Εκ πρώτης όψεως βλέπει κανείς ένα σπίτι με ένα πολύχρωμο μείγμα από παράθυρα. Μικρά, μεγάλα, τετράγωνα, με λευκά ή καφέ πλαίσια. Παρόλα αυτά το αποτέλεσμα είναι άρτιο. Το βιώσιμο σπίτι που δημιούργησε η φοιτητική ομάδα RoofKIT, από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Καρλσρούης (KIT), έλαβε την πρώτη θέση στον διεθνή πανεπιστημιακό διαγωνισμό «Solar Decathlon Europe» στο Βούπερταλ. «Τα παράθυρα τα αγοράσαμε από το Ebay και καθότι μεταχειρισμένα σχεδιάσαμε την πρόσοψη ανάλογα», λέει η Έλενα Μπέρμαν, ερευνήτρια μεταχειρισμένων δομικών υλικών του Ινστιτούτου, η οποία βοήθησε και στο πρότζεκτ.

Το RoofKIT πραγματοποίησε το ακατόρθωτο: οι κυβόλιθοι είναι φτιαγμένοι από οικοδομικά μπάζα, η πρόσοψη προέρχεται από ένα παλιό αχυρώνα, η μεταλλική σκάλα είναι επίσης μεταχειρισμένη αλλά και στο εσωτερικό του έχουν χρησιμοποιηθεί πεταμένα και ανακυκλωμένα υλικά. Για παράδειγμα η πρόσοψη της κουζίνας αποτελείται από πλαστικά κουπάκια γιαουρτιού και η καμπίνα του ντουζ είναι κατασκευασμένη από λιωμένα γυάλινα μπουκάλια.

Στο "ηλιακό χωριό" του Βούπερταλ με τα εκτεθειμένα πρότζεκτ μπορούσε να λάβει κανείς πληροφορίες αναφορικά με τις ανταλλαγές εξαρτημάτων όπως και να ενημερωθεί για τα ανακυκλωμένα απορρίμματα που μπορούν να μεταμορφωθούν σε διαφορετικά είδη υψηλής ποιότητας . «Η συνήθης διαδρομή προς τη χωματερή πρέπει να σταματήσει» σημειώνει ένας εκ των συμμετεχόντων του έργου.  Όλοι οι συμμετέχοντες του Solar Decathlon έχουν δεσμευτεί για την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση των ειδών και έτσι ακριβώς έγινε καθώς παρουσιάστηκαν πολλές καινοτόμες ιδέες που θα αλλάξουν το μέλλον της αρχιτεκτονικής.

Μηδαμινή η χρήση ανακυκλωμένων δομικών υλικών στα εργοτάξια

Στα σημερινά εργοτάξια όμως δεν γίνεται χρήση ανακυκλωμένων υλικών, παρόλο που συνιστάται σε μελέτες αρχιτεκτόνων και πολιτικών μηχανικών. Σε περίπτωση κατεδάφισης ενός κτιρίου μάλιστα, το 45% των οικοδομικών υλικών καταλήγει στη χωματερή, ένα άλλο 45% ανακυκλώνεται θερμικά και μόνο το 10% επαναχρησιμοποιείται σε έργα οδοποιίας, σημειώνει η Νάταλι Έσιχ, καθηγήτρια αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. «Θα μπορούσαμε να αυξήσουμε την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση περίπου στο 70 με 80% αλλά η νομοθεσία δεν μας το επιτρέπει, λόγω της τεκμηρίωσης που απαιτείται για τις επιβλαβείς ουσίες των υλικών. Την ίδια στιγμή ο νόμος αναφέρει πως ό,τι απομακρύνεται από τον χώρο δηλώνεται ως απόβλητο» επισημαίνει η ειδικός στα βιώσιμα κτίρια.

Ένα ακόμη ζήτημα που τίθεται επί τάπητος είναι οι ευθύνες για τα παλιά δομικά υλικά. Ο Πέτερ Χούμπνερ, Πρόεδρος της Ένωσης Οικοδομικής Βιομηχανίας, αναφέρει πως προκειμένου να αποφευχθεί το όποιο ρίσκο απαγορεύεται συχνά η χρήση ανακυκλωμένων οικοδομικών υλικών με αποτέλεσμα να μειώνεται χωρίς λόγο ουσιαστικά το ποσοστό ανακύκλωσης. Η χρονοβόρα επίσης αλλαγή στους κανονισμούς επιβαρύνει τις διαδικασίες.

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Cottbus – Senftenberg του Βρανδεμβούργου, Αγγέλικα Μέτκε είναι υπέρμαχος της επαναχρησιμοποίησης σκυροδέματος. Εδώ και δεκαετίες ταξιδεύει στην Ευρώπη προκείμενου να πείσει τους κατασκευαστές να κάνουν χρήση τσιμεντένιων πλακών. Σύμφωνα με την ίδια, κατά την περίοδο της Ανατολικής Γερμανίας το σκυρόδεμα ήταν σπάνιο είδος και για τα άδεια κτίρια που παραμένουν σε αυτή την κατάσταση μετά τη γερμανική επανένωση δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός ,ώστε να δοθεί μια «δεύτερη ευκαιρία» σε αυτά τα υλικά.

Φώς στο τούνελ... των δομικών υλικών

Η παραγωγή καθώς και ο τεμαχισμός του μπετόν καταναλώνει τεράστια ποσότητα ενέργειας και ως εκ τούτου θεωρείται εχθρός του κλίματος. Η καθηγήτρια έχει υπολογίσει ότι η επαναχρησιμοποίηση των πλακών σκυροδέματος θα είχε έως και 95% λιγότερες εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα. Επίσης πρώτες ύλες όπως το χαλίκι και η άμμος σταδιακά λιγοστεύουν. «Εξορύσσουμε πάνω από 500 εκατομμύρια τόνους αδρανών υλικών κάθε χρόνο ενώ ταυτόχρονα παράγουμε έως και 60 εκατομμύρια τόνους μπάζα». H ίδια έχει βοηθήσει στην αναδιαμόρφωση και κατασκευή διαφόρων κτιρίων χρησιμοποιώντας παλιές πλάκες σκυροδέματος απο κτίρια «δωρητές», τις οποίες πρώτα είχε ελέγξει με τους φοιτητές της.

Το ερευνητικό πρόγραμμα ReCreate διερευνά την αποσυναρμολόγηση και επαναχρησιμοποίηση εξαρτημάτων όπως αυτές οι πλάκες σε έξι ευρωπαϊκές χώρες έως το 2025. Αυτό το πρόγραμμα μπορεί να δώσει λύση σε πολλές κατασκευαστικές ανάγκες. Η Μέτκε προτείνει την αλλαγή των κτιριακών κατασκευών και διαδικασιών ώστε να είναι ευκολότερη η αναπροσαρμογή των υλικών κάθε φορά, όπως σε ένα σπίτι φτιαγμένο από παιδικά τουβλάκια. Η ψηφιοποίηση του κλάδου θα βοηθούσε επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αδιάκοπη καταγραφή της εσωτερικής λειτουργίας των υλικών. Με τον τρόπο αυτό κάθε κτίριο που κατεδαφίζεται θα αποτελεί μια «δωρεά» για την κάλυψη των ήδη γνωστοποιημένων κατασκευαστικών αναγκών της περιοχής.

Προκύπτει όμως ένα πρόβλημα με την αποθήκευση αυτών των κατασκευών/υλικών, καθώς η κατεδάφιση δεν συμπίπτει πάντα με την κατασκευή ενός νέου κτιρίου και η αποθήκευσή τους κοστίζει. Η μηχανικός προτείνει ως πιθανή λύση την ανταλλαγή υλικών ή τις ηλεκτρονικές αγορές μέσω καταστημάτων που ήδη εμπορεύονται μεταχειρισμένες συσκευές. Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και τώρα με μια ψηφιακή διαδικασία αποτύπωσης των υλικών. Επίσης η χρήση μεγάλων μονάδων ανακύκλωσης που έχουν χώρους αποθήκευσης είναι ωφέλιμη. «Ό,τι δεν βρίσκει αγοραστή μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, ας πούμε πέντε χρόνια, θα μπορούσε να τεμαχιστεί και να υποστεί επεξεργασία για παραγωγή σκυροδέματος ή κατασκευή δρόμων» υπογραμμίζει η Μέτκε.

Ματίλντα Γιορντανόβα- Ντούντα 

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου