Με τη λήξη του 2022 μπήκε ταφόπλακα στη μεταβατική κυβέρνηση της Βενεζουέλας υπό τον Χουάν Γκουαϊδό μετά από περίπου 4 χρόνια σε αυτό το “αξίωμα”. Τα αίτια της εξέλιξης που δεν αιφνιδίασε όσους γνωρίζουν καλά την εσωτερική κατάσταση της χώρας είναι πολλά και θα πρέπει να αναζητηθούν τόσο στην προσωπικότητα του ίδιου του Γκουαϊδό, όσο και στις αλλαγμένες διεθνείς και εσωτερικές συνθήκες. Όταν στις 23 Ιανουαρίου του 2019 αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος της Βενεζουέλας ήταν πρόεδρος του Κοινοβουλίου, βουλευτής του αντιπολιτευόμενου κόμματος Voluntad Popular, ενός κεντρώου - σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, άγνωστος σχετικά στο εσωτερικό, αλλά αρεστός της Ουάσιγκτον. Προς στιγμήν, κυρίως για τα λαϊκά στρώματα που στενάζουν από τις βαριές δυτικές κυρώσεις, η υπόσχεσή του ότι μέσα σε 30 ημέρες θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές, όπως ορίζει το Σύνταγμα, δημιούργησε κλίμα ελπίδας. Πολλοί σχολιαστές μετρούσαν ημέρες για τον Μαδούρο στο προεδρικό αξίωμα.

Αποδείχθηκε ανθεκτικός ο Μαδούρο

Πάνω σε ανοιχτά αυτοκίνητα με άσπρο πουκάμισο σε στιλ Κένεντι ο Γκουαϊδό ενσάρκωσε την αλλαγή, την οικονομική ανάκαμψη, αλλά οι χώρες που τον ανέδειξαν και τον αναγνώρισαν, πρωτίστως οι ΗΠΑ, παραγνώρισαν τους άρρηκτους δεσμούς του Μαδούρο με τον στρατό που τον στήριξε μέχρι τέλους. Ο Γκουαϊδό διέψευσε τις προσδοκίες σε σημείο που τον Νοέμβριο του 2022 σε σφυγμομέτρηση του Ινστιτούτου δημοσκοπήσεων Delphos, το 57% των ερωτηθέντων τάχθηκε υπέρ της διάλυσης της μεταβατικής κυβέρνησης. Αλλά θα ήταν λάθος να ισχυριστεί κανείς ότι σε όλο αυτό το διάστημα η κυβέρνηση Μαδούρο δεν έπιασε τα σημεία των καιρών. Έκθεση για τη χώρα του γερμανικού Ιδρύματος Κόνραντ Αντενάουερ, το οποίο πρόσκειται στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα, αναφέρει ότι το 2020 λόγω της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης προχώρησε σε βήματα μερικής απελευθέρωσης στον οικονομικό τομέα, όπως πχ. με διευκολύνσεις στις εισαγωγές και ντε φάκτο καθιέρωση του δολαρίου, που αναζωογόνησε το εμπόριο και τον τομέα παροχής υπηρεσιών. Επιχειρήσεις που είχαν απαλλοτριωθεί πριν από χρόνια, επεστράφησαν στους ιδιοκτήτες τους. Αν και τα ποσοστά πληθωρισμού παραμένουν πολύ υψηλά ο υπερπληθωρισμός θεωρείται παρελθόν από τον Φεβρουάριο του 2020.

Βέβαια, όλα αυτά απέχουν χιλιόμετρα μακριά από τη διαπίστωση Μαδούρο ότι όλα έχουν μπει σε τάξη. Ωστόσο, καταγράφονται κάποιες ανεπαίσθητες πρόοδοι στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση, που είναι μετρήσιμες, ξεφεύγουν από το χώρο της πρωτεύουσας και είναι αισθητές και στα εξαθλιωμένα “μπάριος”, τις φτωχογειτονιές. Δημοσκόπηση για το επίπεδο διαβίωσης ENCOVI 2022 (Condiciones de vida de los venezolanos) του Καθολικού Πανεπιστημίου καταγράφει για πρώτη φορά μείωση του δείκτη φτώχειας στα τελευταία 7 χρόνια. Η λεγόμενη πολυδιάστατη φτώχεια που μετρά την εκπαίδευση, την υγεία και το βιοτικό επίπεδο αγγίζει το 50,5%, ενώ το 2021 ήταν στο 65,2%. Και η λεγόμενη εισοδηματική φτώχεια από το 90,9% τον ίδιο χρόνο έπεσε στο 81,5%. Αλλά και ο διάλογος ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση που ξεκίνησε το 21 με τη διαμεσολάβηση της Νορβηγίας αλλά πάγωσε, ξαναμπήκε σε τροχιά τον περασμένο Νοέμβριο και υπάρχει συνεργασία με στόχο την απελευθέρωση κεφαλαίων της χώρας ύψους 3 δις δολαρίων για να διατεθούν στο εσωτερικό για ανθρωπιστικούς λόγους.

Ανοίγματα προς τη Δύση

Απαλλαγμένη από τις επιλογές τρίτων η αντιπολίτευση κάνει τώρα ασκήσεις ενότητας και προσπαθεί να δείξει στη Δύση ότι μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική απέναντι στον Μαδούρο παρά τις εσωτερικές διαφορές της. Συσπειρωμένη στην “Ενιαία Πλατφόρμα“ (Plataforma Unitaria) ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα περιοδεία στην Ευρώπη με πρώτο σταθμό την σοσιαλιστική Ισπανία. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Χοσέ Μανουέλ Αλμπαρές δέχθηκε την αντιπροσωπεία και υποσχέθηκε ότι η χώρα του θα “συνοδεύσει” τη διαδικασία διαλόγου με την κυβέρνηση που γίνεται στο Μεξικό, αν και δεν διευκρίνισε με ποιον τρόπο. Η Ισπανία, που διατηρεί ιστορικούς δεσμούς με τη Λατινική Αμερική, ήταν και θέλει να παραμείνει προνομιακός συνομιλητής της Βενεζουέλας κάτω υπό οποιανδήποτε κυβέρνηση. Στο πρόγραμμα επισκέψεων της “Ενιαίας Πλατφόρμας” ήταν κι άλλες χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Γαλλία και η Γερμανία. Στόχος ο ίδιος. Να γίνει ευρύτερα γνωστή η διαδικασία των διαπραγματεύσεων, να ζητηθεί από την Ευρώπη και τον ελεύθερο κόσμο να συνοδεύσουν αυτή τη διαδικασία και να την εκλάβουν ως μια ευκαιρία για τους πολίτες της Βενεζουέλας “να συμμετάσχουν στις προεδρικές εκλογές του 2024", όπως δήλωσε ο Τόμας Γκουανίπα, μέλος της αντιπροσωπείας. Η Βενεζουέλα δεν πρέπει να θεωρηθεί "χαμένη υπόθεση".

Ανοίγματα προς τη Δύση κάνει όμως από την πλευρά του και ο Νίκολας Μαδούρο. Στο Κάιρο, στη Διάσκεψη Κορυφής για το Κλίμα COP27, αντάλλαξε χειραψία με τον Εμμανουέλ Μακρόν, ο γερμανικός τύπος μάλιστα παρατήρησε ότι προσπαθούσε να βρίσκεται πάντα μέσα στο κάδρο των χειραψιών κι άλλων υψηλόβαθμων πολιτικών για να κάνει αισθητή την παρουσία του. Την ίδια εβδομάδα που η αντιπροσωπεία της αντιπολίτευσης ζητούσε στη Μαδρίτη από την κυβέρνηση Σάντσεθ αρωγή, στο παλάτι Μιραφλόρες στο Καράκας ο πρόεδρος Μαδούρο δέχονταν τα διαπιστευτήρια του νέου Ισπανού πρέσβη Ραμόν Σάντος. Κίνηση που αναβαθμίζει τις σχέσεις της χώρας με την Ισπανία, η οποία από το Νοέμβριο του 2020 διατηρούσε μόνο επιτετραμμένο. Μαδούρο και ενωμένη αντιπολίτευση επιχειρούν ανοίγματα. Ζητούμενο το για πόσο καιρό θα είναι η αντιπολίτευση ενωμένη. Ο Μαδούρο έχει αποδείξει την ανθεκτικότητά του.

“Καλή” ή “κακή” Βενεζουέλα;

Σε κάθε περίπτωση από τον Μάρτιο του 2022 ο άμεσος διάλογος ανάμεσα σε Ουάσιγκτον, ισχυρού μέχρι πρότινος υποστηρικτή του Γκουαδϊό, και Καράκας, η χαλάρωση κυρώσεων, η επιστροφή στο διάλογο με τις νέες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις στον γεωγραφικό περίγυρο της Βενεζουέλας, αλλά και τα δυο δεξαμενόπλοια της αμερικανικής Chevron καθ΄οδόν προς τη χώρα που γεμίζουν με πετρέλαιο στη Βενεζουέλα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, δημιουργούν νέες ευκαιρίες για όλες τις πλευρές. Η χώρα φαίνεται να βγαίνει διστακτικά από το κλαμπ των χωρών-παριών. Η επίκληση του ονόματός της ως “κακού παραδείγματος”, όπως ελέχθη πρόσφατα στην αίθουσα της ολομέλειας της ελληνικής βουλής, αρχίζει να γίνεται αναχρονισμός. Και επειδή η ιστορία έχει πάντα γυρίσματα, η διεθνής διπλωματική εκπροσώπηση σε ανώτατο επίπεδο σημαντικών κρατών της Δύσης ποτέ δεν διακόπηκε, ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές των τελευταίων χρόνων. Η πρώτη διπλωματική πράξη της νέας ελληνικής κυβέρνησης όταν ανέλαβε το 2019, ήταν η αναγνώριση του Γκουαϊδό ως μεταβατικού προέδρου. Η Αθήνα στο μεταξύ έχει μειώσει στο απολύτως απαραίτητο τις σχέσεις με τον Μαδούρο. Η ελληνική πρεσβεία στο Καράκας δεν έχει πλέον πρέσβη, ούτε καν επιτετραμμένο. Οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται στο κατώτερο σημείο εδώ και δεκαετίες. Δεν απομένει παρά το τελευταίο βήμα, να κλείσει.

Εκ των υστέρων αποδεικνύεται πόσο κοντόφθαλμα χειρίστηκε το κεφάλαιο Βενεζουέλα ο σύμβουλος επί θεμάτων Λατινικής Αμερικής της Αθήνας ταυτίζοντας τη χώρα με τα πλουσιότερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο με τον Μαδούρο. Αλλά η αμερικανική επικυριαρχία στη γειτονιά εξασθενεί σταδιακά, οι ισορροπίες ανατρέπονται, οι συνθήκες ωριμάζουν, τα συμφέροντα μεταβάλλονται και τα πρόσωπα αλλάζουν. Νέος υπουργός Εξωτερικών της Βενεζουέλας ανέλαβε πριν λίγες εβδομάδες ο Ιβάν Χιλ. Τελευταία διετέλεσε αντιπρόσωπος της χώρας του στις Βρυξέλλες και νωρίτερα υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος σε θέματα Ευρώπης. Θεωρείται χαμηλών τόνων και ξέρει τη γλώσσα της Δύσης. Όταν ακόμη και η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ανοίξει κανάλι άμεσου διαλόγου με το Καράκας, η “αφωνία” της Ελλάδας προβληματίζει. Η Ουάσιγκτον “εγκατέλειψε” το εγχείρημα Γκουαϊδό και ό,τι αυτό σήμαινε. H Αθήνα το σκέφτεται ακόμη.

Ειρήνη  Αναστασοπούλου/EFE/Konrad Adenauer Stiftung