Πολλοί μιλούν για παράδοξο αποτέλεσμα, όταν κατ' εξοχήν στις ευρωπαϊκές εκλογές ενισχύονται τα αντι-ευρωπαϊκά κόμματα. Για τον Φίλιπ Μάνοφ, καθηγητή Πολιτικών Eπιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης, υπάρχει συγκεκριμένη, αν και επίσης παράδοξη, εξήγηση: "Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι ευρωεκλογές είχαν γίνει αντιληπτές- και στην πολιτική επιστήμη- ως εθνική ψήφος διαμαρτυρίας. Δεν ψηφίζουμε για μία εθνική κυβέρνηση με την οποία θα υποφέρουμε τα επόμενα τέσσερα-πέντε χρόνια, ψηφίζουμε για ένα Κοινοβούλιο κάπου εκεί μακριά, στις Βρυξέλλες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κατά πρώτον ότι λιγότερος κόσμος πάει να ψηφίσει και, κατά δεύτερον, ότι λόγω χαμηλής συμμετοχής αυτοί που κινητοποιούνται είναι κυρίως οι δυσαρεστημένοι. Οι υπόλοιποι απλά δεν πάνε να ψηφίσουν. Γι αυτό μιλούσαμε για ψήφο διαμαρτυρίας ή για εκλογές-βαρόμετρο".

Είναι προφανές ότι ο Φίλιπ Μάνοφ δεν επικροτεί μία λογική που αντιμετωπίζει την ευρωπαϊκή κάλπη με εθνικά κριτήρια. Στο βιβλίο του "Η πολιτική οικονομία του λαϊκισμού", που εξέδωσε πρόσφατα, εξηγεί αναλυτικά την τραγική ειρωνία της υπόθεσης: να αξιοποιούν οι αντι-ευρωπαϊστές ένα ευρωπαϊκό βήμα για να προωθήσουν την πολιτική τους. Παρά ταύτα, επισημαίνει, οι μεγάλες, φιλοευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες, δηλαδή η κεντροδεξιά του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) και οι Σοσιαλιστές, παραμένουν ισχυρές. Αλλά δεν είναι πλέον παντοδύναμες.

33% για τους ευρω-σκεπτικιστές;

"Ο Σουλτς πρόεδρος του Κοινοβουλίου, ο Γιούνκερ πρόεδρος της Κομισιόν. Αυτές είναι οι εικόνες που όλοι γνωρίζουμε, αυτή είναι η φιλοευρωπαϊκή τάση. Αλλά αν παρατηρήσουμε τα άκρα, στην Αριστερά και στη Δεξιά, θα δούμε ότι έχουν μεγάλο ποσοστό εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο- συνήθως μεγαλύτερο από ότι θα τους αντιστοιχούσε σε ένα εθνικό Κοινοβούλιο", επισημαίνει ο Φίλιπ Μάνοφ. Για τις επόμενες ευρωεκλογές ο Γερμανός αναλυτής εκτιμά ότι οι ευρω-σκεπτικιστές θα αυξήσουν τα ποσοστά τους, καταλαμβάνοντας περίπου 250 έδρες, δηλαδή περίπου το 33% του συνόλου. Και αυτό, υποστηρίζει, θα επηρεάσει και τους γενικότερους συσχετισμούς δυνάμεων στην Ευρώπη.

"Όλα δείχνουν ότι ο μεγάλος συνασπισμός του ΕΛΚ με τους σοσιαλιστές θα απωλέσει την πλειοψηφία του. Πρόκειται για μία ιστορική τομή. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι έδρες που χάνουν οι δύο μεγάλες ομάδες πηγαίνουν σε λαϊκιστές της Αριστεράς ή της Δεξιάς. Το Κέντρο, ο φιλελεύθερος χώρος, έχει ενισχυθεί ιδιαίτερα με τον Μακρόν και το κίνημα République en Marche, άρα προφανώς θα ενισχύσει τα ποσοστά του. Συνοπτικά λοιπόν θα έλεγα ότι ναι, τα ευρω-σκεπτικιστικά κόμματα θα ξεπεράσουν το 30%, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τίθεται σε κίνδυνο το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Η φιλοευρωπαϊκή πλειοψηφία θα παραμείνει..."

Ο ρόλος του Grexit και της ευρωκρίσης

Ο λαϊκισμός φαίνεται να ενισχύεται ιδιαίτερα στις χώρες της νότιας Ευρώπης. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται σε πολιτιστικές διαφορές Βορρά-Νότου, αλλά αυτή η ανάλυση είναι μάλλον σχηματική και απλουστευμένη. Στη δική του ανάλυση ο Φίλιπ Μάνοφ υπενθυμίζει την οικονομική κρίση, αλλά και το προσφυγικό, εκτιμώντας ότι αυτές είναι οι πραγματικές αιτίες για την άνοδο του λαϊκισμού. "Οι τελευταίες ευρωεκλογές ήταν το 2014, επηρεάστηκαν από την ευρωκρίση, το 2015 είχαμε τη συζήτηση περί Grexit και την ίδια χρονιά ξέσπασε και η προσφυγική κρίση. Όπως γνωρίζουμε η ευρωκρίση χτύπησε σκληρά την περιφέρεια της Ευρώπης και ιδιαίτερα τη νότια Ευρώπη. Ήταν αναμενόμενο ότι θα ενισχυόταν ο λαϊκισμός εκείνη την εποχή, είναι αναμενόμενο να ενισχυθεί και πάλι με το προσφυγικό. Αυτό δεν έχει να κάνει με πολιτιστικές διαφορές, αλλά με δυσαρέσκεια για την Ευρώπη, η οποία και στις δύο αυτές κρίσεις δεν ανταποκρίθηκε με τον καλύτερο τρόπο..."

Μίχαελ Κέλερ (DLF)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου