«Η κυβέρνηση της Μάλτας είναι πολύ υποστηρικτική με την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και είμαστε πολύ τυχεροί γι’ αυτό», λέει η Κάθριν Καμιλλέρι για τη μικρή πατρίδα της. «Πάντα υπάρχουν διακρίσεις του ενός ή του άλλου είδους, όμως στη Μάλτα οι συνθήκες είναι περισσότερο θετικές». Η Καμιλλέρι, η οποία ζει εδώ και καιρό στις Η.Π.Α., είναι εθελόντρια σε μια ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα στο Γκόζο, ένα αγροτικό νησί της Μάλτας και είναι ικανοποιημένη που η χώρα της είναι και πάλι πρώτη στην Ευρώπη όσον αφορά στα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα.

Από το 2009 το ευρωπαϊκό παράρτημα της Διεθνούς Ένωσης Λεσβιών και Γκέι (ILGA) δημοσιεύσει τον χάρτη του «Ουράνιου Τόξου» για την Ευρώπη, ο οποίος αξιολογεί βάσει 74 κριτηρίων το επίπεδο νομικής και κοινωνικής αποδοχής των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από τη φετινή δημοσίευση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της ομοφοβίας, τρανσφοβίας και αμφιφοβίας στις 17 Μαίου.

Πρωτιά της Μάλτας

Η Μάλτα, πρωτοπόρος εδώ και χρόνια, εξακολουθεί να πληροί το 89% των κριτηρίων. «Για παράδειγμα, η χώρα ήταν η πρώτη στην Ευρώπη που απαγόρευσε την αναμορφωτική θεραπεία για τους ομοφυλόφιλους», λέει η Καμιλλέρι. Φυσικά, ακόμη υπάρχουν ορισμένες εχθρικές συμπεριφορές, αλλά εάν αναλογιστεί κανείς πόσο μικρό, συντηρητικό και θρησκευόμενο είναι το νησί, οι ελευθερίες που απολαμβάνει η ΛΟΤΑΚΙ κοινότητα εδώ είναι ακόμη σπουδαιότερες.

Μια ματιά στον χάρτη του «Ουράνιου Τόξου» δείχνει ότι υπάρχει ένα χάσμα Δύσης-Ανατολής στην Ευρώπη όσον αφορά, για παράδειγμα, στο δικαίωμα γάμου για όλους, τα δικαιώματα υιοθεσίας για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια, την ταυτότητα και αναγνώριση φύλου και τα μέτρα κατά των εγκλημάτων μίσους.

Μίσος κατά των ΛΟΑΤΚΙ στην Πολωνία

Σύμφωνα με την ILGA η Πολωνία είναι τελευταία στην Ε.Ε., πληρώντας μόλις το 15% των κριτηρίων. Η Γιούλια Κάτα, ψυχολόγος στην οργάνωση Trans-Fuzja για τρανσέξουαλ άτομα στη Βαρσοβία, εξηγεί πως δεν υπάρχει σχεδόν καμία ειδική νομική προστασία για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα στην Πολωνία. «Δεν υπάρχουν νόμοι κατά της ρητορικής μίσους. Έχουμε ποινές κατά των εγκλημάτων μίσους, όμως δεν περιλαμβάνονται επιθέσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, φύλου ή ταυτότητας, οι οποίες αποτελούν απλά αδικήματα», λέει.

Από το 2015, όταν το ακραία συντηρητικό PiS ανέλαβε την εξουσία, τα πράγματα πήραν την κατιούσα. «Το μίσος κυριαρχεί. Για παράδειγμα, όταν ακούς πως “τα τρανσέξουαλ ή ομοφυλόφιλα παιδιά αποτελούν κίνδυνο για τα άλλα παιδιά”, ακόμη και από τα μέσα ενημέρωσης, δεν αισθάνεσαι πια ασφαλής σε αυτή τη χώρα». Γι’ αυτό πολλά ΛΟΑΤΚΙ άτομα εγκαταλείπουν πλέον την Πολωνία.

Κατά την Κάτα, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να επιτραπεί η συμβίωση για τα ομόφυλα ζευγάρια. Επίσης, είναι εξωφρενικό το γεγονός ότι τα παιδιά που θέλουν να αλλάξουν το φύλο τους και το όνομα γέννησής τους πρέπει να μηνύουν τους ίδιους τους γονείς τους στο δικαστήριο.

Περισσότερα δικαιώματα στην Ε.Ε. για τα τρανς άτομα

Συνολικά πάντως η ILGA παρατηρεί θετικές τάσεις στην Ευρώπη. «Βλέπουμε στοχευμένες επιθέσεις κατά της τρανς κοινότητας, αλλά βλέπουμε επίσης κυβερνήσεις που αρχίζουν να μεταρρυθμίζουν τους νόμους για τους τρανς, όπως τώρα στη Γερμανία. Οι πολιτικοί έχουν μεγαλύτερη κατανόηση και είναι πιο αποφασισμένοι να προβούν σε περισσότερες μεταρρυθμίσεις», δήλωσε στην DW η Κάτριν Χουγκεντούμπελ της ILGA.

Για παράδειγμα, η Ισπανία έχει βελτιωθεί σημαντικά στις αξιολογήσεις της ILGA, επειδή θέσπισε έναν εμπεριστατωμένο νόμο για την ταυτότητα φύλου. Πλέον απαγορεύονται οι ιατρικές παρεμβάσεις για τον ακρωτηριασμό των διαφυλικών παιδιών, όπως και οι διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα. Η Μολδαβία και η Κροατία έχουν επίσης ανέβει στην κατάταξη της ILGA, υιοθετώντας φιλελεύθερους νόμους για την ταυτότητα φύλου και διευρύνοντας τα δικαιώματα υιοθεσίας για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια αντιστοίχως.

«Οι εξελίξεις αυτές είναι θετικές και ελπιδοφόρες ειδήσεις», λέει η Χουγκεντούμπελ, η οποία είναι και διευθύντρια της ομάδας υπεράσπισης της ILGA στις Βρυξέλλες. Δεν μπορεί κανείς να περιμένει πολλά από την ίδια την ΕΕ, καθώς δεν έχει καμία αρμοδιότητα σε ζητήματα οικογενειακού δικαίου. Ωστόσο, τα κράτη-μέλη εμποδίζουν την πιθανή επέκταση της ευρωπαϊκής οδηγίας για τις διακρίσεις, η οποία μέχρι στιγμής εφαρμόζεται μόνο στον χώρο εργασίας. Η ΕΕ θα μπορούσε να κάνει περισσότερα εάν τα κράτη-μέλη το επιθυμούσαν, όπως πιστεύει η Χουγκεντούμπελ.

Η Γερμανία στη μέση

Σύμφωνα με την Γιούλια Κάτα, πάντως, ακόμη και στην ομοφοβική και τρανσφοβική ατμόσφαιρα στην Πολωνία, δεν είναι όλα μαύρα ή άσπρα. «Είναι δύσκολο να πούμε πως “όλα είναι πολύ άσχημα ή όλα είναι εντάξει”, διότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί παράγοντες. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε, θα έλεγα, σε ένα είδος χάους».

Το ίδιο ισχύει και για τη Μάλτα. Η Καμιλλέρι λέει πως θα ήθελε να δει μία καλύτερη συνεργασία μεταξύ των μη κυβερνητικών οργανώσεων και περισσότερη οικονομική στήριξη από το κράτος, σε συνδυασμό με έναν διάλογο με την Καθολική Εκκλησία.

Συγκεντρώνοντας 55%, η Γερμανία βρίσκεται στη μέση του σχετικού πίνακα της ILGA. Αυτό, όμως, ενδέχεται να αλλάξει αφ’ ότου η κυβέρνηση περάσει τον σχεδιαζόμενο νόμο για την ταυτότητα φύλου, ο οποίος θα απλοποιήσει σημαντικά την προσαρμογή του ονόματος στο φύλο που έχει καθορίσει ο ενδιαφερόμενος.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς