Το βιβλίο δεν είναι κερδισμένο στην εποχή του κορωνοϊού. Θα πίστευε κανείς το αντίθετο, μιας και η ανάγνωση βιβλίων θα μπορούσε να αναπληρώσει με έναν τρόπο τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που στην πλειονότητά τους δεν γίνονται. Ο τζίρος πάντως από τις πωλήσεις βιβλίων δεν πιστοποιεί κάτι τέτοιο και μόνο το τελευταίο διάστημα σημειώνεται μικρή βελτίωση. Θύμα του κορωνοϊού και η περίφημη Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης (14 έως 18.10).

Το κεντρικό κομμάτι της έκθεσης ματαιώθηκε. Δεν θα υπάρχουν περίπτερα, κόσμος που να στριμώχνεται στις αίθουσες, κανένα περίπτερο με υψηλούς προσκεκλημένους, κανένα πάρτι και σχεδόν κανένας επισκέπτης από το εξωτερικό. «Είναι σαν να μας έχουν κόψει το χέρι», λέει ο εκδότης Γιόαχιμ Ούνσελντ, ο οποίος έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 40 εκθέσεις.

Όταν το διοικητικό συμβούλιο αποφάσισε τον Μάιο ότι η έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης θα γίνει, πάρα πολλοί απόρησαν. Μέχρι τα μέσα Αυγούστου που έληγε η ημερομηνία υποβολής συμμετοχών, είχαν δηλωθεί μόλις 750 συμμετέχοντες, το 10% των εκθετών του προηγούμενου χρόνου. Όσο για τον Καναδά που ήταν φέτος η τιμώμενη χώρα, οι εκδότες αποφάσισαν να έρθουν τον επόμενο χρόνο. Όταν το φθινόπωρο έγιναν πιο αυστηρά τα μέτρα, η έκθεση αποφάσισε να παρουσιάσει μια «Ειδική Έκδοση 2020» που είναι μια μείξη από εκδηλώσεις μέσω φυσικής παρουσίας για τους επισκέπτες και μια διαδικτυακή έκθεση για τους ειδικούς.

Μήνυμα ελπίδας

Ποια θα είναι η απήχηση μένει να φανεί στην πράξη. «Είναι μια χρονιά πειραματισμού», λέει ο διευθυντής της έκθεσης Γιούργκεν Μπόος. Πάντως επειδή η συμμετοχή των εκδοτών είναι φέτος ως επί το πλείστον δωρεάν, υπολογίζει ότι οι ζημίες για τους οργανωτές θα είναι μεγάλες. Μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου είχαν δηλωθεί 3.776 διαδικτυακοί εκθέτες από 94 χώρες.

Για την έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης, το σημαντικό είναι να εκπέμψει ένα μήνυμα ελπίδας. Έτσι άλλωστε ονομάζεται και η διαφημιστική εκστρατεία της.

To βιβλίο πάντως φαίνεται να χρειάζεται άμεσα καλές δημόσιες σχέσεις. Σύμφωνα με την εταιρεία Media Control, οι πωλήσεις βιβλίων ήταν μέχρι φέτος τον Αύγουστο 5,8% κάτω από τις πωλήσεις την ίδια περίοδο πέρυσι.

Ωστόσο, η Ένωση Γερμανών Εκδοτών βλέπει μια ελπίδα στον ορίζοντα, επειδή τα στοιχεία αμέσως μετά το λοκντάουν ήταν ακόμη χειρότερα: από τον Ιανουάριο έως τα μέσα Απριλίου οι πωλήσεις ήταν 14,9 % χαμηλότερες από αυτές της ίδιας περιόδου πέρυσι.

Υπάρχουν και καλά νέα…

Ωστόσο υπάρχουν και καλά νέα. «Από τότε που άνοιξαν και πάλι τα βιβλιοπωλεία, η ζήτηση για βιβλία είναι μεγάλη» λέει η Κάριν Σμιντ Φρίντεριχ, επικεφαλής της Ένωσης Γερμανών Εκδοτών. «Με τον τρόπο αυτό η μείωση του τζίρου περιορίζεται μήνα με τον μήνα και το βιβλίο φαίνεται να αντέχει στην κρίση», συμπληρώνει.

«Πολλά θα εξαρτηθούν από την κίνηση του βιβλίου τα Χριστούγεννα», λέει η Σιβ Μπούμπλιτς, επικεφαλής του εκδοτικού οίκου Fischer. «Το 2020 είναι συνολικά καλύτερο από όσο υπολογίζαμε», λέει ο Αλεξάντερ Λορμπέερ, διευθύνων σύμβουλος του εκδοτικού οίκου Holtzbrinck. Διαπιστώνει επίσης πως υπήρξε μείωση του τζίρου, ωστόσο οι άνθρωποι του βιβλίου ανέπτυξαν πολλές νέες, πρωτότυπες ιδέες.

Σε σύγκριση με άλλους κλάδους, οι εκδότες την έβγαλαν κάπως καλύτερα αυτή τη χρονιά της κρίσης, πιστεύει ο Γιόαχιμ Ούνσελντ. Ο εκδοτικός του οίκος Verlagsanstalt (FVA) γιορτάζει μια διπλή επέτειο φέτος. Ιδρύθηκε πριν από 100 χρόνια και πριν από 25 χρόνια ο γιος του ιστορικού εκδότη του Suhrkamp ανέλαβε την επιχείρηση. Ωστόσο λόγω του κορωνοϊού οι εορτασμοί ακυρώνονται.

Το γεγονός πάντως ότι η έκθεση θα πραγματοποιηθεί, ακόμα κι αν έχει συρρικνωθεί σημαντικά, το αξιολογούν ως θετικό οι περισσότεροι εκδότες. «Ωστόσο, είναι μια σημαντική δοκιμαστική περίοδος, έστω και αν προκύπτει εξ ανάγκης», λέει ο Γιόαχιμ Ούνσελντ.  Όλα αλλάζουν και ο ψηφιακός κόσμος αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Και ακριβώς αυτή τη χρονιά "είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα βιβλιοπωλεία και τους εκδοτικούς οίκους να καταφέρουν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον για τα βιβλία και το διάβασμα", λέει η Κάριν Σμιντ Φρίντεριχ, επικεφαλής της Ένωσης Γερμανών Εκδοτών.

Σάντρα Τράουνερ (DPA)

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου