Οι απειλές για την ποικιλία των ζωντανών οργανισμών και οικοσυστημάτων πληθαίνουν. Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από την αλόγιστη χρήση ορυκτών καυσίμων, την υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα, τις εντατικές αγροτικές καλλιέργειες και τη μόλυνση που προκαλούν επιβλαβή λιπάσματα και βαρέα μέταλλα. Σύμφωνα με τη διεθνή περιβαλλοντική οργάνωση World Wide Fund (WWF) τα τελευταία 50 χρόνια οι πληθυσμοί της άγριας πανίδας έχουν μειωθεί κατά 73% παγκοσμίως, ενώ εκτιμάται ότι αυτή τη στιγμή ένα εκατομμύριο είδη ζώων και φυτών απειλούνται με αφανισμό, ίσως και μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Σε μία προσπάθεια να διασώσουν ό,τι απομένει, το 2022 εκπρόσωποι 200 κρατών και κυβερνήσεων είχαν συνυπογράψει στο Μόντρεαλ του Καναδά, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, μία ιστορική συμφωνία για την προστασία της βιοποικιλότητας. Η σύνοδος είχε γίνει γνωστή ως «COP 15 για τη βιοποικιλότητα». Τις επόμενες ημέρες ηγέτες από όλον τον κόσμο, επιφανείς εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμο και ΜΚΟ συναντώνται εκ νέου στο Κάλι της Κολομβίας, για να εξετάσουν την πρόοδο που έχει σημειώσει η υλοποίηση της συμφωνίας, εστιάζοντας παράλληλα σε ευαίσθητα ζητήματα, όπως η χρηματοδότηση των προτεινόμενων λύσεων και δράσεων.

Όπως εξηγεί στην Deutsche Welle η Άστριντ Σομάκερ, Εκτελεστική Γραμματέας της Συμφωνίας των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα, «αν δεν είμαστε σε θέση να προστατεύσουμε το φυσικό μας περιβάλλον, υπονομεύουμε την οικονομία μας και την αγροτική παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορούμε να εξασφαλίσουμε επισιτιστική επάρκεια για τον πληθυσμό της γης, που σύντομα θα ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια…»

Αργούν τα εθνικά σχέδια δράσης

Στη σύνοδο του 2022 οι συμμετέχοντες είχαν θέσει φιλόδοξους στόχους, όπως η προστασία του 30% της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη έως το τέλος της δεκαετίας (έναντι 17% των χερσαίων οικοσυστημάτων και μόλις 8% των ωκεανών εν έτει 2022). Η σύμβαση για τη βιοποικιλότητα είχε θεωρηθεί εξίσου «ιστορική», όσο και η συμφωνία των Παρισίων για την προστασία του κλίματος. Όπως επισημαίνει ο Φλόριαν Τίτσε, αναλυτής της WWF «η επίτευξη συμφωνίας ήταν ήδη  πολύ δύσκολη, αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση βρίσκεται ακόμη μπροστά μας, καθώς τώρα πρέπει να υλοποιήσουμε τα όσα είχαμε συμφωνήσει…»

Θεωρητικά όλες οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρουσιάσουν στο Κάλι επικαιροποιημένα σχέδια εθνικής στρατηγικής και δράσης για την προστασία της βιοποικιλότητας (NBSAPs). Μέχρι στιγμής όμως, σε αυτή την υποχρέωση έχουν ανταποκριθεί μόλις 23 από τις 196 χώρες που συνυπέγραψαν τη συμφωνία του 2022. Τις προθεσμίες για το 2024 δεν έχει τηρήσει ούτε η Γερμανία. Ο Φλόριαν Τίτσε εκτιμά ότι «η  Γερμανία δεν αισθάνεται καμία πίεση να καταθέσει τα σχέδιά της, από τη στιγμή που ούτε οι άλλες χώρες καταθέτουν τα δικά τους». Το πρόβλημα είναι βέβαια ότι «έχουμε μπροστά μας μόλις 5 χρόνια για να τηρήσουμε τις υποσχέσεις μας για το 2030. Αν δεν αρχίσουμε αμέσως, δεν πρόκειται να τα καταφέρουμε».

Λόμπι εναντίον οικολογίας

Ένα ζήτημα που επίσης θα συζητηθεί στη σύνοδο του Κάλι είναι τα εμπόδια και οι οργανωμένες αντιδράσεις που συναντά η προστασία της βιοποικιλότητας. Όπως εξηγεί η Άστριντ Σομάκερ «εμπόδια προκαλούν άλλοι κλάδοι, οι οποίοι έχουν την αίσθηση ότι η επίτευξη των κλιματικών στόχων μπορεί να λειτουργεί εις βάρος τους ή να υπονομεύει την ανταγωνιστικότητά τους».

Για παράδειγμα, όταν η γερμανική κυβέρνηση είχε εξαγγείλει την κατάργηση των φοροαπαλλαγών για το αγροτικό πετρέλαιο, δεκάδες χιλιάδες αγρότες κατέβηκαν στους δρόμους θεωρώντας ότι απειλείται η οικονομική τους επιβίωση. Έτσι, η κυβέρνηση ανέβαλε τις τελικές αποφάσεις για το 2026, παρότι η συμφωνία του 2022 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των φοροαπαλλαγών.

Ποιος πληρώνει για το περιβάλλον;

Το ερώτημα, ποιος πληρώνει για την επίτευξη των στόχων αναμένεται επίσης να συζητηθεί αναλυτικά στο Κάλι. Στην τελευταία σύνοδο οι ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες είχαν δεσμευθεί να συμβάλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας σε αναπτυσσόμενες χώρες, χορηγώντας οικονομική βοήθεια συνολικού ύψους 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως μέχρι το 2025 και, από κει και πέρα, 30 δις ετησίως ως το 2030.

Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα μόλις δύο χώρες- η Σουηδία και η Νορβηγία- έχουν πληρώσει στο ακέραιο το μερίδιό τους, ενώ άλλες 23 χώρες συνεισέφεραν λιγότερο από το ήμισυ του συμπεφωνημένου ποσού. Σε συνέντευξη τύπου λίγες ημέρες πριν τη σύνοδο του Κάλι η υπουργός Περιβάλλοντος της Κολομβίας Σουσάνα Μουχάμαντ απηύθυνε έκκληση στις πλούσιες βιομηχανικές χώρες να τηρήσουν «και με το παραπάνω» τις δεσμεύσεις τους, διότι «πρέπει να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα ότι είμαστε στον σωστό δρόμο».

Ο συνεργάτης της WWF Φλόριαν Τίτσε θεωρεί ότι οι πολιτικοί ιθύνοντες θα καταλήξουν σε μία συμφωνία για την στρατηγική χρηματοδότησης των δράσεων για την προστασία της βιοποικιλότητας. Κομβικές πτυχές της συμφωνίας θα είναι η βοήθεια προς τις οικονομικά ασθενέστερες χώρες, η διαχείριση κρατικών επιδοτήσεων που θεωρούνται επιβλαβείς για το περιβάλλον και οι δυνατότητες συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα σε στρατηγικές χρηματοδότησης. «Το ζήτημα είναι βέβαια», επισημαίνει ο Φλόριαν Τίτσε, «πόσο αποτελεσματικά μπορεί να είναι όλα αυτά. Μπορούν οι εθνικές κυβερνήσεις να δεσμευθούν για την τήρηση συγκεκριμένων στόχων;»

«Πιστώσεις» για τη βιοποικιλότητα

Στο Κάλι αναμένεται να συζητηθούν και κάποιες καινοτόμες δράσεις, που προκαλούν ετερόκλητες αντιδράσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποκαλούμενη αγορά πιστώσεων για τη βιοποικιλότητα. Σε αυτό το μοντέλο χρηματοδότησης οι επιχειρήσεις μπορούν να αντισταθμίσουν τις αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες που προκαλεί η παραγωγή τους, ενισχύοντας οικονομικά οικολογικές οργανώσεις ή συγκεκριμένα projects που αποκαθιστούν το περιβάλλον.

Οι υποστηρικτές του συγκεκριμένου μοντέλου θεωρούν ότι προσφέρει κίνητρα για την προστασία του περιβάλλοντος. Αντιθέτως, οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ξεκάθαρη περίπτωση «greenwashing». Πρόκειται για μία διαδεδομένη τακτική στον χώρο του μάρκετινγκ, κατά την οποία μία εταιρεία προβάλλει περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς που είναι υπερβολικοί ή ψευδείς, προκειμένου να κερδίσει την εκτίμηση των καταναλωτών με οικολογική συνείδηση.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου