Μία κολοσσιαία κατασκευή από ατσάλι θα καλύπτει από σήμερα τον αντιδραστήρα στο "Μπλοκ 4" του Τσερνομπίλ, όπου το 1986 σημειώθηκε η μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία. Το προστατευτικό κέλυφος θεωρείται επίτευγμα της μηχανικής, έχει ύψος 100 μέτρα και θα μπορούσε να χωρέσει ακόμα και τη Νοτρ Νταμ των Παρισίων ή τον ναό του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Ζυγίζει συνολικά 36.000 τόνους. Η κατασκευή του στον χώρο του αντιδραστήρα είχε κριθεί επικίνδυνη λόγω υψηλών τιμών ραδιενέργειας, γι αυτό η ατσάλινη "σαρκοφάγος" κατασκευάστηκε σε μικρή απόσταση, για να μεταφερθεί πάνω σε ράγες στον τελικό της προορισμό. "Είναι η αρχή του τέλους σε μία μάχη 30 ετών με τις επιπτώσεις της πυρηνικής καταστροφής" δηλώνει ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας Όσταπ Σέμερακ.

Οι εμπνευστές του εγχειρήματος ελπίζουν ότι το ατσάλινο κέλυφος θα αποτρέψει διαρροές ραδιενέργειας στα επόμενα 100 χρόνια, ενώ παράλληλα θα προστατεύει τον χώρο του αντιδραστήρα από την υγρασία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ήδη μετά την πυρηνική καταστροφή, τον Απρίλιο του 1986, οι σοβιετικές αρχές είχαν κατασκευάσει ένα πρόχειρο τσιμεντένιο περίβλημα, το οποίο όμως παρουσίασε επικίνδυνες ρωγμές πριν από λίγα χρόνια. Γι αυτό κρίθηκε αναγκαία η νέα "σαρκοφάγος του Τσερνομπίλ". Αλλά οι μεγαλύτερες δυσκολίες βρίσκονται ακόμη μπροστά μας: μέσα στο νέο προστατευτικό κέλυφος τοποθετούνται γερανοί, οι οποίοι θα πρέπει να κατεδαφίσουν το παλαιό τσιμεντένιο περίβλημα και τα υπολείμματα του αντιδραστήρα. Στη συνέχεια θα πρέπει να εξουδετερωθούν ή να αποθηκευθούν σε άλλον χώρο εκατοντάδες τόνοι επικίνδυνου ραδιενεργού υλικού, που έχουν θαφτεί στα ερείπια του "Μπλοκ 4".

Απαγορευτικό το κόστος για την Ουκρανία

Θεωρητικά, η τεχνολογία προσφέρει τις λύσεις για να γίνουν όλα ή τουλάχιστον πολλά από αυτά. Το κύριο πρόβλημα παραμένει η χρηματοδότηση. Μόνο το κόστος για την κατασκευή της νέας σαρκοφάγου ξεπέρασε κατά πολύ τον αρχικό προϋπολογισμό και πλησιάζει τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτός είναι και ο λόγος που καθυστέρησε σημαντικά η παράδοση του έργου, η οποία αρχικά είχε προγραμματιστεί για το φθινόπωρο του 2015. Συνολικά σαράντα χώρες παρείχαν οικονομική βοήθεια για να ολοκληρωθεί η κατασκευή. Πριν από δύο εβδομάδες οι εργάτες άρχισαν να μετακινούν την ατσάλινη σαρκοφάγο με ταχύτητα δέκα μέτρων την ώρα, μέχρι να φτάσουν τελικά στο ραδιενεργό "Μπλοκ 4" του Τσερνομπίλ. Τη σχετική τεχνογνωσία παρείχε ολλανδική εταιρία, η οποία είχε βοηθήσει και στην ανέλκυση του ρωσικού πυρηνικού υποβρυχίου Κουρσκ από τη θάλασσα του Μπάρεντς το 2000.

Δεν λείπουν όμως και οι σκεπτικιστές απέναντι στο φιλόδοξο και δαπανηρό εγχείρημα. Όπως ο Γερμανός Σεμπάστιαν Πφλούγκμπαιλ, φυσικός και ακτιβιστής σε ειρηνευτικά κινήματα. "Κατά την άποψή μου θα ήταν πιο σημαντικό και απαραίτητο να δοθεί βοήθεια στους παθόντες του Τσερνομπίλ" λέει ο Πφλούγκμπαιλ. Ο ίδιος έχει επισκεφθεί τον χώρο και υποστηρίζει ότι δεν έχει εντοπίσει μεγάλες ποσότητες ραδιενεργού υλικού. "Με απογοητεύει το γεγονός ότι δαπανώνται γιγαντιαία ποσά για την σαρκοφάγο, χωρίς στην πραγματικότητα να υπάρχει θεμελιωμένη τεκμηρίωση για την αναγκαιότητά της" δηλώνει ο Πφλούγκμπαιλ, ο οποίος το 1990 είχε συμμετάσχει στην τελευταία κομμουνιστική κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας.

Η δημόσια συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια

Ήταν 26 Απριλίου του 1986, στη μία και εικοσι τρία λεπτά το πρωί, όταν ο πυρηνικός αντιδραστήρας του τσερνομπίλ εξερράγη, στη διάρκεια δοκιμών, απελευθερώνοντας ποσότητα ραδιενέργειας μεγαλύτερη από τις ατομικές βόμβες της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι μαζί. Μέχρι σήμερα παραμένει αδιευκρίνιστος ο πλήρης απολογισμός. Οι ειδικοί κάνουν λόγο για δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Στη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες το σοκ του Τσερνομπίλ συνέβαλε στην άνοδο των Πρασίνων και των οικολογικών κινημάτων. Το 1987 η Ιταλία έκλεισε τα πυρηνικά εργοστάσιά της, ενώ δύο χρόνια αργότερα η Πολωνία ακύρωσε το πυρηνικό πρόγραμμα που είχε εξαγγείλει. Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ παραμένουν πιστές στην πυρηνική ενέργεια. Το ίδιο και η Ιαπωνία, παρά την καταστροφή της Φουκουσίμα. Η Γερμανία αποφάσισε να αποκηρύξει την ατομική ενέργεια το 2011, μετά τη Φουκουσίμα. Αναποφάσιστοι φαίνεται ότι παραμένουν οι Ελβετοί: το 2011 η κυβέρνηση της Βέρνης είχε αποφασίσει να κλείσει τα πυρηνικά εργοστάσια της χώρας, χωρίς ωστόσο να ανακοινώσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Την περασμένη Κυριακή, σε σχετικό δημοψήφισμα, οι ελβετοί ψηφοφόροι απέρριψαν την πρόταση των Πρασίνων για οριστική έξοδο από την πυρηνική ενέργεια μέχρι το 2029.

dpa / Γιάννης Παπαδημητρίου