Το ερώτημα είναι σαφές: «Επιθυμείτε να γίνουν ανεξάρτητο κράτος η περιοχή του Κουρδιστάν και τα εδάφη που δεν ανήκουν στη δικαιοδοσία της περιφερειακής διοίκησης;» Την απάντηση καλούνται να δώσουν αύριο πεντέμισι εκατομμύρια ψηφοφόροι στις κουρδικές επαρχίες του βορείου Ιράκ, οι οποίοι προσέρχονται στην  κάλπη για το δημοψήφισμα- εκτός βέβαια αν υπάρξουν απρόοπτα. Ακόμη και μία ακύρωση της τελευταίας στιγμής δεν θεωρείται εντελώς απίθανη πλέον, καθώς οι πολέμιοι του δημοψηφίσματος πληθαίνουν. Μπορεί να ανεχθεί κάτι τέτοιο ο τοπικός ηγέτης των Κούρδων και εμπνευστής του εγχειρήματος Μεσούντ Μπαρζανί;

Προφανώς όχι, υποστηρίζει ο Φερχάντ Σεϊντέρ, καθηγητής κουρδικών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Ερφούρτης. «Τα μέτωπα έχουν οξυνθεί», λέει ο Σεϊντέρ σε συνέντευξή του προς την Deutsche Welle. «Ο Μπαρζανί δεν μπορεί απλώς να πει ότι 'όχι, δεν το εννοούσα έτσι'. Γιατί από αυτό το δημοψήφισμα εξαρτώνται πολλά: η αξιοπιστία του ιδίου και του κόμματός του, αλλά και οι προσδοκίες του κουρδικού πληθυσμού. Το 80% των Κούρδων θέλει να πραγματοποιηθεί αυτό το δημοψήφισμα».

«Δυσλειτουργίες» στη Βαγδάτη

Οι μαζικές διαδηλώσεις στις κουρδικές επαρχίες του βορείου Ιράκ μάλλον αποτελούν ασφαλή ένδειξη ότι η μεγάλη πλειοψηφία επιθυμεί την απόσχιση. Ωστόσο παραμένει άδηλο αν, μετά το δημοψήφισμα, οι Κούρδοι θα καταφέρουν πράγματι να αποκτήσουν την πολυπόθητη ανεξαρτησία. Σήμερα είναι ένας λαός 35 εκατομμυρίων που δεν διαθέτει δικό του κράτος, αλλά μοιράζεται στην Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία. Πολύ συχνά εμφανίζεται διαιρεμένος με κριτήριο οικογενειακές δυναστείες ή πολιτικές προτιμήσεις, αλλά ο εθνικισμός γεφυρώνει τις όποιες διαφορές. Ήδη εδώ και 100 χρόνια οι Κούρδοι διαθέτουν τη δική τους σημαία. Την είχε κατοχυρώσει το 1919 η κουρδική αντιπροσωπεία στις νικήτριες δυνάμεις του πρώτου παγκοσμίου πολέμου που θα αποφάσιζαν για τον διαμοιρασμό της πάλαι ποτέ ισχυρής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, χωρίς ωστόσο να εξασφαλίσει το ανεξάρτητο κράτος που της είχαν υποσχεθεί. Σήμερα η σημαία με τα εθνικά χρώματα (κόκκινο, πράσινο, λευκό) κυριαρχεί παντού στο βόρειο Ιράκ, στα καταστήματα, στα γήπεδα, στα ταξί.

Βέβαια ο Μπαρζανί έχει δηλώσει ότι το δημοψήφισμα δεν δρομολογεί αμέσως την απόσχιση από το Ιράκ, αλλά αποτελεί βάση διαπραγμάτευσης και «σοβαρών συζητήσεων» με τη Βαγδάτη. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ. Η οποία ωστόσο ούτως ή άλλως μόνο στα χαρτιά υπάρχει, εκτιμά η Καρίνα Σλίσινγκ από το Διεθνές Κέντρο για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη (BICC) με έδρα τη Βόννη. «Κατά την άποψή μου η κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης έχει πολλές δυσλειτουργίες και δεν διαθέτει επαρκή ισχύ, ώστε να ελέγχει τα πάντα…», τονίζει. Ήδη από τον πρώτο πόλεμο του Περσικού Κόλπου, το 1991, τα κουρδικά εδάφη στο βόρειο Ιράκ είχαν αποκτήσει ισχυρή αυτονομία. Στα επόμενα χρόνια και μέχρι σήμερα, τονίζει ο ερευνητής του BICC Μάρκους Ρούντολφ, οι Κούρδοι κατέκτησαν «μία ντε φάκτο ανεξαρτησία, από οικονομικής και πολιτικής απόψεως. Υπάρχει πολιτιστική αυτονομία, οι ίδιοι φυλάσσουν τα εξωτερικά σύνορα, οι ίδιοι αποφασίζουν ποιος εισέρχεται στην επικράτεια της χώρας».

«Δεν έχουν κοινά στοιχεία Κούρδοι και Άραβες»

Ένα επιπλέον στοιχείο που ενισχύει τις κεντρόφυγες δυνάμεις είναι το ότι οι Κούρδοι στο βόρειο Ιράκ δεν μαθαίνουν πλέον αραβικά. Όπως επισημαίνει ο Μάρκους Ρούντολφ «Άραβες και Κούρδοι δεν έχουν πλέον κοινά στοιχεία. Τουλάχιστον οι δύο τελευταίες γενιές των Κούρδων έχουν μεγαλώσει χωρίς αραβικά. Η αυτονομία υπάρχει εδώ και 25 χρόνια και αυτό σημαίνει ότι το Ιράκ δεν ασκεί καμία επιρροή, στα κουρδικά σχολεία διδάσκονται μόνο κουρδικά και αγγλικά. Ένας νέος 25-30 χρονών δεν ξέρει καθόλου αραβικά…»  

Πάντως η κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης απορρίπτει το δημοψήφισμα, το οποίο έχει κριθεί παράνομο και από το ανώτατο δικαστήριο της χώρας. Μάλιστα ο πρωθυπουργός Χάιντερ Αλ Αμπάντι προειδοποιεί ότι ο στρατός θα παρέμβει, σε περίπτωση που το κουρδικό δημοψήφισμα «προκαλέσει έκρηξη βίας».

Ματίας φον Χάιν, Γιάννης Παπαδημητριου