«Έχω έναν κόμπο στο στομάχι», λέει η Υβόν Σνίτερ την ημέρα της σαρωτικής νίκης του δεξιού λαϊκιστή Γκερτ Βίλντερς. Ο Σιαμάκ, που μας λέει μονάχα το μικρό του όνομα, νιώθει κι αυτός ένα παράξενο συναίσθημα: ανησυχεί για το μέλλον της χώρας του.

Άλλοι, πάλι, είναι ικανοποιημένοι με την έκβαση των εκλογών. «Το βρίσκω πολύ θετικό», λέει ο Ρόι φαν ντε Πουτ, ενώ ο Βίνσεντ Βέντινκ τονίζει πως «οι άνθρωποι ψήφισαν και αυτό είναι που θέλουν». Ο ίδιος είναι πεπεισμένος ότι ο δεξιός λαϊκιστής θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός της Ολλανδίας.

Ένας θρίαμβος-έκπληξη

Έπειτα από μία συναρπαστική νύχτα εκλογών, ο ολλανδικός λαός ξύπνησε μέσα σε ένα καινούριο πολιτικό σκηνικό. Με 37 από τις 150 έδρες του κοινοβουλίου ο Γκερτ Βίλντερς του PVV (Κόμμα για την Ελευθερία), που εξεπλάγη εξίσου από το αποτέλεσμα, υπερδιπλασίασε τις 17 έδρες που είχε λάβει στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση το 2021.

Ο σοσιαλδημοκρατικός-πράσινος συνασπισμός υπό τον Φρανς Τίμερμανς, αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξασφάλισε 25 έδρες, ενώ το δεξιό φιλελεύθερο VVD της Ντιλάν Γιεσιλγκιόζ έφτασε τις 24 έδρες.

Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις το σκηνικό φάνταζε τελείως διαφορετικό, με τις τρεις παρατάξεις να βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής. Κανείς δεν προέβλεψε μία τόσο εμφατική νίκη του Βίλντερς.

Ο Ρενέ Κουπερούς, πολιτικός αναλυτής στο Ινστιτούτο Clingendael, κάνει λόγο για ένα «σοκ» για τη χώρα, προσθέτοντας πως λυπάται για το αποτέλεσμα, μίας και υπήρχε η ελπίδα πως, παρά την επιτυχία του αντισυστημικού λαϊκισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, ακόμη και σε χώρες όπως η Ιταλία και οι Η.Π.Α., η Ολλανδία θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση – πως τα δύο νέα κόμματα, τόσο αυτό των αγροτών, όσο και εκείνο του πρώην χριστιανοδημοκράτη Πίτερ Όμτσιγκτ, θα έφερναν «μία επανάσταση από το πολιτικό κέντρο».

Πιο ήπιοι τόνοι από τον Βίλντερς

Στο παρελθόν ο Γκερτ Βίλντερς είχε προκαλέσει επανειλημμένως αναστάτωση με τις ισλαμοφοβικές θέσεις του – συνέκρινε τη θρησκεία με μία φασιστική ιδεολογία και καταδικάστηκε για προσβολή των Μαροκινών υπηκόων. Εδώ και περίπου 20 χρόνια έχει προσωπική ασφάλεια λόγω των απειλών που δέχεται. Στο παρόν προεκλογικό του πρόγραμμα ο Βίλντερς και πάλι τοποθετείται ενάντια στην ύπαρξη τζαμιών και στο Κοράνι. Ακόμη, προτείνει την πλήρη απαγόρευση των χορηγήσεων ασύλου, όπως και τη διεξαγωγή ενός νομικά δεσμευτικού δημοψηφίσματος για το Nexit: την έξοδο ή μη της Ολλανδίας από την Ε.Ε.

Κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα, πάντως, ο Βίλντερς υιοθέτησε πιο ήπιους τόνους, δηλώνοντας πως εάν εκλεγεί πρωθυπουργός, θα είναι πρωθυπουργός όλων των Ολλανδών, δηλαδή και των μουσουλμάνων. Σε μία πρώτη αντίδραση μετά την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων η μετριοπαθέστερη στάση του Βίλντερς επιβεβαιώθηκε. Επί του παρόντος δεν τίθεται υπό συζήτηση το κλείσιμο των τζαμιών, ωστόσο θα πρέπει να περιοριστεί αυτό το «τσουνάμι αιτούντων άσυλο».

Ο Βίλντερς τόνισε ταυτοχρόνως πως αφ' ενός μεν η βούληση των ψηφοφόρων πρέπει να γίνει σεβαστή, αφ' ετέρου δε πως θέλει να αναλάβει την πρωθυπουργία. Ωστόσο για να το πετύχει αυτό, θα πρέπει να συγκεντρώσει μία πλειοψηφία 76 εδρών στο κοινοβούλιο.

Πώς εξηγείται η επιτυχία του Βίλντερς;

Ορισμένοι εκτιμούν πως η επιτυχία του Βίλντερς οφείλεται στο γεγονός ότι η δεξιά φιλελεύθερη Ντιλάν Γιεσιλγκιόζ άφησε αρχικά ανοιχτό το ενδεχόμενο συνεργασίας με την παράταξη του Βίλντερς. Λίγο πριν τις εκλογές η Γιεσιλγκιόζ απέκλεισε τελικά το ενδεχόμενο συμμετοχής σε μία κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργία του Βίλντερς.

Όμως, κατά τον πολιτικό αναλυτή Κουπερούς σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος διαδραμάτισε το μεταναστευτικό, αλλά και οι ανάγκες στέγασης, δύο ζητήματα μεταξύ των οποίων ο ειδικός διαβλέπει μία σύνδεση. Με την εκλογή του Βίλντερς οι ψηφοφόροι θέλησαν να στείλουν ένα «πολύ ισχυρό μήνυμα» προς τα καθιερωμένα κόμματα εξουσίας ότι κάτι θα πρέπει να αλλάξει σε αυτούς τους τομείς. Ιδίως το μεταναστευτικό κυριάρχησε στον εκλογικό αγώνα, αποτελώντας μάλιστα, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, και το πιο σημαντικό ζήτημα για τους Ολλανδούς ψηφοφόρους.

Τα σενάρια κυβερνητικού συνασπισμού

Τώρα αναμένονται μακρές και περίπλοκες διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση κυβερνητικού συνασπισμού, η έκβαση των οποίων παραμένει αβέβαιη. Εκ πρώτης όψεως μία συνεργασία μεταξύ του VVD της Γιεσιλγκιόζ και του NSC του Όμτσιγκτ μοιάζει ως το επικρατέστερο σενάριο. Αμφότερα τα κόμματα μοιάζουν πάντως να αναμένουν τις εξελίξεις. Ο Κουπερούς εκτιμά πως κανένα ενδεχόμενο, συμπεριλαμβανομένης της διεξαγωγής νέων εκλογών, δεν μπορεί να αποκλειστεί – όπως και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αντιληφθεί κανείς τις συνέπειες αυτών των εκλογών.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς