«Τα ρωσικά στρατεύματα μπήκαν στην Ουκρανία για να εκδιώξουν τους ναζί» ισχυρίζεται το Κρεμλίνο, ενώ πολλοί σχολιαστές κάνουν λόγο για την ακροδεξιά παραστρατιωτική ομάδα «Τάγμα του Αζόφ» και για εξτρεμιστές εθελοντές ή μισθοφόρους που έρχονται στην Ουκρανία για να πολεμήσουν. Πόσο αληθεύουν όλα αυτά; Τη δράση εξτρεμιστικών ομάδων στο εξωτερικό ερευνά ο γερμανός πολιτικός επιστήμων και πρώην βουλευτής των Φιλελευθέρων (FDP) Αλεξάντερ Ρίτσμαν, με εμπειρία σε διεθνή think tank στην Ουάσιγκτον, το Κάϊρο και το Βερολίνο. Σήμερα συνεργάζεται με το αποκαλούμενο «counter extremism project» της γερμανικής κυβέρνησης, που συγκεντρώνει πληροφορίες για τη δράση εξτρεμιστικών στοιχείων στο εξωτερικό.

Οι πρόσφατες εμπειρίες από τη Συρία και τον πόλεμο κατά του αποκαλούμενου «Ισλαμικού Κράτους» καταδεικνύουν τις διαστάσεις του προβλήματος. Στην περίπτωση της Ουκρανίας δεν υπάρχει ακόμη πλήρης εικόνα, αλλά όπως επισημαίνει ο Αλεξάντερ Ρίτσμαν στη Γερμανική Ραδιοφωνία (DLF), «αυτή τη στιγμή βλέπουμε κυρίως εξαγγελίες σε social media από κάποιους που λένε ότι θα πάνε στην Ουκρανία, άλλοι ενημερώνουν ότι είναι καθ' οδόν, λιγότεροι είναι αυτοί που πράγματι έχουν φτάσει. Είναι σημαντικό όμως να διαχωρίζουμε ανάμεσα σε Ουκρανούς ή και Ρώσους του εξωτερικού που επιστρέφουν για να πολεμήσουν και στους αλλοδαπούς- μισθοφόρους ή άλλους- με εξτρεμιστικό υπόβαθρο».

«Δεν μπορείς να περιορίσεις τους  εθελοντές»

Οι γερμανικές αρχές δεν ανησυχούν μόνο επειδή κάποιοι εξτρεμιστές πηγαίνουν να πολεμήσουν στην Ουκρανία. Ανησυχούν ακόμη περισσότερο για το μέλλον, όταν οι εθελοντές θα έχουν επιστρέψει στη Γερμανία, κατά πάσα πιθανότητα με ακόμη πιο εξτρεμιστικές αντιλήψεις, υπερήφανοι για την «εμπειρία» που έχουν συγκεντρώσει στο πεδίο της μάχης και ίσως πρόθυμοι να αξιοποιήσουν την «εμπειρία» αυτή για εξτρεμιστική δράση στο εσωτερικό της χώρας. Απαντώντας στο ερώτημα κατά πόσον μπορεί η γερμανική κυβέρνηση να περιορίσει εκ των προτέρων τη δράση ακραίων στοιχείων και να τους απαγορεύσει την έξοδο από τη χώρα, ο πολιτικός επιστήμων Αλεξάντερ Ρίτσμαν εκτιμά ότι «γενικά δεν μπορεί να τους εμποδίσει, εκτός αν υπάρχουν συγκεκριμένες ρήτρες, για παράδειγμα μπορεί να σταματήσει όσους έχουν ήδη καταδικαστεί για ποινικά αδικήματα. Η κατάσταση είναι παρόμοια με τους χούλιγκανς στο ποδόσφαιρο: δεν μπορείς να τους εμποδίσεις να πάνε σε εκτός έδρας παιχνίδια της ομάδας τους στο εξωτερικό, εκτός αν έχουν βεβαρημένο ποινικό μητρώο, οπότε μπορεί να τους αφαιρεθεί το διαβατήριο, για παράδειγμα».

«Ρωσική προπαγάνδα» ο ισχυρισμός για τους ναζί στην Ουκρανία

Ένα από τους κύρια επιχειρήματα, με τα οποία το Κρεμλίνο και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης στη Ρωσία δικαιολογούν την εισβολή στην Ουκρανία είναι η επιχείρηση «αποναζιστικοποίησης» στη γειτονική χώρα. Το αφήγημα αυτό επικαλείται κάθε τόσο το «Τάγμα του Αζόφ», παραστρατιωτική ομάδα με σαφείς αναφορές σε νεοναζιστικά σύμβολα, που είχε δράσει στην πρώτη φάση του πολέμου της Ουκρανίας το 2014.  «Ο ισχυρισμός ότι ειδικά στην Ουκρανία δρουν πολλοί νεοναζί σίγουρα είναι προπαγάνδα» λέει ο Αλεξάντερ Ρίτσμαν. «Είναι ξεκάθαρο ότι οι στη ρωσική πλευρά οι νεοναζί είναι πολύ περισσότεροι. Το ιδιαίτερο στοιχείο στο ‘Τάγμα του Αζόφ' είναι ότι πράγματι είχε ξεκινήσει ως παραστρατιωτική ομάδα και αποτελούσε δεξαμενή για κάθε είδους ακραία στοιχεία. Όμως έχει απορροφηθεί πλέον στις επίσημες δομές του ουκρανικού στρατού. Παραμένει βέβαια ένας εύκολος στόχος που προκαλεί κριτική, αλλά από την πλευρά των Ρώσων αυτονομιστών υπάρχουν πολύ περισσότερες ομάδες που σχετίζονται άμεσα με την Ακροδεξιά. Γι αυτό καλό είναι να προσέχουμε και να μην υιοθετούμε την προπαγάνδα του Πούτιν ότι πρόκειται για επιχείρηση ‘αποναζιστικοποίησης' της Ουκρανίας, στις τάξεις των φιλορώσων αυτονομιστών οι νεοναζί είναι σαφώς περισσότεροι».

Όλα αυτά δεν αποκλείουν βέβαια την πιθανότητα να εμφανιστούν και σήμερα κάποιοι εξτρεμιστές στο πλευρό των Ουκρανών, σημειώνει ο γερμανός πολιτικός επιστήμων. Έκδηλη είναι η ανησυχία του για μία εξέλιξη όπως στη Συρία, όπου διεξάγεται ένας «πόλεμος δι' αντιπροσώπων» σε διάφορα μέτωπα: «Στην κατάσταση που βρισκόμαστε προφανώς δεν αποτελεί προτεραιότητα για τους Ουκρανούς να ελέγξουν τα ιδεολογικά φρονήματα των εθελοντών που έρχονται να πολεμήσουν», τονίζει ο Αλεξάντερ Ρίτσμαν. «Η Ουκρανία προσπαθεί να επιβιώσει. Ακόμη κι αν έρθουν κάποιοι με ύποπτα τατουάζ για παράδειγμα, που παραπέμπουν σε συγκεκριμένες ακραίες θέσεις, δεν πρόκειται να τους διώξει, στην αρχή τουλάχιστον…»

Στέφανι Ρόντε (DLF)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου