Την περασμένη Παρασκευή 18 Οκτωβρίου το σενάριο που προσπαθούσαν να αποτρέψουν οι ισραηλινές και ιορδανικές δυνάμεις ασφαλείας από την έναρξη του πολέμου και μέχρι σήμερα, έγινε πραγματικότητα. Δύο ένοπλοι Ιορδανοί πέρασαν πεζοί στο ισραηλινό έδαφος και στα περίχωρα του οικισμού Νεότ Χα’Κικάρ, νοτίως της Νεκράς Θάλασσας και άνοιξαν πυρ τραυματίζοντας δύο στρατιώτες, προτού εξουδετερωθούν. Λίγες ώρες αργότερα, την ευθύνη της επίθεσης ανέλαβαν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι της Ιορδανίας. Η ανακοίνωσή τους επαναλάμβανε τις επίσημες θέσεις του Ισλαμικού Μετώπου Δράσης -του μεγαλύτερου (και μοναδικού) αντιπολιτευτικού πολιτικού κόμματος, που τριπλασίασε την κοινοβουλευτική του δύναμη κατά τις βουλευτικές εκλογές της 10ης Σεπτεμβρίου- καλώντας την ιορδανική μοναρχία για πολλοστή φορά να διακόψει κάθε σχέση με το Ισραήλ.

Πλήθος οργισμένων πολιτών συμμετείχε στην πομπή της κηδείας των δραστών, με τους δρόμους του Αμμάν να αντηχούν συνθήματα με σαφείς αναφορές υπέρ της Χαμάς, οργάνωσης που ήδη το 1999 είχε εκδιωχθεί από την Ιορδανία με διάταγμα του Βασιλιά Αμπντάλα Β’, με την αιτιολογία ότι «απειλεί την εθνική ασφάλεια και σταθερότητα».

Βεβαρημένο ιστορικό παρελθόν

Η ένοπλη επίθεση της 18ης Οκτωβρίου 2024 θυμίζει τις παλιές καταδρομικές επιχειρήσεις των λεγόμενων ‘Φενταγίν’ της δεκαετίας του 1950 και του 1960, όταν περνούσαν με τα πόδια την διάτρητη, τότε, γραμμή συνόρων, πραγματοποιώντας  δολιοφθορές και ένοπλες επιθέσεις σε μεθοριακούς οικισμούς εντός του Ισραήλ. Τότε, οι ισραηλινές και οι ιορδανικές δυνάμεις ασφαλείας, συνεργάζονταν παρασκηνιακά για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο, παρότι, τυπικά τουλάχιστον, οι δύο χώρες βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση. Ωστόσο, δεδομένου ότι Ισραήλ και Ιορδανία, ήδη από το 1949 έως και το 1967 μοιράζονταν την πόλη της Ιερουσαλήμ, ανεπίσημα είχε αναπτυχθεί ένας άτυπος μηχανισμός ασφαλείας κατά μήκος της οριογραμμής 350 χιλιομέτρων.

Αυτή η εξ ανάγκης διμερής συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας επισημοποιήθηκε το 1994 με την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης. Μία συνθήκη, που μπορεί να θεσμοθέτησε μία διπλωματική κανονικότητα, πλην όμως διατηρήθηκαν πολλοί αστερίσκοι και υποσημειώσεις.

Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των πολιτών του ιορδανικού βασιλείου έχουν καταγωγή και συνείδηση παλαιστινιακή, σε συνάρτηση με τις πληγές που άφησε ο «Μαύρος Οκτώβρης» του 1970- όταν η ιορδανική μοναρχία εκδίωξε την PLO-, αναγκάζει τον κρατικό μηχανισμό να τηρεί ευαίσθητες εσωτερικές ισορροπίες. Με το παλαιστινιακό ζήτημα να παραμένει άλυτο, ο μέσος Ιορδανός πολίτης παλαιστινιακής καταγωγής νιώθει να εκφράζεται πολιτικά μέσα από τις τάξεις της ισλαμιστικής αντιπολίτευσης, η οποία δεν χάνει ευκαιρία να επιπλήττει το Παλάτι για την Realpolitik που εφαρμόζει ως προς το Ισραήλ.

Και ειδικά από την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης το 1994 μέχρι σήμερα, οι αφορμές δεν ήταν λίγες. Το ισραηλινό φυσικό αέριο καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ενεργειακές ανάγκες της Ιορδανίας. Το σύστημα ηλεκτρονικού ελέγχου του φράχτη ασφαλείας στην μεθόριο Ιορδανίας-Συρίας κατασκευάστηκε από ισραηλινές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ιορδανοί πολίτες λαμβάνουν άδειες εργασίας στο Ισραήλ, ιορδανοί επιστήμονες μετεκπαιδεύονται σε ισραηλινά πανεπιστήμια στους τομείς της γεωργίας, της αφαλάτωσης και της ηλιακής ενέργειας, ενώ διατηρείται πλούσια η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας με κοινό στόχο την μείωση της επιρροής του ριζοσπαστικού Ισλάμ. 

Ασκήσεις στρατηγικής ακριβείας

Ωστόσο, καμία χώρα δεν μπορεί να απαλλαγεί από το ιστορικό της παρελθόν και ήταν απόλυτα αναμενόμενο η Ιορδανία να γίνει η πρώτη χώρα που γνώρισε σοβαρές εσωτερικές αναταράξεις με αφορμή την έναρξη του πολέμου της 7ης Οκτωβρίου. Αμέτρητα είναι τα βίντεο στο διαδίκτυο που παρουσίαζαν τον παλμό και τον όγκο των καθημερινών αυθόρμητων διαδηλώσεων έξω από την ισραηλινή πρεσβεία στο Αμμάν, από τα πρώτα εικοσιτετράωρα του πολέμου. Οι δηλώσεις του Ιορδανού υπουργού εξωτερικών, Άιμαν Αλ-Σάφαντι, και της Βασίλισσας Ράνια, ξεχώρισαν για τους υψηλούς τους τόνους - δηλώσεις που απευθύνονταν κυρίως στην εσωτερική κοινή γνώμη. Η Ιορδανία έδωσε έμφαση στην ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους αμάχους της Γάζας, ενώ παράλληλα, οι δυνάμεις ασφαλείας της χώρας αύξησαν την παρουσία τους στην μεθόριο με το Ισραήλ για να μην προκληθούν τυχόν επεισόδια στις συχνές αυθόρμητες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.

Όταν πλέον ήρθε η ώρα των στρατιωτικών επιλογών, η ιορδανική μοναρχία κλήθηκε να τηρήσει τις δεσμεύσεις της έναντι της Δύσης, ενεργοποιώντας την αεράμυνά της για να καταρρίψει ντρόουνς και πυραύλους που κατευθύνονταν προς την ισραηλινή επικράτεια. Η Ιορδανία αναδείχθηκε σε σημαντικό εταίρο της αμερικανικής στρατιωτικής διοίκησης που σταθμεύει στη Μέση Ανατολή (CENTCOM), με το ΝΑΤΟ να έχει συστήσει πρόσφατα επιτελικό υποσταθμό στο Αμμάν. Την ίδια στιγμή, χρησιμεύοντας ως μία περιφερειακή «δύναμη αποσυμπίεσης» της έντασης, η Ιορδανία ενθαρρύνθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείεςνα αποστείλει 50 οχήματα με ανθρωπιστικό υλικό με προορισμό τους παλαιστινίους αμάχους, αφού το φορτίο ελέγχθηκε από τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας στην γέφυρα Άλενμπι και στη συνέχεια συνοδεύθηκε με στρατιωτικό κονβόι έως το φυλάκιο Έρεζ, απ’ όπου και διανεμήθηκε στη βόρεια Γάζα.   

Κυριαρχεί η ιορδανική Realpolitik

Από την έναρξη του πολέμου, το ιορδανικό βαθύ κράτος αποδεικνύει τις δεινές «σκακιστικές» του ικανότητες. Από τη μία, αφήνει το αυθόρμητο παλαιστινιακό εθνικό συναίσθημα να εκδηλώνεται και να εκφράζεται από τα ελεγχόμενα τοπικά ΜΜΕ. Από την άλλη, οι στρατηγικές επιλογές της χώρας εναρμονίζονται με τα κέντρα αποφάσεων της Δύσης.

Άραγε, μέχρι πότε η Ιορδανία θα καταφέρνει να αποφεύγει ένα «λάθος» σαν αυτό της 18ης Οκτωβρίου 2024, μία μόλις μέρα μετά την εξουδετέρωση του ηγέτη της Χαμάς, Γιαχία Σινουάρ, όταν η μεθόριός της με το Ισραήλ γύρισε πίσω στις μακρινές εκείνες δεκαετίες των ξεχασμένων ‘Φενταγίν' του ‘50 και του '60 ;