Η έρευνα που έκαναν οι συνάδελφοι του Solomon σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην Ελλάδα και που παρουσιάζει σήμερα στο ελληνικό πρόγραμμα της Deutsche Welle η Μαρία Ρηγούτσου αναδεικνύει την σημαντικότερη αιτία για τις χαμηλές επιδόσεις της χώρας στην ελευθερία και την ποιότητα του Τύπου. Προφανώς η μεγάλη συγκέντρωση μέσων ενημέρωσης σε λίγα χέρια, και δη επιχειρηματιών που βγάζουν με άλλες δραστηριότητες τα λεφτά τους, δεν προωθεί ούτε την αξιοπιστία των μέσων ούτε την πολυφωνία. Αυτό φαίνεται και από όλες τις έρευνες που γίνονται τα τελευταία πολλά χρόνια για την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα - η οποία είναι ανησυχητικά χαμηλή. Η δημοσιογραφία στην Ελλάδα δεν αντιμετωπίζεται από τους πολίτες, ως εκείνο το εργαλείο που αναδεικνύει τα κακώς κείμενα και ελέγχει την κάθε είδους εξουσία, αλλά συνήθως ως υπάκουος υπηρέτης της εξουσίας, είτε πρόκειται για την πολιτική και κυρίως την κυβερνητική είτε για την οικονομική. 

Ο κυβερνητικός έλεγχος…

Στην υψηλή συγκέντρωση των ΜΜΕ στα χέρια λίγων εφοπλιστών έρχονται να προστεθούν δύο ακόμη παθογένειες, οι οποίες δεν αποτελούν αποκλειστικά ελληνική ιδιαιτερότητα, πλην όμως είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένες στη χώρα που δηλώνει κοιτίδα της δημοκρατίας. Πρώτον, οι εκάστοτε κυβερνήσεις θεωρούν αυτονόητο να ελέγχουν τα δημόσια μέσα ενημέρωσης, την ΕΡΤ και το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το περιεχόμενο του οποίου αποτελεί και τη βάση για τα ραδιοτηλεοπτικά και τις ιστοσελίδες. Κάποιες κυβερνήσεις ασκούσαν τον έλεγχο πιο συστηματικά και ασφυκτικά, άλλες λιγότερο, αλλά καμία κυβέρνηση της μεταπολίτευσης δεν κράτησε τα χέρια της μακριά από την ΕΡΤ και το ΑΠΕ. Η τελευταία κυβέρνηση, μάλιστα, φρόντισε εξ αρχής να θέσει υπό τον έλεγχο του γραφείου του πρωθυπουργού τη δημόσια τηλεόραση και το πρακτορείο. 

Το παράδειγμα των κυβερνήσεων το ακολούθησαν και οι περισσότεροι δήμαρχοι στα δημοτικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία για ένα μεγάλο διάστημα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο ελληνικό μιντιακό τοπίο. Γενιές δημοσιογράφων μεγάλωσαν υφιστάμενοι τον έλεγχο τόσο από τους ιδιοκτήτες στα ιδιωτικά ΜΜΕ όσο και από την πολιτική εξουσία στα δημόσια και δημοτικά ΜΜΕ. Και πολλοί και πολλές από αυτούς δεν είχαν είτε τη δύναμη είτε την πρόθεση να αντισταθούν. Το μείζον πρόβλημα στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης δεν είναι η λογοκρισία, είναι η αυτολογοκρισία. 

…και η κουλτούρα του τζάμπα

Δεύτερον, μετά την εμφάνιση του διαδικτύου και τη σταδιακή μεταφορά του δημοσιογραφικού περιεχομένου από το χαρτί στις ιστοσελίδες επικράτησε στην Ελλάδα η κουλτούρα του τζάμπα. Οι χρήστες θεωρούν ότι οι ειδήσεις γράφονται από μόνες τους, ότι οι ρεπόρτερ είναι χομπίστες. Επί σειράν ετών το Ίντερνετ γέμιζε περιεχόμενο copy-paste κυρίως από τις εφημερίδες, οι οποίες πλήρωναν τους δημοσιογράφους τους, αλλά δεν αγοράζονταν πια από τους αναγνώστες τους. Τα τελευταία χρόνια οι γονατισμένες οικονομικά εφημερίδες προσπαθούν να πουλήσουν online το περιεχόμενό τους, με τη μορφή συνδρομών. Αλλά με πολύ περιορισμένη επιτυχία, καθώς το κοινό έχει μάθει να διαβάζει τα πάντα δωρεάν. 

Η κουλτούρα του τζάμπα ναρκοθετεί και τις φιλότιμες προσπάθειες που γίνονται από ανεξάρτητες ομάδες δημοσιογράφων στο διαδίκτυο, οι οποίες έχουν απόλυτη ανάγκη χρηματοδότησης από τους χρήστες. Συνολικά το μιντιακό τοπίο στην Ελλάδα είναι ζοφερό. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης. Αρκεί να υπάρχει η πολιτική βούληση από την Πολιτεία. Εάν πράγματι ενδιαφέρεται για τα ΜΜΕ και κατ’ επέκταση για την ποιότητα της δημοκρατίας αντί να μοιράζει χρήματα με τις διάφορες λίστες Πέτσα, θα μπορούσε να εκπονήσει ένα γενναίο πρόγραμμα ενίσχυσης του Τύπου, αντίστοιχο του γαλλικού, για παράδειγμα. Λύσεις υπάρχουν. Πολιτική βούληση από την κυβέρνηση υπάρχει;