Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, η οποία μπορεί να έχει τη μορφή ψυχολογικής, σωματικής, σεξουαλικής ή και οικονομικής βίας. Ένα ρεπορτάζ της γερμανικής ιστοσελίδας tagesschau.de παρουσιάζει τα στοιχεία μίας νέας μελέτης με τίτλο «Γυναικοκτονίες στη Γερμανία», που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν. Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εγκληματολογικής Αστυνομίας (BKA), «όλα τα στοιχεία για τα βίαια εγκλήματα με βάση το φύλο έχουν αυξηθεί σε εθνικό επίπεδο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος».

Το ρεπορτάζ ξεκινά με την περίπτωση της Φάτιμα, μίας γυναίκας από μουσουλμανική οικογένεια που ζει στη Γερμανία και επέζησε από μία απόπειρα γυναικοκτονίας εις βάρος της από τον πρώην σύντροφό της. Σύμφωνα με τον Ομοσπονδιακό Οργανισμό για την Πολιτική Παιδεία (bpp), «ως γυναικοκτονία ορίζεται η δολοφονία μιας γυναίκας λόγω του φύλου της».

Οι γυναικοκτονίες δεν ακολουθούν κάποιο μοτίβο

Το παράδειγμα της Φάτιμα θα μπορούσε να ενταχθεί στα λεγόμενα «εγκλήματα τιμής». Ωστόσο, αυτά αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των γυναικοκτονιών. Αυτό είναι ένα από τα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης, που αποσκοπεί να αποτυπώσει τον αριθμό των γυναικοκτονιών στη Γερμανία και τα κίνητρα πίσω από αυτές. Γι’ αυτόν τον σκοπό, η ομάδα ανέλυσε δεδομένα από πέντε ομόσπονδα κρατίδια.

Ο Γιεργκ Κίντσιχ είναι καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν και επικεφαλής της μελέτης. Η διαπίστωσή του: οι γυναικοκτονίες δεν ακολουθούν κάποιο μοτίβο, αλλά «ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό». Ωστόσο, υπάρχει ένα στοιχείο που εμφανίζεται ιδιαίτερα συχνά: Η γυναικοκτονία σε σχέση με μια αποτυχημένη σχέση. «Όταν ο άνδρας συνειδητοποιεί ότι η σχέση έχει φτάσει στο τέλος της ή αν πιστεύει -και αυτό μπορεί να μην είναι αλήθεια- ότι η γυναίκα έχει απιστήσει, τότε υποκειμενικά δεν βλέπει άλλη επιλογή από το να αντιδράσει σε αυτόν τον χωρισμό ή τη φερόμενη απιστία με τη δολοφονία της».

Υπάρχουν όμως και εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις, όπως οι γυναικοκτονίες λόγω ηλικίας ή ασθένειας, οι οποίες συχνά συνοδεύονται από αυτοκτονία του άνδρα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν υπάρχουν ενδείξεις για δυστυχισμένη ή και βίαιη σχέση.

Κατηγοριοποίηση των γυναικοκτονιών

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, «εκτός από τις γυναικοκτονίες που διαπράττονται από (πρώην) συντρόφους, η ομάδα του Κίντσιχ εντόπισε επίσης περιπτώσεις γυναικοκτονιών με σεξουαλικό κίνητρο (εκτός σχέσης) και δολοφονίες μητέρων και γιαγιάδων. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο δράστης ήταν ψυχικά άρρωστος.

Τι κοινό έχουν όμως αυτές οι υποθέσεις; Πότε μια γυναικοκτονία θεωρείται γυναικοκτονία; Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε λεπτομερώς 197 απόπειρες ή ολοκληρωμένες ανθρωποκτονίες κατά γυναικών. Από αυτές, η ομάδα ταξινόμησε τις 133, δηλαδή περίπου τα δύο τρίτα, ως γυναικοκτονίες με την ευρύτερη έννοια.

Για τους ερευνητές, μια γυναικοκτονία προϋποθέτει ότι η ανθρωποκτονία στρεφόταν κατά γυναικείου προσώπου, ο δράστης ενήργησε εκ προθέσεως και το αδίκημα σχετιζόταν με το φύλο. Με άλλα λόγια, ως γυναικοκτονίες με αυτή την έννοια χαρακτηρίστηκαν όλοι οι τύποι ανθρωποκτονιών που πλήττουν δυσανάλογα τις γυναίκες ή στις οποίες δολοφονήθηκαν σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο, για παράδειγμα ως πρώην σύντροφος ή μητέρα».

Το σεξιστικό κίνητρο

Στη συνέχεια η ερευνητική ομάδα διαμόρφωσε μια δεύτερη, στενότερη έννοια της γυναικοκτονίας. Αυτή βασιζόταν στο αν το αδίκημα διαπράχθηκε με σεξιστικό κίνητρο. «Για παράδειγμα, αν ένας άνδρας δεν μπορούσε να αντέξει το γεγονός ότι η γυναίκα του τον είχε εγκαταλείψει, λόγω μιας πατριαρχικής αντίληψης ιδιοκτησίας», εξηγεί ο Κίντσιχ.

Σύμφωνα με τον εγκληματολόγο, «οι γυναικοκτονίες στη Γερμανία εξακολουθούν να είναι σπάνιες για τα διεθνή δεδομένα. Αλλά αποτελούν επίσης μόνο την κορυφή του παγόβουνου της βίας κατά των γυναικών».

Η σημασία της πρόληψης

Πώς μπορούμε λοιπόν να προστατεύσουμε τις γυναίκες; Ο Κίντσιχ δεν είναι υπέρμαχος των αυστηρότερων ποινών. Γι' αυτόν, προέχει η πρόληψη: δημιουργία επαρκών θέσεων σε καταφύγια γυναικών, μεταξύ άλλων και για τα παιδιά των θυμάτων, βαρύτητα στην ανατροφή των αγοριών, ηλεκτρονικό βραχιολάκι για τους δράστες ενδοοικογενειακής βίας.

Οι γυναίκες που πλήττονται, από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εγκαταλείπουν τις βίαιες σχέσεις. Η κοινωνική παιδαγωγός Στέφανι Ζίκινγκερ, διευθύντρια του καθολικού καταφυγίου γυναικών στην Καρλσρούη, υποστηρίζει επίσης αυτήν την πρόταση. Αλλά προσθέτει ότι: «Αυτό σημαίνει ότι όλοι μας στην κοινωνία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις γυναίκες χωρίς προκατάληψη. Το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας ήταν πάντα συνδεδεμένο με ένα υψηλό επίπεδο ντροπής. Και αν αμφισβητούμε και αυτά που αναφέρουν οι γυναίκες, συχνά δεν έχουν πλέον την αυτοπεποίθηση να αναζητήσουν βοήθεια».

Δικαιώματα επιμέλειας και καταφύγια γυναικών

Το ρεπορτάζ συνεχίζει: «Η Φάτιμα, η οποία βίωσε βία όχι μόνο από τους γονείς και τα αδέλφια της, αλλά και από τον πρώην σύντροφό της, πιστεύει ότι οι νόμοι για την επιμέλεια των παιδιών πρέπει να αλλάξουν. Ακόμα και αν δεν γνωρίζει τον τόπο κατοικίας της, ο σύντροφός της εξακολουθεί να έχει από κοινού την επιμέλεια.

Η νέα μελέτη για τις γυναικοκτονίες υπογραμμίζει τις ανησυχίες της Φάτιμα: Σε εννέα από τις περιπτώσεις που αναλύθηκαν, ο δράστης χρησιμοποίησε την επαφή μέσω του παιδιού για να παρακάμψει τα μέτρα προστασίας από τη βία και να σκοτώσει τη γυναίκα».

Σύμφωνα με τον Κίντσιχ, ωστόσο, «απαιτείται επίσης ένα είδος καταγραφής των γυναικοκτονιών, δηλαδή περισσότερα δεδομένα, προκειμένου να αναγνωριστούν ακόμα περισσότεροι συσχετισμοί και να είναι δυνατή η εφαρμογή προληπτικών μέτρων με πιο στοχευμένο τρόπο».

Η αρθρογράφος σημειώνει ότι «το καταφύγιο γυναικών στην Καρλσρούη παίρνει τώρα την κατάσταση στα χέρια του – μαζί με άλλες υπηρεσίες της πόλης που ασχολούνται με την ενδοοικογενειακή βία, δηλώνει η Ζίκινγκερ, επειδή "υπάρχουν πολλές γυναίκες στα καταφύγια γυναικών που έχουν επιβιώσει από απόπειρες γυναικοκτονίας, αλλά δεν εμφανίζονται σε καμία στατιστική, επειδή δεν υπέβαλαν καταγγελία στην αστυνομία"».

Το έργο των δομών φιλοξενίας γυναικών ήταν επίσης σημαντικό για τη Φάτιμα, καθώς σήμανε την έναρξη μιας νέας ζωής χωρίς βία. Εξακολουθεί να φοβάται, αλλά παράλληλα ελπίζει. Όπως λέει: «Τα παιδιά μου έμαθαν να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και να λένε όχι, όταν δεν θέλουν κάτι».

Πηγές: tagesschau.de, SWR, BPP

Eπιμέλεια: Ιοκάστη Κροντήρη