Μια προσπάθεια να μειωθεί ο πληθυσμός των κουνουπιών του κίτρινου πυρετού Aedes aegypti στην Βραζιλία μάλλον έχει αποτύχει. Και σαν να μην έφτανε αυτό, μεταλλαγμένα γονίδια μεταφέρθηκαν στον τοπικό πληθυσμό των κουνουπιών. Η βρετανική εταιρεία Oxitec μετά από επίσημη έγκριση απελευθέρωνε για επτά μήνες περίπου 450.000 αρσενικά κουνούπια εβδομαδιαίως στην πόλη Γιακομπίνα με σκοπό να καταπολεμήσει τις μολυσματικές νόσους του δαγκείου, του ζίκα, του δαγγείου και του κίτρινου πυρετού. Η μετάλλαξη του γονιδίου, η οποία ονομάζεται OX513A στα κουνούπια, σχεδιάστηκε έτσι ώστε η πρώτη γενιά κουνουπιών, με την ονομασία F1, να μην μπορεί να φτάσει στο στάδιο του ενήλικα και κατά συνέπεια να μην μπορεί να αναπαραχθεί.

Η ελπίδα του Υπουργείου Υγείας ήταν με τον τρόπο αυτό να μειωθούν οι πληθυσμοί των κουνουπιών κατά 90%. Και αυτό φάνηκε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια της δοκιμής. Περίπου 18 μήνες μετά το πέρας του πειράματος όμως, ο πληθυσμός των κουνουπιών επανήλθε. Η γονιδιακές αλλοιώσεις των απελευθερωμένων κουνουπιών παρήγαγε επίσης μια πρωτεΐνη που επέτρεψε την διάκριση της πρώτης γενιάς (F1) από άλλα κουνούπια.

Ερευνητές από στο Πανεπιστήμιο Yale μελέτησαν τους πληθυσμούς των κουνουπιών στην περιοχή 12, 27 και 30 μήνες μετά την απελευθέρωσή τους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι εν μέρει οι μεταλλάξεις έχουν μεταδοθεί απροσδόκητα και στον πληθυσμό-στόχο των τοπικών κουνουπιών.

Η γενετική μετάλλαξη συνεχίζεται…

Στις διάφορες δειγματοληψίες  που έκαναν παρατήρησαν μεταλλάξεις σε ποσοστό από 10 έως και 60 τοις εκατό των κουνουπιών. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου στο επιστημονικό περιοδικό Nature: Scientific Reports.

Αν το πείραμα είχε εξελίχθεί όπως είχαν αρχικά προβλέψει οι επιστήμονες, η μετάλλαξη δεν θα είχε μεταναστεύσει στους τοπικούς πληθυσμούς κουνουπιών, επειδή οι απόγονοι των μεταλλαγμένων κουνουπιών δεν θα μπορούσαν να αναπαραχθούν.

Η ερευνητική ομάδα του Yale του Τζέφρι Πάουελ προειδοποιεί επίσης ότι ο νεοσύστατος πληθυσμός κουνουπιών μπορεί να είναι ακόμη πιο ανθεκτικός από ότι τα κουνούπια πριν, υποστηρίζοντας πλέον ότι είναι σημαντικό να συνοδεύουν τέτοια πειράματα «με ένα σχολαστικό πρόγραμμα παρατήρησης, με σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό απροσδόκητων αλλαγών».

Παρόλα αυτά το πείραμα στη Βραζιλία δεν χρησιμοποίησε την αμφιλεγόμενη μέθοδο Gene Drive, της γονιδιωματικής καθοδήγησης δηλαδή, η οποία δίνει στα κουνούπια ένα πολύ ισχυρό γονίδιο που υπερισχύει πάντα στην αναπαραγωγή.

Φάμπιαν Σμίτ

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου