To έργο μαγνητίζει τα βλέμματα μόνο και μόνο λόγω του μεγέθους του. Ο πίνακας, ο οποίος χωρίζεται σε τρία μέρη και έχει τον τίτλο «Τέσσερα στοιχεία» είναι του Άντολφ Τσίγκλερ και απεικονίζει τέσσερις γυμνές ξανθές γυναίκες που υποτίθεται ότι ενσαρκώνουν τα στοιχεία της φωτιάς, του νερού, του αέρα και της γης. Βρίσκεται στη μόνιμη έκθεση της Πινακοθήκης του Μοντερνισμού στο Μόναχο, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία τέχνης στη Γερμανία.

Ο Γερμανός καλλιτέχνης Γκέοργκ Μπάζελιτς τάχθηκε εναντίον του έργου και με μια επιστολή του προς το μουσείο ζήτησε να αφαιρεθεί. «Το τρίπτυχο προσβάλλει το περιβάλλον του!» αναφέρει ο Μπάζελιτς, ένας από τους δέκα σημαντικότερους καλλιτέχνες στον κόσμο.

Σύμφωνα με την εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, το τρίπτυχο είναι ένα από τα «πιο γνωστά έργα της εθνικοσοσιαλιστικής καλλιτεχνικής παραγωγής». Πράγματι, ο Άντολφ Τσίγκλερ ήταν ένας σημαντικός αξιωματούχος των Ναζί. Από το 1936 έως το 1943 διετέλεσε πρόεδρος του Πολιτιστικού Επιμελητηρίου του Ράιχ. Ήταν αυτός που οργάνωσε τη μεγάλη ναζιστική έκθεση «Εκφυλισμένη Τέχνη». Μια τέχνη των μοντέρνων τότε ζωγράφων, αναμεσά τους και πολλών Εβραίων.

Ο Αδόλφος Χίτλερ ανακήρυξε την τέχνη ως μέγιστη προτεραιότητα του καθεστώτος καθώς και ο ίδιος ήταν ζωγράφος. Του άρεσαν τα έργα της ρομαντικής περιόδου και περιφρονούσε τη μοντέρνα τέχνη: τον σουρεαλισμό, τον εξπρεσιονισμό, ακόμη και τον κυβισμό του Πάμπλο Πικάσο.

Πώς οι Ναζί κατέστρεψαν τη μοντέρνα τέχνη

Για την έκθεση «Εκφυλισμένη Τέχνη», η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μόναχο το 1937, κατασχέθηκαν 650 έργα ζωγραφικής, σχέδια και γλυπτά, από 32 μουσεία. Τα εξέθεσαν, συνοδευόμενα από συνθήματα και χλευαστικά σχόλια χαραγμένα στους τοίχους.

Η έκθεση παρουσιάστηκε σε άλλες δώδεκα πόλεις και ήταν μια μεγάλη επιτυχία. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια άνθρωποι την είδαν. Ήταν η πιο επιτυχημένη έκθεση μοντέρνας τέχνης μέχρι σήμερα.

Από τον Αύγουστο του 1937, οι Εθνικοσοσιαλιστές άρχισαν να καταστρέφουν την τέχνη που δεν τους άρεσε. Σε μια δεύτερη, πιο συστηματική κατάσχεση, άλλα 20.000 έργα περίπου 1.400 καλλιτεχνών κατασχέθηκαν, πετάχτηκαν σε μια αποθήκη του Βερολίνου, κάηκαν ή δημοπρατήθηκαν στο εξωτερικό.

Πώς αντιμετωπίζεται η ναζιστική τέχνη στη Γερμανία σήμερα;

Η Πινακοθήκη του Μοντερνισμού στο Μόναχο είναι το μοναδικό μουσείο στη Γερμανία που παρουσιάζει ένα έργο ναζιστικής τέχνης και ο Μπάζελιτς ρωτά μέσω της επιστολής του γιατί οι επιμελητές έδωσαν στο έργο ξανά θέση στη μόνιμη έκθεση. Ο Τσίγκλερ κατέστρεψε την τέχνη και τους καλλιτέχνες. Δεν ανήκει στην αίθουσα των θυμάτων του», γράφει ο Μπάζελιτς, σύμφωνα με τη Süddeutsche Zeitung.

Από την άλλη πλευρά ο διευθυντής της συλλογής του μουσείου Μπέρνχαρντ Μάαζ και ο επιμελητής Όλιβερ Κάζε απέρριψαν την κατηγορία ότι ο πίνακας είχε προπαγανδιστική πρόθεση. Την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού ήταν ένα δημοφιλές μοτίβο και το είχε κρεμάσει ο Αδόλφος Χίτλερ στα κεντρικά γραφεία του NSDAP στο Μόναχο.

Οι υπέυθυνοι του μουσείου μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων DPA δήλωσαν πως η κριτική αντιπαράθεση με τη ναζιστική τέχνη είναι ένα σημαντικό έργο των μουσείων. Ζητούν μια «ιστορικά αντικειμενική ενασχόληση με τη ναζιστική τέχνη πέρα ​​από ηθικολογικές κατηγορίες», όπως λένε. Ωστόσο ειδικοί όπως ο Γιούργκεν Καουμκέτερ θεωρεί εξαιρετικά προβληματική αυτή τη στάση και πιστεύει πως δεν μπορείς να φέρει στα σαλόνια τη ναζιστική τέχνη. Και ζητά αυτό που ζητά και ο Μπάζελιτς. Απλά να τον ξεκρεμάσουν.

 

Κριστίνε Λένεν

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου