Από τη σκοπιά της Σερβίας οι διαπραγματεύσεις για ένταξη στην ΕΕ φαίνονται μονόδρομος. Είναι στρατηγικός στόχος της Σερβίας, όπως τόνισε επανειλημμένα τα τελευταία δύο χρόνια ο σέρβος πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Βούτσιτς, που υπογράμμισε ότι η χώρα του έχει μέλλον μόνο εντός ΕΕ. Ο σέρβος πρωθυπουργός δεσμεύθηκε για ταχύτατη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που απαιτεί η ευρωπαϊκή σύγκλιση. «Σε τέσσερα χρόνια, έως το τέλος του 2019 η Σερβία θα έχει διευθετήσει το δικό της μερίδιο της δουλειάς που πρέπει να γίνει», υποσχέθηκε ο κ. Βούτσιτς προ ημερών από το Βελιγράδι, μετά από συνομιλίες με τον αρμόδιο για τη Διεύρυνση επίτροπο, Γιοχάνες Χαν.

Η Σερβία χρειάζεται επιτακτικά επενδύσεις. Το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται σε 22%, ενώ άνεργος είναι ένας στους δύο νέους. Μετά από τη μείωση του ΑΕΠ πέρσι, φέτος αναμένεται ασθενής ρυθμός ανάπτυξης της τάξης του 0,5%. Το μέσο μηνιαίο εισόδημα δεν υπερβαίνει τα 380 ευρώ, με συνέπεια πολλοί νέοι, καλά καταρτισμένοι Σέρβοι να εγκαταλείπουν τη χώρα σε αναζήτηση επαγγελματικής προοπτικής στο εξωτερικό –κυρίως σε χώρες της δυτικής Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής. Στον παγκόσμιο δείκτη ελευθερίας του τύπου των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, για το 2015 η Σερβία καταλαμβάνει την 67η των συνολικά 180 θέσεων. Σύμφωνα με την αμερικανική οργάνωση Freedom House με έδρα την Ουάσιγκτον, η Σερβία κατατάσσεται στις χώρες με «μερικώς ελεύθερα μέσα ενημέρωσης».

Η διαφθορά λυμαίνεται τη σερβική κοινωνία

Παράλληλα η διαφθορά διαπερνά το σύνολο της σερβικής κοινωνίας. Στον Δείκτη Διαφθοράς της Διεθνούς Αμνηστίας για το 2014 η Σερβία εμφανίζεται 78η μεταξύ 174 χωρών, ανάμεσα στο Μαυροβούνιο και την Τυνησία. Προσφάτως μάλιστα η Blic, μια από τις μεγαλύτερες σερβικές εφημερίδες, δημοσίευσε ένα είδος «τιμοκαταλόγου διαφθοράς». Σύμφωνα με αυτόν, η απόκτηση διδακτορικού τίτλου σπουδών στοιχίζει 3.000 ευρώ και μια οικοδομική άδεια 1.000 ευρώ. Παρά την ίδρυση μιας υπηρεσίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς στη Σερβία πριν από πέντε χρόνια, το έργο που συντελέστηκε είναι αμελητέο. «Το μεγαλύτερό μας πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να οδηγήσουμε στο δικαστήριο τις υποθέσεις που έρχονται στο φως και να επιβάλουμε κυρώσεις», κατήγγειλε στην DW ο Βλάνταν Γιοξίμοβιτς, υποδιευθυντής της σερβικής αρχής κατά της διαφθοράς. Όπως διευκρίνισε, όποιος αντιμετωπίζει κατηγορίες για διαφθορά μπορεί να απαλλαγεί καταβάλλοντας απλά ένα μικρό χρηματικό πρόστιμο.

Το «αγκάθι» του Κοσόβου

Στα παραπάνω ζητήματα έρχεται να προστεθεί και το δισεπίλυτο θέμα του Κοσσυφοπεδίου, το οποίο ανεξαρτητοποιήθηκε πριν από οκτώ χρόνια από τη Σερβία, πράξη που αρνείται να αναγνωρίσει το Βελιγράδι. Στο σερβικό Σύνταγμα το Κόσοβο ορίζεται ως τμήμα της σερβικής επικράτειας. Πάντως το Κοσσυφοπέδιο δεν αναγνωρίζεται και από πέντε εκ των 28 χωρών-μελών της ΕΕ, μεταξύ αυτών και από την Ελλάδα. Ίδια στάση κρατούν η Ρωσία και η Κίνα. Μπορεί η αναγνώριση του Κοσόβου να μην συνιστά αυτή τη στιγμή επίσημο προαπαιτούμενο για τη μελλοντική ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ, ωστόσο είναι κοινό μυστικό ότι ορισμένα ευρωπαϊκή κράτη, μεταξύ αυτών και η Γερμανία, τάσσονται υπέρ αυτής της προϋπόθεσης.

Η Ξένια Μιλένκοβιτς, διευθύντρια του Σερβικού Ευρωπαϊκού Γραφείο Ενσωμάτωσης SEIO στο Βελιγράδι, τονίζει ότι η σερβική στάση απέναντι στο Κόσοβο δεν έχει απλώς ρητορική διάσταση. Όπως εκτιμά, «σε περίπτωση που η αναγνώριση του Κοσόβου αποτελέσει επίσημη προϋπόθεση για ένταξη στην ΕΕ, η απάντησή μας θα είναι σαφέστατα ‘όχι'», τονίζει, χωρίς να αφήνει περιθώρια παρερμηνείας σε ό,τι αφορά τη στάση που θα τηρήσει ο σέρβος πρωθυπουργός Βούτσιτς σε περίπτωση που τεθεί τέτοιο ζήτημα.

Το περίπλοκο του ζητήματος είναι σαφές και στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, ο επίτροπος Διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν, μιλώντας στην DW, επέλεξε να κάνει λόγο για μια «διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο», χωρίς να εισέλθει σε περαιτέρω λεπτομέρειες. Η δυσκολίες που απορρέουν από το ζήτημα του Κοσόβου είναι και ο λόγος για τον οποίο οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις για τη Σερβία ξεκίνησαν χθες στις Βρυξέλλες με το ασυνήθιστο άνοιγμα των κεφαλαίων 32 (που αφορά ζητήματα δημοσιονομικού ελέγχου) και 35 (λοιπά ζητήματα) και όχι, ως συνήθως, με τους τομείς της δικαιοσύνης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ασφάλειας. Πίσω από τον ουδέτερο τίτλο «λοιπά ζητήματα» κρύβεται και το θέμα της εξομάλυνσης των σχέσεων της Σερβίας με το Κόσοβο.

Ζόραν Αρμπούτινα / Άρης Καλτιριμτζής