Την προηγούμενη εβδομάδα το ιρανικό υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι, εφεξής, όσες μαθήτριες και φοιτήτριες δεν φορούν μαντίλα, θα αποκλείονται από τα μαθήματα. Μέτρα κατά των γυναικών που αρνούνται να φορέσουν μαντίλα επιθυμεί να λάβει και η αστυνομία, με τη βοήθεια της τεχνολογίας.

Οι γυναίκες θα καταγράφονται και θα αναγνωρίζονται μέσω ψηφιακών μέσων, όπως οι «έξυπνες κάμερες» σε δημόσιους χώρους. Όσες δεν φορούν μαντίλα θα δέχονται μία προειδοποίηση και, εάν εμμείνουν στην απόφασή τους, θα οδηγούνται ενώπιον του δικαστηρίου. Την επιτήρηση των γυναικών θα αναλαμβάνουν ακόμη και οι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων, οι οποίοι επίσης θα λαμβάνουν προειδοποιητικό μήνυμα από το κράτος, εάν κάποια από τις γυναίκες που τυχόν επιβαίνουν στο όχημά τους δεν φοράει μαντίλα. Σε περίπτωση επανάληψης της παράβασης, το όχημα μπορεί να κατασχεθεί. Με αντίστοιχες κυρώσεις απειλούνται και οι καταστηματάρχες, οι οποίοι καλούνται εξίσου να συμμορφωθούν με τους «κοινωνικούς κανόνες». Εάν αφήνουν «ακάλυπτες» γυναίκες στους χώρους των καταστημάτων τους, κινδυνεύουν ακόμη και με λουκέτο.

Εν τω μεταξύ, η δράση κατά των γυναικών που αρνούνται να συμμορφωθούν με τον κώδικα ενδυμασίας συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς. Ένα βίντεο που κάνει σήμερα τον γύρο του κόσμου δείχνει έναν πολίτη να επιτίθεται σε δύο γυναίκες που δεν φορούν μαντίλα. Σε βάρος του άνδρα εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης – το ίδιο όμως και σε βάρος των γυναικών.

Η μαντίλα ως σύμβολο της επανάστασης

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η υποχρεωτικότητα του χιτζάμπ θα συνεχίσει να ελέγχεται τόσο αυστηρά, λέει η πολιτική επιστήμονας Σάρα Μπαζουμπάντι του Γερμανικού Ινστιτούτου Παγκόσμιων και Περιφερειακών Σπουδών (GIGA) σε συνέντευξή της στην DW. Το χιτζάμπ είναι ένα μέσο άσκησης πίεσης στις γυναίκες και ταυτοχρόνως ελέγχου της συμπεριφοράς τους στους δημόσιους χώρους. «Αλλά επειδή η αφαίρεση της μαντίλας αποτελεί πλέον την κεντρική πράξη της εξέγερσης κατά της κυβέρνησης, από τη δική της σκοπιά το να υποκύψει στη λαϊκή πίεση θα ισοδυναμούσε με συνθηκολόγηση, θα ήταν ένα σημάδι αδυναμίας και απώλειας της δύναμης του καθεστώτος». Για τον λόγο αυτό η κυβέρνηση επιμένει στην υποχρεωτικότητα του χιτζάμπ.

Η πολιτικός επιστήμονας Χαμιντέ Σένττζι γράφει στο βιβλίο της «Γυναίκες και πολιτική στο Ιράν» ("Women and Politics in Iran") ότι το χιτζάμπ έχει ύψιστη συμβολική σημασία για το καθεστώς, ήδη από την εγκαθίδρυσή του, το 1979. Το συγκεκριμένο ένδυμα διαφοροποιεί τις μουσουλμάνες γυναίκες, ένα τεράστιο μέρος του πληθυσμού, από τις γυναίκες της Δύσης, αντιπροσωπεύοντας έτσι για το καθεστώς «τον ισλαμισμό, τον αντι-ιμπεριαλισμό και την αντιδυτική στάση. Η ισλαμική επανάσταση μετατράπηκε έτσι σε σεξουαλική αντεπανάσταση». Αντιστρόφως, οι ισλαμιστές θεωρούν όλες τις γυναίκες χωρίς μαντίλα άξιες περιφρόνησης και «δυτικές μαριονέτες», μέλη δηλαδή του πολιτισμού που κάποτε «λεηλάτησε» το Ιράν και τώρα έχει αρνητική επιρροή στις γυναίκες, όπως συνοψίζει την άποψη του καθεστώτος η Σένττζι.

Το καθεστώς εξακολουθεί την ίδια επιχειρηματολογία μέχρι σήμερα. Νωρίτερα αυτόν το μήνα, ο Ανώτατος Θρησκευτικός Ηγέτης Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ δήλωσε ότι η ανυπακοή στις οδηγίες για τη μαντίλα αποτελεί «θρησκευτικά και πολιτικά απαγορευμένη» πράξη. Η αφαίρεση της μαντίλας, υποστηρίζει, εξυπηρετεί μόνο τους εχθρούς του Ιράν που βρίσκονται πίσω από τις διαδηλώσεις. Και ο επικεφαλής του δικαστικού σώματος του Ιράν, Γκολάμ-Χοσεΐν Μοσενί Ετζέι, δήλωσε ότι τέτοιες πράξεις ισοδυναμούν με «εχθρότητα» απέναντι στις αξίες της χώρας.

Ένας σκληροπυρηνικός ως διευθυντής της εθνικής αστυνομίας

Η σκληρή στάση του καθεστώτος στην επιβολή του χιτζάμπ φαίνεται και από τον διορισμό του Αχμάντ-Ρέσα Ραντάν ως νέου αρχηγού της αστυνομίας. Ο Ραντάν είχε διοριστεί διευθυντής της αστυνομίας της Τεχεράνης το 2006, επιβάλλοντας και τότε συντηρητικούς κώδικες ένδυσης. Τότε είχε δηλώσει πως η ενδυμασία είναι ένα κοινωνικό ζήτημα και ότι «δεν μπορεί ο καθένας να ντύνεται όπως θέλει...».

Την αρχή αυτή την εφάρμοσε τόσο στις γυναίκες, όσο και στους άνδρες, συλλαμβάνοντας γυναίκες που φορούσαν μακριές μπότες πάνω από τα παντελόνια τους, αλλά και άνδρες που είχαν «αποκλίνοντα δυτικά κουρέματα». Απαγόρευσε επίσης τη γραβάτα, λέγοντας ότι αποτελεί «σύμβολο της Δύσης». Όπως εξηγεί η Μπαζουμπάντι, το καθεστώς ενδιαφέρεται μόνο να επιδείξει την εξουσία του, γι’ αυτό και εφαρμόζει τον ενδυματολογικό κώδικα εξίσου και στα δύο φύλα.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ραντάν έδρασε χωρίς δισταγμό, όπως, για παράδειγμα, στις διαδηλώσεις του 2009 κατά του νεοδιορισθέντα συντηρητικού νυν προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Σύμφωνα με αναφορές, κατά τις επιχειρήσεις καταστολής των διαδηλώσεων, δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και αρκετοί διαδηλωτές βασανίστηκαν. Η Ισλαμική Δημοκρατία επιβεβαίωσε τον θάνατο τουλάχιστον τριών ανθρώπων. Ο Ραντάν, όπως δήλωσε αργότερα, δεν μετάνιωσε για τη συμπεριφορά του, επισημαίνοντας πως «εάν υπάρξει άλλη εξέγερση, θα αναλάβω και πάλι αποφασιστική δράση εναντίον της».

Το αν ο ίδιος ο Ραντάν είναι συντηρητικό άτομο είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, λέει η Μπαζουμπαντί. «Όμως προωθεί πολύ συντηρητικές πρωτοβουλίες μέσω της αστυνομίας. Το γεγονός ότι το κράτος τον επαναφέρει τώρα σε μια τόσο σημαντική θέση, δείχνει πως είναι αποφασισμένο να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στους πολίτες, ανεξαρτήτως φύλου».

Ένα νέο κάλεσμα διαμαρτυρίας

Ένα κάλεσμα προς τις Ιρανές να αποχωρήσουν από την εργασία τους στις 22 Απριλίου κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ως ένδειξη διαμαρτυρίας στην υποχρεωτικότητα του χιτζάμπ. Ταυτοχρόνως, η συζήτηση σχετικά με τη νομική βάση της υποχρεωτικότητας συνεχίζεται, καθώς δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο ιρανικό σύνταγμα. «Αυτό σημαίνει πως οι κυβερνητικές απαιτήσεις δεν έχουν νομική θεμελίωση», εξηγεί η Μπαζουμπάντι. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση αδιαφορεί και «προσπαθεί να τις επιβάλει ούτως ή άλλως».

Κέρστεν Κνιπ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς