Η Bürgerenergie Rhein-Sieg, μια πρωτοβουλία πολιτών για την ανανεώσιμη ενέργεια στο Ζίγκμπουργκ της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, θέλει να κατασκευάσει ένα νέο ηλιακό πάρκο σε μία έκταση την οποία μίσθωσε προσφάτως και η οποία μέχρι πρότινος λειτουργούσε ως χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων.

Από το 2011 περισσότεροι από 350 άνθρωποι της περιοχής έχουν ξεκινήσει μία κοινή προσπάθεια για να χρηματοδοτήσουν ένα πρότζεκτ που σηματοδοτεί την έναρξη μίας νέας εποχής στο φιλικό προς το περιβάλλον ηλεκτρικό ρεύμα.

Η Γερμανία έχει περίπου 900 «ενεργειακές κοινότητες» και  στην Ε.Ε. υπάρχουν συνολικά γύρω στις 9.000 τέτοιες κοινότητες, οι περισσότερες εκ των οποίων βρίσκονται στη Βόρεια Ευρώπη.

Σε αυτές μπορεί να συμμετάσχει οποιοσδήποτε αγοράζοντας μία ή περισσότερες «μετοχές του συνεταιρισμού». Στη Rhein-Sieg για παράδειγμα μία μετοχή κοστίζει 250 ευρώ. Σε αντάλλαγμα τα μέλη λαμβάνουν τόκους επί της επένδυσής τους καθώς και μερίσματα από την ηλεκτρική ενέργεια που διοχετεύουν στο δημόσιο δίκτυο ηλεκτροδότησης.

Ο Τόμας Σμιτς, εθελοντής διευθυντής του συνεταιρισμού, θέλει να δρομολογήσει τη διανομή και πώληση της ενέργειας που έχει παραχθεί συλλογικά στην περιοχή ακολουθώντας ένα μοντέλο γνωστό ως «από κοινού χρήση ενέργειας».

Η ΕΕ στηρίζει τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς

Η Ε.Ε. θεωρεί πως η από κοινού χρήση ενέργειας θα συμβάλλει σημαντικά στην αποκέντρωση της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά τις Βρυξέλλες όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει έτσι να επιτρέψουν τη λειτουργία των ενεργειακών κοινοτήτων, καθώς και να διασφαλίσουν πως αυτές θα μπορούν να καταναλώνουν, να αποθηκεύουν και να πωλούν την καθαρή ενέργεια που θα παράγουν, με την Ε.Ε. να καθιστά επιπλέον σαφές πως τα ανωτέρω θα πρέπει να ενσωματωθούν και στις εθνικές νομοθεσίες όλων των κρατών.

Όπως λέει όμως ο Σμιτς στην DW, μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο: «Προς το παρόν δεν επιτρέπεται ούτε καν να προσφέρουμε δωρεάν στους γείτονές μας την ηλεκτρική ενέργεια που έχουμε παράξει».

Τα εμπόδια για την από κοινού χρήση ενέργειας

Σε ερώτηση της DW, το γερμανικό Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων και Προστασίας του Κλίματος δήλωσε πως το ενωσιακό νομικό πλαίσιο δεν προβλέπει προνομιακή μεταχείριση για τη συλλογικά παραχθείσα ενέργεια.

Στο επίκεντρο του ζητήματος τίθεται η χρήση του δημοσίου δικτύου ηλεκτροδότησης: η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από έναν ενεργειακό συνεταιρισμό και προορίζεται για χρήση από τα μέλη της κοινότητας αυτής δεν μπορεί να διοχετευτεί μέσω του δημοσίου δικτύου. Ωστόσο, προκειμένου να στεφθεί με επιτυχία το εγχείρημα της από κοινού χρήσης ενέργειας, ακριβώς αυτό θα πρέπει να συμβεί. «Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι ακόμη εφικτό στη Γερμανία», λέει η Βάλερι Λάνγκε από την οργάνωση-ομπρέλα Συμμαχία για την Ενέργεια των Πολιτών (BBEn).

Επιπλέον, βάσει του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου στη Γερμανία, ακόμη και αν ήταν εφικτό κάτι τέτοιο, η διά του δημοσίου δικτύου πώληση ηλεκτρικής ενέργειας που θα έχει παραχθεί από τους ίδιους τους πολίτες – για παράδειγμα σε κάποιον γείτονα ή σε κάποια περιφερειακή επιχείρηση – δεν θα απέφερε σχεδόν καθόλου κέρδος, όπως εξηγεί ο Φέλιξ Σέφερ, συνιδρυτής και συμπρόεδρος της Bürgerwerke, ενός συνεταιρισμού που δραστηριοποιείται στο εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις γερμανικές ενεργειακές κοινότητες.

Οι φόροι καθιστούν κοστοβόρο το εγχείρημα

«Στη Γερμανία όποιος πουλάει ηλεκτρικό ρεύμα μέσω του δικτύου θεωρείται αυτομάτως έμπορος και ως εκ τούτου πρέπει να καταβάλει φόρους, όπως φόρους ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και τέλη μεταφορών στους διαχειριστές του δικτύου», τονίζει ο Σέφερ. Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί θα έπρεπε τότε να μετακυλήσουν τα κόστη αυτά στους πελάτες τους. Και όλα αυτά θα απαιτούσαν μία τεράστια προσπάθεια από τους μικρούς ενεργειακούς συνεταιρισμούς, τους οποίους συνήθως «τρέχουν» εθελοντές.

Τελικά το ηλεκτρικό ρεύμα από τις πράσινες κοινότητες της περιοχής τους θα ήταν για τους καταναλωτές τουλάχιστον εξίσου ακριβό με την ενέργεια που προμηθεύονται από τους νορβηγικούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Οι σταθμοί αυτοί ηλεκτροδοτούν περίπου 3,6 εκατομμύρια γερμανικά νοικοκυριά.

Οι συνεταιρισμοί ζητούν μείωση των φόρων

Όπως επισημαίνει ο Σέφερ, οι γερμανικοί φόροι στο ηλεκτρικό ρεύμα δεν αφορούν «την ιδιωτική ηλιακή ενέργεια που παράγει κανείς στην οροφή του σπιτιού του», την οποία μπορεί να παράξει κάποιος σπιτονοικοκύρης με ηλιακά συστήματα που συχνά επιδοτούνται από το κράτος. «Για τους ενοικιαστές που θα ήθελαν να χρησιμοποιούν πράσινη ηλεκτρική ενέργεια από κάποιο κοντινό κοινοτικό ηλιακό πάρκο, από την άλλη πλευρά, το ρεύμα θα ήταν πολύ ακριβότερο». Γι’ αυτό και η οργάνωση του Σέφερ ζητά μία σημαντική μείωση στους φόρους που προβλέπονται για τις ενεργειακές κοινότητες.

Η BBEn θεωρεί ακόμη πως η κυβέρνηση θα πρέπει να προσφέρει πραγματικά οικονομικά κίνητρα για τη στροφή στην από κοινού χρήση ενέργειας. Εξάλλου, η Γερμανία έχει δεσμευτεί πως μέχρι το 2030 το 80% της ηλεκτρικής ενέργειάς της θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. Αυτήν τη στιγμή το εν λόγω ποσοστό είναι περίπου στο μισό του στόχου.

«Για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε πολλές, πολλές περισσότερες ανεμογεννήτριες και ηλιακά συστήματα, τα οποία θα τα βλέπουμε πολύ περισσότερο γύρω μας συγκριτικά με τους κεντρικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με ορυκτά καύσιμα. Όλα αυτά θα τα έχουμε κοντά στα σπίτια μας», παρατηρεί η Λάνγκε, επισημαίνοντας έτσι έναν από τους λόγους που ορισμένοι ενδέχεται να αντιταχθούν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Η ενέργεια των πολιτών πρέπει να αποδώσει

Η Λάνγκε τονίζει πως για να υποστηρίξει ο κόσμος την ενεργειακή μετάβαση και να ξεπεραστούν οι όποιες αντιρρήσεις, «θα πρέπει οι άνθρωποι να μπορούν να συμμετάσχουν στην παραγωγή και να επωφεληθούν από αυτήν». Και για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να έχουν οικονομικό όφελος από τα ηλεκτροπαραγωγικά συστήματά τους.

Η BBEn υποστηρίζει πως όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη εντός μίας ακτίνας 50 χιλιομέτρων θα πρέπει να μπορούν να συμμετάσχουν σε έναν σταθμό παραγωγής ενέργειας των πολιτών. Ακόμη, το κράτος θα πρέπει να εγγυηθεί πως η καθαρή ενέργεια που θα παράγεται σε κλίμακα κοινής ωφέλειας σε αυτές τις εγκαταστάσεις θα μπορεί να πωλείται σε μία ελκυστική τιμή. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργούταν και ένα κίνητρο για τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Οι «έξυπνοι μετρητές» αποτελούν ακόμη εξαίρεση

Για να συμβεί αυτό όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πρέπει να γνωρίζουν πόση ηλεκτρική ενέργεια παράγεται στις εγκαταστάσεις της περιφέρειας και πόση αλλού. Η διάθεση τέτοιων δεδομένων μπορεί να διασφαλιστεί από ορισμένους «έξυπνους μετρητές», δηλαδή από ψηφιακούς μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας που θα καταγράφουν σε πραγματικό χρόνο την κατανάλωση.

Στη Γερμανία όμως μόλις το 3% των καταναλωτών ενέργειας έχει τέτοιους μετρητές. Η BBEn προτείνει επομένως και την εγκατάσταση μετρητών σε κτήρια και νοικοκυριά που θα ενδιαφερθούν να συμμετάσχουν στην από κοινού χρήση ενέργειας.

Το ισχυρό κίνητρο της αυτάρκειας

«Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν πως είναι πολύ εξαρτημένοι από τις ενεργειακές εξαγωγές κρατών από τα οποία δεν θέλουν πλέον να αγοράζουν ενέργεια. Η επιθυμία για αυτάρκεια είναι μεγάλη», λέει ο Τόμας Σμιτς. «Εάν δεν μπορούν να παράξουν καθαρή ενέργεια σε τοπικό επίπεδο, θέλουν τουλάχιστον να μπορούν να προμηθεύονται ηλεκτρική ενέργεια από την περιοχή τους».

Γι’ αυτό και η Γερμανία πρέπει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε η από κοινού χρήση ενέργειας να τεθεί στο επίκεντρο της μετάβασης στη Γερμανία στην «πράσινη» ενέργεια.

 

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

 

Το πρωτότυπο κείμενο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά.

Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος μιας σειράς πέντε κειμένων για τις ενεργειακές κοινότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία δημοσιεύεται με την υποστήριξη του Journalismfund Europe.