Η μεγάλη ιστορική σημασία του Γκορμπατσόφ είναι αδιαμφισβήτητη. Αυτή είναι η άποψη ιδιαίτερα των Γερμανών, οι οποίοι θεωρούν τον βραβευμένο με Νόμπελ Ειρήνης το 1990 πολιτικό ως έναν από τους πατέρες της γερμανικής επανένωσης.

Και είναι πράγματι λυπηρό ότι ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ δεν έχαιρε αυτής της αναγνώρισης στη χώρα του. Ο Γκορμπατσόφ γεννήθηκε στον Βόρειο Καύκασο το 1931. Η σοβιετική ελίτ τον διόρισε νέο Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Μάρτιο του 1985 και ο 54χρονος τότε πολιτικός με τη δυναμική εμφάνιση υποτίθεται ότι θα έκανε τη Σοβιετική Ένωση μια νέα οικονομική υπερδύναμη απέναντι στον μεγάλο δυτικό ταξικό εχθρό, τις ΗΠΑ. Επιπλέον, ο Γκορμπατσόφ επέδειξε έναν ασυνήθιστο ζήλο για μεταρρυθμίσεις προκειμένου να αλλάξει τις γραφειοκρατικές και διεφθαρμένες σοβιετικές δομές. Οι ρωσικοί όροι "γκλάσνοστ" για το άνοιγμα και "περεστρόικα" για τη μεταμόρφωση έκαναν τον γύρο του κόσμου.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης

Όταν εξελέγη Πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης το 1990, η σοβιετική αυτοκρατορία είχε ήδη αρχίσει να διαλύεται. Οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης απαιτούσαν ειρήνη και μεταρρυθμίσεις, τις οποίες επέτρεψε ο Γκορμπατσόφ ακολουθώντας μια μετριοπαθή πολιτική.

Η φιλία μεταξύ του Χέλμουτ Κολ και του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ένας σημαντικός παράγοντας, ώστε η Μόσχα να δώσει την έγκρισή της για την επανένωση της Γερμανίας.

Όσο όμως ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προωθούσε την εκτόνωση στις διεθνείς σχέσεις με αυτή την πολιτική και κέρδιζε την αναγνώριση και την εμπιστοσύνη στη Δύση, έχανε την πολιτική εξουσία στη Σοβιετική Ένωση.

Οι χώρες της Βαλτικής, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία στράφηκαν εναντίον της Μόσχας. Ο  Μπόρις Γέλτσιν ετοιμαζόταν να αναλάβει την πολιτική ηγεσία. Οι πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης, που ποτέ δεν εξέλεξαν απευθείας τον Γκορμπατσόφ σε ελεύθερες εκλογές, φτωχοποιούνταν ολοένα και περισσότερο κατηγορώντας τον Γκορμπατσόφ ευθέως για αυτό.

Ένας άλλος κόσμος

Τον Αύγουστο του 1991, όταν ο Γκορμπατσόφ απέτυχε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σοβιετικών σκληροπυρηνικών για καταστολή στις αποσχισθείσες σοβιετικές δημοκρατίες, αυτοί οργάνωσαν πραξικόπημα εναντίον του. Ο Γκορμπατσόφ τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό στην Κριμαία. Αλλά οι πραξικοπηματίες απέτυχαν επειδή οι άνθρωποι στη Μόσχα, με επικεφαλής τον νεοεκλεγέντα Ρώσο πρόεδρο Γέλτσιν, αντιστάθηκαν.

Όταν ο Γκορμπατσόφ επέστρεψε στη Μόσχα από την Κριμαία, ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Oι σοβιετικές δομές είχαν απαξιωθεί. Στις 25 Δεκεμβρίου του 1991, λίγες ώρες πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Γκορμπατσόφ ανακοίνωσε μέσω τηλεοράσεως την παραίτησή του ως Προέδρου της Σοβιετικής Ένωσης.

Ως υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 1996, έλαβε μόλις 0,5% των ψήφων. Στη Δύση, από την άλλη πλευρά, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παρέμεινε δημοφιλής και έχαιρε εκτιμήσεως ακόμη και μετά την παραίτησή του. Ίσως μια μέρα ο Γκορμπατσόφ να τύχει μεγαλύτερης αναγνώρισης και στη Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, θα έχει πάντα μια σημαντική και πολύτιμη θέση στα γερμανικά βιβλία ιστορίας.

Ίνγκο Μαντόιφελ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου