Μια φωτογραφία δείχνει την τοποθέτηση ενός γιγαντιαίου γλυπτού στο Βερολίνο το 1953. Η μπρούτζινη φιγούρα ενός νεαρού, του οποίου τα χέρια είναι δεμένα με χειροπέδες, στόχο έχει να υπενθυμίσει την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου του 1944. Την ημέρα της απόπειρας δολοφονίας τέσσερεις από τους αντιφρονούντες πυροβολήθηκαν επί τόπου.

Το 1953 ο Ρίτσαρντ Σάιμπε έλαβε την σχετική παραγγελία από το δήμο του Βερολίνου, παρόλο που το όνομα του τον Αύγουστο του 1944 – ένα μήνα δηλαδή μετά την απόπειρα δολοφονίας- ήταν ανάμεσα στα ονόματα των ευνοούμενων καλλιτεχνών του εθνοσοσιαλιστικού καθεστώτος. Κατ’ εντολή του Χίτλερ και του υπουργού Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς καταρτίστηκε μια λίστα με 400 ονόματα καλλιτεχνών, οι οποίοι απαλλάσσονταν πλήρως από το να πάρουν μέρος  στον «ολοκληρωτικό πόλεμο» και τον στρατό.

Οι ευνοούμενοι του καθεστώτος

Για πρώτη φορά το Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο στο Βερολίνο παρουσιάζει μια έκθεση με τον τίτλο «Η λίστα των ευνοούμενων καλλιτεχνών του Εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία». Η έκθεση περιλαμβάνει 114 καλλιτέχνες, οι οποίοι έκαναν καριέρα και στη μεταπολεμική Γερμανία. «Η δημοφιλία και η συνεισφορά αυτών των καλλιτεχνών στον Εθνικοσοσιαλισμό ήταν τεράστια», τονίζει ο Ράφαελ Γκρος, πρόεδρος του Ιδρύματος του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου. Για το λόγο αυτό η μετέπειτα επιτυχία τους στη Γερμανία και την Αυστρία από το 1945 μέχρι το 1970 εκπλήσσει ακόμα περισσότερο.

Η έκθεση βασίζεται σε στοιχεία και έρευνα του επιμελητή Βόλφγκανγκ Μπραουνάις. Μέσα από τα 300 εκθέματα που περιλαμβάνουν, σχέδια, γλυπτά, φωτογραφίες και δημοσιεύματα της εποχής φαίνεται πόσο ρευστό είναι το πέρασμα μεταξύ δικτατορίας και δημοκρατίας.

Θαυμαστές ακόμα και Καγκελάριοι...

Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται είναι ο πολύ αγαπημένος του Χίτλερ Άρνο Μπρέκερ (1990 – 1991). Κατάφερε χάρη στις καλές επαφές που διατηρούσε με βιομήχανους  να διατηρήσει μεγάλο μέρος των παραγγελιών του. Στα πιο θεαματικά εκθέματα ανήκει η θεά Αθηνά, την οποία φιλοτέχνησε το 1950 για ένα γυμνάσιο στο Βούπερταλ. Μια φωτογραφία δείχνει τον καλλιτέχνη επίσης το 1983 δίπλα στον πρώην Καγκελάριο Λούντβιχ Έρχαρντ, ο οποίος υπήρξε μεγάλος θαυμαστής του.

Στην έκθεση ανάμεσα στους λιγότερο γνωστούς καλλιτέχνες είναι ο Κολωνέζος γλύπτης Βίλυ Μέλερ (1887-1974). Ηταν πάρα πολύ επιτυχημένος πάντως την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού. Μετά το 1945 χαρακτηρίστηκε ως «συνοδοιπόρος». Ωστόσο πήρε πάρα πολλές παραγγελίες για να τιμήσει τη μνήμη των θυμάτων του Β Παγκοσμίου Πολέμου ενώ φιλοτέχνησε το ‘γερμανικό αετό’ που κοσμούσε την κατοικία του εκάστοτε Καγκελάριου στη Βόννη μέχρι να μεταφερθεί η πρωτεύουσα στο Βερολίνο.

Στόχος της έκθεσης δεν είναι πάντως να στοχοποιήσει καλλιτέχνες, αλλά όπως λέει ο επιμελητής, να προσφέρει μια ανοιχτή ματιά στην εποχή εκείνη, τα έργα και την αντίληψη μέσα στην οποία δημιουργήθηκαν.

Σίγκριντ Χοφ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου