Την εποχή των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία και των νατοϊκών βομβαρδισμών χωρίς εντολή των Ηνωμένων Εθνών συμφωνούσα με τον Αυστριακό συγγραφέα Πέτερ Χάντκε που με το ειδικό βάρος της φωνής του επισήμαινε ότι η απόδοση των ευθυνών αποκλειστικά σε μια από τις αντιμαχόμενες παρατάξεις ενός εμφυλίου, η εκ των προτέρων δαιμονοποίηση των Σέρβων δηλαδή και η εξ υπαρχής αθώωση όλων των υπολοίπων,  ήταν παράλογη και άδικη. Ο Χάντκε είχε κηρυχθεί τότε έκπτωτος από τη δημόσια συζήτηση που διεξαγόταν στη Δυτική Ευρώπη για τις βαλκανικές εξελίξεις.

Όταν τον περασμένο Οκτώβριο ανακοινώθηκε ότι του απονέμεται το Νομπέλ Λογοτεχνίας ούτε για μια στιγμή δεν σκέφθηκα ότι η ύπατη αυτή πνευματική τιμή σήμαινε και επιβράβευση των θέσεών του για την πρώην Γιουγκοσλαβία. Κατάλαβα ότι το Νομπέλ ήταν ο δίκαιος κότινος για το έργο ενός σημαντικού συγγραφέα του 20ού αιώνα. Ο Χάντκε προσπάθησε να διαμορφώσει μια σύγχρονη επική γραφή χωρίς κλασσικούς, μεγαλεπήβολους ήρωες. Στα βιβλία του αφήνει τα παραμελημένα πράγματα της καθημερινότητας να πουν το δικό τους τραγούδι, αφήνει τα πιο ταπεινά σκιρτήματα της ψυχής να μιλήσουν τη δική τους γλώσσα. Το έργο του είναι ένας αίνος στο μηδαμινό. Τα υπόλοιπα είναι ζήτημα προσωπικού λογοτεχνικού γούστου.

Ήταν ωστόσο πάρα πολλοί αυτοί που την εποχή των γιουγκοσλαβικών πολέμων δεν συμφωνούσαν με τις παρεμβάσεις του Χάντκε. Η ιστορία έδειξε μέχρι στιγμής να κινείται προς τη δική τους κατεύθυνση. Οι ένοχοι της ιστορίας φαίνεται πως τιμωρήθηκαν, οι λαοί της πρώην Γιουγκοσλαβίας υποτίθεται ότι ζουν πλέον όπως τους επέβαλαν οι νατοϊκές βόμβες, εν αγάπη και ειρήνη. Τότε όμως ποια ψυχολογική ανάγκη οδηγεί άραγε σήμερα τους στοιχισμένους με την  επίσημη θεωρία για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στην παρανόηση ότι το Νομπέλ πριμοδοτεί εκ των υστέρων τις απόψεις του Χάντκε για τα γεγονότα εκείνης της εποχής; Ποιο έλλειμμα ξαναφέρνει στο προσκήνιο τους αγανακτισμένους και ολοφυρόμενους που ζητούν τη σταύρωση του Χάντκε, την επιστροφή του Νομπέλ και την εσαεί καταδίκη του συγγραφέα;

Μάλλον θα πρέπει να εντάξουμε το μένος κατά του συγγραφέα, την απαξίωση της λογοτεχνίας δηλαδή για «εξωλογοτεχνικούς» λόγους, σε ευρύτερες τάσεις που διαμορφώνονται γύρω μας αυτό τον καιρό, όλο και με μεγαλύτερη ευκρίνεια. Σαν να εγκαθίσταται μια νέα, υπερσύγχρονη και πολυπλόκαμη Ιερά Εξέταση που ετάζει νεφρούς και καρδίας. Στη συνέχεια αποφαίνεται για τα λάθη των αμαρτωλών τελεσίδικα. Επιστατεί κατά πόσον οι άνθρωποι σέβονται το πνεύμα των καιρών, την πολιτική και ηθική ορθότητα, τα νέα στερεότυπα, τους νέους άγραφους εν πολλοίς νόμους. Οι φωραθέντες να απιστούν πρέπει να τιμωρηθούν. Ο Χάντκε απίστησε σε μια διαδεδομένη ερμηνεία μιας συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας. Πρέπει να τιμωρηθεί. Αντ’ αυτού τιμάται με το Νομπέλ. Όντως ένα βραχυκύκλωμα στο ηλεκτροδοτικό σύστημα των κατεστημένων βεβαιοτήτων.

Σπύρος Μοσκόβου