Και όμως. Πέρασαν σχεδόν 30 χρόνια από την Επανένωση των δύο Γερμανιών στις 3 Οκτωβρίου του 1990 και 30 χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, στις 9 Νοεμβρίου του 1989. Το πάλαι ποτέ μισητό Τείχος έχει μείνει μόνο σε ορισμένα σημεία για να θυμίζει στις επερχόμενες γενιές τη διαίρεση του κόσμου σε δύο μπλοκ και ένα λαό σε δύο χώρες και έχει αποτυπωθεί σε μικρές πετρούλες χαραγμένες στο σημείο που το Τείχος έκοβε το Βερολίνο σε ανατολικό και δυτικό. Οι συνταρακτικές για την εποχή εξελίξεις έφεραν τα πάνω-κάτω στη ζωή των ανθρώπων ένθεν κακείθεν του Τείχους και άλλαξαν θεμελιακά την καθημερινότητα κυρίως των Ανατολικογερμανών. Ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ δεν θα μπορούσε να το περιγράψει πιο εύστοχα: «Για τους Ανατολικογερμανούς η αλλαγή έκανε τα πάντα διαφορετικά, για τους Δυτικογερμανούς άλλαξε μόνο τον ταχυδρομικό κώδικα».

«Απλά είσαι αλλιώς»

Κυρίως όμως έδωσε αφορμή για γκρίνια, κλισέ, γενικεύσεις, παρεξηγήσεις, στερεύτυπα και προκαταλήψεις ανάμεσα στους Γερμανούς, που διαρκούν μέχρι σήμερα. Οι προσδοκίες διαψεύστηκαν, ίσως γιατί οι βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν ήταν εκτός πραγματικότητας. Ποιο είναι όμως το κλίμα σήμερα, 30 χρόνια μετά την Επανένωση; Το γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο dpa απευθύνθηκε σε δύο συγγραφείς που έζησαν στις δύο πλευρές του Βερολίνου και ασχολήθηκαν με το θέμα. Πρόκειται καταρχήν για την 50χρονη Τάνια Ντίκενς, 50 χρονιών που επί 21 χρόνια έζησε στο δυτικό Βερολίνο με θέαμα ακριβώς απέναντι από το σπίτι της το Τείχος. Μετά την πτώση του συνειδητοποίησε πόσο παράλογο ήταν και την έπιασε ξαφνικός τρόμος. Μπορεί πολύ καλά να αισθανθεί τι σημαίνει να είσαι Wessi (δυτικός) στα μάτια ενός Ossi (ανατολικογερμανού). «Δεν είναι απαραίτητα αρνητικό, απλά είσαι αλλιώς» λέει. Παρανόηση επικρατεί και ως προς την οικονομική κατάσταση ενός Δυτικογερμανού. «Η οικονομική του κατάσταση υπερεκτιμήθηκε, αλλά και από την οπτική γωνία ενός Δυτικογερμανού, δεν είναι όλοι τέρατα όσοι συνεργάστηκαν με το ανατολικογερμανικό καθεστώς».

Σήμερα η Ντίκενς ζει σε συνοικία του πρώην Ανατολικού Βερολίνου. Έχει απόλυτη κατανόηση για το ότι η πτώση του Τείχους δεν σημαίνει μόνο ελευθερία και ευκαιρίες, αλλά και απώλεια της θέσης εργασία. Το βιβλίο της «Το παλιό μου Δυτικό Βερολίνο» έγινε δεκτό με θετικά σχόλια, γιατί πολλοί πρώην Ανατολικογερμανοί διαπίστωσαν ότι η ζωή των Δυτικών δεν ήταν μόνο τζιν, αυτοκίνητα και ακριβά καταστήματα, αλλά και φτώχεια, ποντίκια, σόμπα με κάρβουνο και περίεργοι άνθρωποι. «Οι επιτυχίες του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία» AfD ερμηνεύεται πολλές φορές με το επιχείρημα ότι το κόμμα μετά την αλλαγή είναι η φωνή των ξεκρέμαστων και ταπεινωμένων πολιτών της Ανατολικής Γερμανίας. 

Θυματοποίηση των Ανατολικογερμανών

Στη Δρέσδη γεννήθηκε ο άλλος συγγραφέας, ο Ίνγκο Σούλτσε, που έγραψε πολλές ιστορίες για τους ανατολικούς και δυτικούς Γερμανούς. Τα μεγαλύτερα προβλήματα συνεννόησης τα έχει περισσότερο με τους πρώην συμπατριώτες τους, Ανατολικογερμανούς. «Τα δύο τμήματα δεν είναι ομοιογενή» τονίζει. «Και για να ερμηνεύσει κανείς τις διαφορές θα πρέπει να γυρίσει ιστορικά πολύ πίσω, στην εποχή της Μεταρρύθμισης του Λουθήρου και της εξέγερσης των αγροτών ή ακόμη και παλαιότερα. Σε σχέση με όλα αυτά θα έλεγα ότι η πλειονότητα των Ανατολικογερμανών το 1990 ήταν, κατά ένα παιδιάστικο τρόπο, πρόθυμοι να ξεπατικώσουν κάθε τι το δυτικό, να μάθουν από τη Δύση». Υπάρχει και κάτι άλλο που ενοχλεί τον Ίνγκο Σούλτσε: ο «θόρυβος» των λαϊκιστών για τον τρόπο που προχώρησε η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων και οι αναφορές για «αποικισμό του ανατολικού τμήματος». «Δοκιμάστηκαν τα πάντα με αποτέλεσμα να οδηγηθούν οι άνθρωποι στο ρόλο του θύματος, κάτι που δεν ευσταθεί. Συχνά ακούγεται ότι Χόνεκερ τους εξαπάτησε, και τώρα συμβαίνει το ίδιο. Θα πρέπει να εναντιώνεται κανείς σε αυτό» υποστηρίζει.

Επικριτικά παρακολουθεί το πώς πλούσιοι γενικεύουν, όταν μιλούν για την πρώην Ανατολική Γερμανία. Γι αυτούς οι διαφορές ανάμεσα στα δύο τμήματα συνοψίζονται στο ότι οι άνθρωποι στη δύση κερδίζουν σε γενικές γραμμές περισσότερα και κληρονομούν περισσότερα, αλλά και ότι στο δυτικό τμήμα υπάρχουν περισσότερες εταιρίες εισηγμένες στο χρηματιστήριο, από ότι στο ανατολικό τμήμα. Γενικά πάντως ο Ίνγκο Σούλτσε πιστεύει ότι δεν πρέπει κανείς να χάνει την ψυχραιμία του, αλλά να παίρνει στα σοβαρά τα προβλήματα, να καταπολεμά τις ανισότητες και να φροντίζει του ανθρώπους.

Καρολίνε Μποκ, dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου