Το επίσημο αίτημα καταθέτουν οι Γερμανοί υπουργοί Άμυνας και Οικονομίας, Μπόρις Πιστόριους και Ρόμπερτ Χάμπεκ, με ημερομηνία 23 Φεβρουαρίου και με αποδέκτη την υπουργό Άμυνας της Ελβετίας Βιόλα Άμχερν. Η Ελβετία καλείται να παραδώσει τα «Λέοπαρντ» στην κατασκευάστρια εταιρεία Rheinmetall και όχι απευθείας στη γερμανική κυβέρνηση. Όπως αναφέρεται στη σχετική επιστολή, ο λόγος για τη διατύπωση του αιτήματος είναι «οι προσπάθειες που καταβάλλει η βιομηχανία να ενισχύσει τα αποθέματα των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων». Για την Ουκρανία ούτε λόγος. Μάλιστα το Βερολίνο, σεβόμενο το παραδοσιακό καθεστώς ουδετερότητας της Ελβετίας, διαβεβαιώνει τη Βέρνη ότι τα συγκεκριμένα άρματα δεν θα αποσταλούν στην Ουκρανία.

Πρόκειται για μία ακόμη «κυκλική ανταλλαγή» εξοπλισμών λόγω Ουκρανίας. Τα 96 «Λέοπαρντ» που, σύμφωνα με δημοσιεύματα, βρίσκονται «σε μία μυστική τοποθεσία, κάπου στην ανατολική Ελβετία», θα μπορούσαν να καλύψουν κενά που δημιουργούνται στη Γερμανία ή άλλα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ από την αποστολή ή τη μελλοντική αποστολή των δικών τους «Λέοπαρντ» στα μέτωπα της Ουκρανίας. Ο επικεφαλής του ελβετικού Γενικού Επιτελείου Στρατού Τόμας Ζύσλι δηλώνει ότι θεωρητικά θα μπορούσαν να επιστραφούν δώδεκα από τα παροπλισμένα «Λέοπαρντ» ή και περισσότερα.

«Δεν κάνουμε εξαιρέσεις»  

Συνάδουν όλα αυτά με το παραδοσιακό καθεστώς ουδετερότητας; Πριν αρχίσει καλά-καλά η συζήτηση ο πρόεδρος της Ελβετίας Αλέν Μπερσέ προχώρησε, στο περιθώριο εκδήλωσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, σε μία ξεκάθαρη δήλωση: «Με δεδομένο το ισχύον νομικό πλαίσιο στην Ελβετία, είναι αδύνατον να προχωρήσουμε σε εξαγωγές εξοπλισμών» επισημαίνει. Για να προσθέσει ότι «είναι σε εξέλιξη μία συζήτηση στο Κοινοβούλιο για πιθανές αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, αλλά η συγκεκριμένη συγκυρία δεν προσφέρεται για αλλαγές, ούτε μπορούν να γίνουν εξαιρέσεις».  

Ωστόσο, φαίνεται ότι η σχετική συζήτηση είναι ακόμη στην αρχή. Σύμφωνα με την εφημερίδα Tagesanzeiger της Ζυρίχης το δεξιό «Λαϊκό Κόμμα» (SVP) αρνείται οποιαδήποτε συνδιαλλαγή με τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ για τα «Λέοπαρντ», ενώ όλα τα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα φαίνονται διατεθειμένα να το συζητήσουν ή τουλάχιστον αυτό δηλώνουν οι εκπρόσωποί τους για θέματα αμυντικής πολιτικής. Μάλιστα η βουλευτής των Φιλελευθέρων (FDP) Μάγια Ρίνικερ έχει προτείνει εδώ και καιρό να επιστραφούν στη Γερμανία παροπλισμένα άρματα μάχης και θεωρεί τώρα πως επιβεβαιώνεται από τις εξελίξεις. «Από τη στιγμή που διαθέτουμε πιο πολλά τεθωρακισμένα από όσα χρειαζόμαστε, είναι μία ευκαιρία να παράσχουμε έμμεση βοήθεια στις χώρες εκείνες που προσφέρουν άμεση βοήθεια στην Ουκρανία», λέει η ίδια στην ελβετική τηλεόραση (SRF).

Νομική αποτίμηση από τον Γκιοργκ Κύντσλι, καθηγητή συνταγματικού και διεθνούς δικαίου στο πανεπιστήμιο της Βέρνης: «Το δίκαιο περί ουδετερότητας απαγορεύει την απευθείας εξαγωγή εξοπλισμών από την Ελβετία στα εμπόλεμα μέρη» λέει ο Κύντσλι στο δίκτυο SRF. «Αλλά εδώ φαίνεται ότι έχουμε μία διαφορετική περίπτωση, καθώς τα τεθωρακισμένα θα παραμείνουν στη Γερμανία».

Η συζήτηση στο Κοινοβούλιο

Η Ελβετία διαθέτει συνολικά 230 τεθωρακισμένα τύπου «Λέοπαρντ», εκ των οποίων τα 134 παραμένουν μάχιμα, ενώ τα υπόλοιπα 96 έχουν παροπλιστεί. Ωστόσο, τονίζει το υπουργείο Άμυνας, τα παροπλισμένα άρματα δεν θεωρούνται «εκτός υπηρεσίας». Έχει σημασία αυτή η διευκρίνιση γιατί, σύμφωνα με το ελβετικό δίκαιο, μόνο το υλικό «εκτός υπηρεσίας» επιτρέπεται να μεταπωληθεί σε άλλη χώρα. Εναπόκειται στο Κοινοβούλιο να αποφασίσει ποιο υλικό θεωρείται «εκτός υπηρεσίας». Αυτός είναι ο κανόνας (με τους διορατικούς αναλυτές να υπενθυμίζουν ωστόσο μία εξαίρεση και συγκεκριμένα της απόφαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, το 2006, σύμφωνα με την οποία δεν χρειάζεται ειδική έγκριση εφόσον η Ελβετία απλώς επιστρέφει πολεμικό υλικό στη χώρα κατασκευής του).

Την Τετάρτη το Κοινοβούλιο της Ελβετίας εκλήθη να απαντήσει στο ευρύτερο ερώτημα, εάν επιτρέπονται οι εξαγωγές όπλων στην Ουκρανία, είτε απευθείας, είτε μέσω τρίτων χωρών. Όποιος ήλπιζε να γίνει σοφότερος, μάλλον απογοητεύθηκε. Με ισχνή πλειοψηφία (98 έναντι 96 ψήφων) οι βουλευτές αποφάσισαν ότι ναι μεν αποδέχονται την αποστολή οπλισμού, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (και όχι μόνο η Γενική Συνέλευση, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα) θα καταδικάσει απερίφραστα τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι πιθανότητες να συμβεί αυτό είναι μάλλον μηδαμινές, καθώς η Ρωσία είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας με δικαίωμα βέτο.

Γιάννης Παπαδημητρίου (dpa, SRF, Tagesanzeiger)