Οι αρμόδιοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και περιγράφουν την κατάσταση ως κρίσιμη. Οι εξειδικευμένες ψυχιατρικές κλινικές για τη θεραπεία εξαρτημένων παραβατών είναι υπερπλήρεις, σύμφωνα με έρευνα του γερμανικού ειδησεογραφικού πρακτορείου DPA. Επειδή οι εγκληματικές πράξεις συχνά σχετίζονται με κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ, πολλοί εξ αυτών εισάγονται σε τέτοιες ειδικές κλινικές για να αποτοξινωθούν. "Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά o αριθμός των παραπεμπτικών" λέει ο ψυχολόγος Μέρτεν Νόιμαν απο το Ινστιτούτο Εγκληματολογικών Ερευνών της Κάτω Σαξονίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει χώρος για όλους με αποτέλεσμα οι παραβάτες του νόμου να αποφυλακίζονται.

Το "παραθυράκι" του νόμου

Τα παραδείγματα είναι πολλά και προέρχονται από όλα τα ομόσπονδα κρατίδια. Αίφνης αυτό συνέβη 34 φορές το 2022 στη Βάδη Βυρτεμβέργη και 35 το 2021. Στην Κάτω Σαξονία συνέβη δύο φορές πέρυσι, αλλά φέτος τα περιστατικά θα αυξηθούν. Κι αυτό επειδή 22 καταδικασθέντες βρίσκονται σε καθεστώς "προσωρινής κράτησης", δηλαδή περιμένουν να αδειάσει θέση θεραπείας σε τέτοιες ψυχιατρικές κλινικές. Αλλά αυτή η κράτηση είναι χρονικά περιορισμένη. Στο Βερολίνο αυτό οδήγησε σε μια υπόθεση που έγινε πρωτοσέλιδο τον περασμένο Φεβρουάριο. Μέλος των περιβόητων σογιών που καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 7 χρόνων για ληστεία υπό επιβαρυντικές περιστάσεις και για επικίνδυνη σωματική βλάβη, αφέθηκε ελεύθερο. Λίγο αργότερα, η εισαγγελία του Βερολίνου αναγκάστηκε να αποφυλακίσει έναν άλλο καταδικασθέντα λόγω έλλειψης χώρου. Το 2022 στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία πάνω από 300 καταδικασθέντες για όχι πολύ σοβαρές αδικοπραξίες κατέληξαν σε λίστα αναμονής, κυρίως τοξικομανείς που ήθελαν να ολοκληρώσουν την απεξάρτησή τους. Αλλά γιατί τόσοι πολλοί παραβάτες καταλήγουν σε τέτοιες κλινικές; Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό βολεύει την υπερασπιστική γραμμή των συνηγόρων τους, οι οποίοι στηρίζονται στο άρθρο 64 του γερμανικού Ποινικού Κώδικα (§ 64 StGB). Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, όσοι έχουν διαπράξει ποινικό αδίκημα λόγω εξαρτησιογόνων ουσιών ή που βρίσκονταν υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών κατά την τέλεση του αδικήματος εισάγονται σε ειδική κλινική, εφόσον υπάρχει συγκεκριμένη προοπτική επιτυχούς θεραπείας τους.

"Υπάρχει ένας αριθμός δικηγόρων που βλέπουν το άρθρο 64 ως μια καλή και επιτυχημένη στρατηγική υπεράσπισης", λέει ο Σβεν Ράινερς, ιατρικός διευθυντής στην ειδική ψυχιατρική κλινική του Βερολίνου. "Πριν από είκοσι χρόνια είχαμε να κάνουμε με βαριά ασθενείς αλκοολικούς που παραπέμπονταν βάσει του άρθρου 64, σήμερα πρόκειται κυρίως για κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, όπως κοκαΐνη". Οι κλινικές καταγγέλλουν ότι λόγω δικαστικών αποφάσεων καταλήγουν σε αυτές εγκληματίες που δεν παίρνουν την κατάλληλη φροντίδα εκεί. "Αμφισβητούμε την αιτιολογία για την εισαγωγή. Πρέπει να αποσαφηνιστεί τί σημαίνει ο όρος ´τάση προς εθισμό´", τονίζει ο Ράινερς. Και για να έχει κάποιος καλύτερη αντίληψη της κατάστασης, οι καταδικασθέντες παραπέμπονται εκεί, όταν ένα δικαστήριο τους κατατάξει ως ψυχιατρικά ασταθείς ή εθισμένους. Σε περίπτωση μεγαλύτερων ποινών φυλάκισης, ο χρόνος έκτισης της ποινής μπορεί να χωριστεί αρχικά σε ένα διάστημα που η ποινή εκτίνεται στη φυλακή, ακολουθούμενη από μια περίοδο κράτησης σε κλινικές.

Και οι πιθανές λύσεις

Εκεί αποφασίζεται αν ο καταδικασθείς πρέπει να συνεχίσει να εκτίνει το υπόλοιπο της ποινής, ή αν αποφυλακίζεται μετά την έκτιση του μισού της ποινής. Στο κανονικό σωφρονιστικό σύστημα, ωστόσο, αποφυλάκιση υπό όρους μετά το ήμισυ της ποινής γίνεται σπάνια. Επιπλέον, υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες χαλάρωσης στο σωφρονιστικό σύστημα σε ειδικές κλινικές, εκεί επικρατεί περισσότερο νοσοκομειακή ατμόσφαιρα, όπως περιγράφει την κατάσταση ο Ράινερς. Οι κλινικές καταγράφουν αύξηση του αριθμού των εγκληματιών που δέχονται εδώ και χρόνια. "Υπάρχουν περισσότεροι ασθενείς με ψυχώσεις", ανέφερε τον Οκτώβριο του 2022 ο Χανς-Χένινγκ Φλέτσερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ψυχιατρικής της Σαξονίας-Άνχαλτ ως αιτία για την τεταμένη κατάσταση. Όπως προκύπτει από την έκθεση ομάδας εργασίας, το 2020 υπήρχαν περίπου 5280 άτομα σε αυτές τις κλινικές, σε σύγκριση με περίπου 1370 το 1995. Tα ομόσπονδα κρατίδια προσπαθούν να δημιουργήσουν νέους χώρους. Το Βερολίνο θέλει μεσοπρόθεσμα να προσθέσει περίπου 60 κλίνες στις 541 εγκεκριμένες. Στη Σαξονία-Άνχαλτ, τα νέα κτίρια στις δύο τοποθεσίες Μπέρνμπουργκ και Ουχτσπρίνγκε θα είναι έτοιμα φέτος το φθινόπωρο και στις αρχές του 2024 αντίστοιχα.

Στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, σύμφωνα με τα υπάρχοντα σχέδια, προβλέπονται περίπου 750 επιπλέον κλίνες έως το 2026, εκτός των σημερινών 2360 κλινών νοσηλείας. Στην Κάτω Σαξονία πρόκειται να δημιουργηθούν περίπου 50 νέες θέσεις φέτος, ενώ συνολικά προγραμματίζονται 200. Η Βάδη-Βυρτεμβέργη θέλει να λύσει το πρόβλημα χώρου με μια νέα κλινική στο Σβέμπις Χαλ μέχρι το τέλος του 2024 ή αρχές του 2025. Μέχρι τότε, σύμφωνα με τον υπουργό Κοινωνικών Υποθέσεων Μάνε Λούτσα, η μετατροπή μιας πρώην φυλακής στη Χαϊδελβέργη σε κλινική θα αποτελέσει προσωρινή λύση. Όμως το σχέδιο αυτό συναντά σθεναρή αντίσταση στην πόλη. Εμπειρογνώμονες πιέζουν να προχωρήσει η τροποποίηση του άρθρου 64 του Ποινικού Κώδικα. „Λόγω της τεταμένης κατάστασης είναι απαραίτητο να δούμε που μπορούμε να χαλαρώσουμε τη νομοθεσία", λέει ο Νόιμαν του Ινστιτούτου Εγκληματολογικών Ερευνών. „Οι υπάρχουσες προτάσεις μεταρρύθμισης είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση". Όσο για τον Βερολινέζο μαφιόζο, τελικά βρέθηκε μια θέση γι΄αυτόν. Και όντως παρουσιάστηκε για να εκτίσει το υπόλοιπο της ποινής του.

Μάριον βαν ντερ Κράατς/dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου