Η πρόσφατη δήλωση του καγκελάριου Μερτς ότι υπάρχει ακόμη «φανερό πρόβλημα στο γερμανικό αστικό τοπίο εξαιτίας της μετανάστευσης» και πως ήδη πραγματοποιούνται απελάσεις προκάλεσε κάτι που δεν συμβαίνει συχνά στη χώρα με τους σχεδόν 84 εκατομμύρια κατοίκους και την τεράστια ποικιλομορφία μεταξύ των ομόσπονδων κρατιδίων: να κυριαρχεί ένα και μόνο θέμα στον δημόσιο διάλογο. Eπί μέρες. Όχι όμως επειδή έθιξε μια κοινή αλήθεια, αλλά επειδή η διατύπωση ήταν άκρως προβληματική. Μιλώντας για την «εικόνα» των πόλεων αναφερόμενος στο μεταναστευτικό, ο Φρίντριχ Μερτς δίχασε μία ολόκληρη χώρα με μία επικίνδυνη ρητορική. Ότι οι μετανάστες «χαλάνε» την εικόνα των γερμανικών πόλεων.
Η «κόρη» Μέρκελ
Σε ερώτηση δημοσιογράφου λίγες μέρες μετά για το αν μπορεί να εξηγήσει με περισσότερες λεπτομέρειες ποιον εννοούσε ακριβώς, ο Γερμανός καγκελάριος δεν διευκρίνισε τίποτα, ούτε έκανε κάποια διαφοροποίηση. Απάντησε να «ρωτήσουν τις κόρες τους, για να καταλάβουν» ποιον εννοεί. Χιλιάδες «κόρες» βγήκαν στους δρόμους, προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για την εργαλειποποίηση του γυναικείου φόβου στη μεταναστευτική πολιτική. Κάλεσαν τον Μερτς να μη θυματοποιεί τις γυναίκες και ζήτησαν να αντιμετωπίσει τα πραγματικά προβλήματα των πόλεων. Και μεταξύ άλλων: να ζητήσει συγγνώμη.
Ο Μερτς συγγνώμη δεν ζήτησε. Έκανε κάτι άλλο. Ή τουλάχιστον προσπάθησε. Να διευκρινίσει και να διαφοροποιήσει ποιους μετανάστες εννοούσε τελικά. Μία βδομάδα μετά τις αρχικές του δηλώσεις στο Πότσνταμ του Βρανδεμβούργου περί «αστικού τοπίου», από το βήμα της Συνόδου για τα Δυτικά Βαλκάνια στο Λονδίνο τόνισε χθες πως η Γερμανία χρειάζεται τους μετανάστες.
«Δεν μπορούμε πια με κανέναν τρόπο να τα καταφέρουμε χωρίς αυτούς, όποια κι αν είναι η καταγωγή τους, όποιο κι αν είναι το χρώμα του δέρματός τους, είτε ζουν και εργάζονται στη Γερμανία ήδη από την πρώτη, τη δεύτερη, την τρίτη ή την τέταρτη γενιά», δήλωσε χαρακτηριστικά. Μία λέξη είναι που κάνει ίσως περισσότερη εντύπωση: το «πια».
Μιλώντας για τη δύναμη των λέξεων, έρχεται στο νου η ίσως πιο γνωστή «κόρη» της Γερμανίας.
«Προσέξτε τη γλώσσα», είχε δηλώσει η Άνγκελα Μέρκελ το 2020 κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας της. «Διότι η γλώσσα είναι, τρόπον τινά, η προμορφή της πράξης. Και όταν η γλώσσα πάρει τον κατήφορο, πολύ γρήγορα ακολουθεί και η πράξη, και τότε η βία δεν είναι πια μακριά.».
Μεταναστευτικό «βάθρο»
Πολλοί κάτοικοι της Γερμανίας, μετανάστες, αλλά κυρίως τα παιδιά μεταναστών που έχουν γεννηθεί στη Γερμανία, εκλαμβάνουν τις γενικευμένες δηλώσεις του Μερτς ως προσωπική προσβολή.
Στη Γερμανία, ο όρος «μεταναστευτικό υπόβαθρο» (Migrationshintergrund) χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια ως ένας όρος πιο political correct. Ανεξάρτητα από την υπηκοότητα ή τον τόπο γέννησης του ατόμου. Ένα γνωστό παράδειγμα: η δημοσιογράφος Λίντα Ζερβάκη. Κόρη ελλήνων Gastarbeiter, γεννημένη και μεγαλωμένη στο Αμβούργο. Η Ζερβάκη είχε δηλώσει στο παρελθόν πως ήταν πάντα ξεκάθαρο για την ίδια πως η Γερμανία ήταν η πατρίδα της. Το 2013 ασχολήθηκε πιο εντατικά με το θέμα ταυτότητας και καταγωγής, όταν έγινε ευρέως γνωστή ως «η πρώτη παρουσιάστρια του κεντρικού δελτίου ειδήσεων της Tagesschau με μεταναστευτικό υπόβαθρο».
Ο όρος «υπόβαθρο» δημιουργεί μία υπόνοια ότι κάποιοι ανήκουν «λιγότερο». Και αυτό σε μία χώρα όπου η μετανάστευση -όχι μόνον όσον αφορά το δημογραφικό, αλλά και την οικονομία- αποτελεί «βάθρο», και όχι «υπόβαθρο».
Ισλάμ, ο ελέφαντας στο αστικό τοπίο
Ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης, από την πλευρά του, απέδωσε τις δυσκολίες ενσωμάτωσης μεταναστών στην Ελλάδα και σε αξιακούς και θρησκευτικούς παράγοντες, υπογραμμίζοντας ότι το Ισλάμ παραμένει, όπως είπε, «ο ελέφαντας στο σαλόνι» της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Πριν από τις εκλογές, ο Μερτς ζητούσε «περισσότερο Ζάουερλαντ για τη Γερμανία». Η Γερμανία δεν μπορεί όμως και δεν πρέπει να γίνει Ζάουερλαντ. «Και αυτό είναι okay», όπως είχε πει χαρακτηριστικά και ο τέως δήμαρχος του Βερολίνου, Κλάους Βοβεράιτ, όταν έκανε «outing» ότι είναι ομοφυλόφιλος το 2001. Γιατί απλούστατα το Βερολίνο έχει άλλα προβλήματα από κάθε Ζάουερλαντ. Γιατί οι κάτοικοι του Νιντεράιμερ, την πόλη καταγωγής του Μερτς, «ενοχλούνται» μάλλον από εντελώς διαφορετικά ζητήματα απ' ό,τι οι άνθρωποι στη γερμανική πρωτεύουσα.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι υπάρχουν ζητήματα ασφάλειας και κοινωνικής συνοχής, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά είναι επικίνδυνο να αποδίδουμε αυτά τα προβλήματα αποκλειστικά στη μετανάστευση.
Το αστικό τοπίο είναι μια σύνθεση πολλών παραγόντων. Πόσο μάλλον σε πόλεις όπως το Βερολίνο ή η Φρανκφούρτη. Στη δεύτερη, κοσμεί μάλιστα ο ομηρικός στίχος τη χαρακτηριστική γέφυρα στο κέντρο της πόλης, υπογραμμίζοντας έτσι την πολυπολιτισμικότητά της:
«Πλέων ἐπ᾽ οἴνοπα πόντον ἐπ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους».