Τι σχέση έχει η ορχηστρική δραστηριότητα με το κλίμα; Όταν οι μουσικοί μιας ορχήστρας προσφέρουν την τέχνη τους στο κοινό στις αίθουσες συναυλιών, δεν εκπέμπεται διοξείδιο του άνθρακα. Και όμως, οι ορχήστρες αφήνουν το δικό τους αποτύπωμα άνθρακα. Γιατί; Διότι πολλά μουσικά σύνολα στις τουρνέ τους ανά τον κόσμο χρησιμοποιούν πχ. το αεροπλάνο. Μια στη Ν. Υόρκη, μια στο Τόκιο, μια στο Βερολίνο... Οι μουσικοί μεταφέρουν μαζί τους και τα όργανα που παίζουν. Αλλά και για τις πρόβες πολλοί χρειάζεται να ταξιδέψουν από όπου κι αν βρίσκονται. Εκτός αυτού θα πρέπει να προστεθούν και οι τόνοι χαρτιού για προγράμματα, νότες, σχέδια για τις πρόβες. Υπάρχει και το λειτουργικό κομμάτι ενός χώρου συναυλιών, που καταβροχθίζει πολλή ενέργεια. Προκειμένου να δραστηριοποιηθούν ενεργά για την προστασία του κλίματος, από το καλοκαίρι του 2020 ορισμένοι μουσικοί δημιούργησαν τη λεγόμενη πρωτοβουλία "Ορχήστρες της Αλλαγής", που έχει βρει απήχηση.

Να γίνουν μουσικοί, θέατρα και ορχήστρες φιλικά προ το περιβάλλον

Στόχος από τη μια να προσαρμόσουν οι ίδιοι τη συμπεριφορά τους κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μειώσουν το δικό τους αποτύπωμα άνθρακα, και από την άλλη να δώσουν συναυλίες για το κλίμα, για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό και να συγκεντρώσουν χορηγίες για πρότζεκτ για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.  "Εκείνο που μας ενδιαφέρει πρωτίστως είναι να μην αντιμετωπίζεται με φόβο αυτό το θέμα, γιατί εμείς βλέπουμε την προστασία του κλίματος ως καλλιτεχνική έμπνευση για την ορχήστρα, αλλά και για το κοινό μας" εξηγεί ο Ούλριχ Χάιντερ, εκπρόσωπος της πρωτοβουλίας, που παίζει στη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Μονάχου.

Στο μεταξύ, καλλιτέχνες, ελεύθεροι επαγγελματίες και μέλη από περίπου 30 γερμανικές ορχήστρες έχουν γίνει μέλη. Η Κρατική Φιλαρμονική της Νυρεμβέργης ανήκει ανάμεσα στις πρώτες ορχήστρες που στηρίζουν την πρωτοβουλία, και μάλιστα έχει επεκτείνει τη δέσμευσή της για κλιματική ουδετερότητα και σε άλλους κλάδους του κρατικού θεάτρου. "Οι διαδικασίες σε όλους τους τομείς έπρεπε να τεθούν υπό αμφισβήτηση και να γίνουν πιο φιλικές προς το περιβάλλον και πιο αποδοτικές από πλευράς πόρων" λέει η μουσικός Βερόνικα Τσούκερ. Από αυτήν την οπτική γωνία η Τσούκερ και ο συνάδελφός της Μάρτιν Μέλερ θεωρούν ότι θα πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά στη γερμανική πολιτιστική σκηνή. "Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για μεμονωμένες πρωτοβουλίες ανάμεσα στους εργαζόμενους" επισημαίνει ο κλαρινετίστας Μέλερ. "Θα ήταν ωραίο, εάν και οι θεσμοί συμμετείχαν το ίδιο ενεργά σε αυτήν τη διαδικασία. Για παράδειγμα, προς το παρόν υπάρχουν μόνο δύο όπερες στη Γερμανία που διαθέτουν εντεταλμένο για θέματα βιωσιμότητας".

Στην Αυστρία, η Συμφωνική Ορχήστρα της Βιέννης εξισορροπεί τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που εκπέμπονται σε τουρνέ και σε συναυλίες κατόπιν προσκλήσεων, όταν οι μουσικοί πετούν ή μεταφέρουν τα όργανά τους για παράδειγμα με φορτηγό. "Αλλά δεν αρκεί, θα πρέπει να υπάρξουν περισσότερες κοινές ενέργειες σε όλους τους εμπλεκόμενους κλάδους" πιστεύει η εκπρόσωπος Γιούλια Μπρίγκεμαν.  Στη Συμφωνική Ορχήστρα της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας υπάρχει η λεγόμενη Ομάδα Εργασίας για το Κλίμα (Klima-AG), αλλά και πολλές άλλες κοινές προσπάθειες προκειμένου να γίνει κάτι για το περιβάλλον. Για παράδειγμα τα σχέδια για τις πρόβες και ο προγραμματισμός στέλνεται μόνο ηλεκτρονικά και δεν τυπώνεται σε χαρτί. Στις τουρνέ γίνεται προσπάθεια μεταξύ άλλων να επιλέγεται γεωγραφικά ο προορισμός του ταξιδιού, έτσι ώστε να συντομεύονται ή να μειώνονται οι αποστάσεις. 

Μικρά βήματα και συνέργειες

Προσπάθειες που η Γερμανική Ένωση Σκηνών θεωρεί πολύ σημαντικές. Η ίδια βρίσκεται σε διεθνή ανταλλαγή με άλλες ορχηστικές ενώσεις, όπως η Association of British Orchestras ABO, και είναι ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Δράσεων για τη Βιωσιμότητα. Σε συνεργασία βρίσκεται ακόμη και με το Ομοσπονδιακό Πολιτιστικό Ίδρυμα. Πολλές ορχήστρες χρησιμοποιούν στο μεταξύ πούλμαν ή τραίνο, όταν είναι εφικτό, για τις μετακινήσεις τους. Ωστόσο ο διευθυντής του Μαρκ Γκρανμοντάνιε επισημαίνει ότι όλα αυτά χρειάζονται μεγαλύτερες προσπάθειες. "Από οργανωτικής πλευράς αυτά τα ταξίδια είναι πολύπλοκα. Λόγω των μεγαλύτερων αποστάσεων, των περισσότερων διανυκτερεύσεων και της μεγαλύτερης διάρκειας των ταξιδιών, το κόστος ανεβαίνει".  Και παραθέτει στοιχεία από ντοκουμέντα του Ιδρύματος, όπου επιβεβαιώνεται ότι η δραστηριότητα της ορχήστρας αντιπροσωπεύει μόνο το 18% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το υπόλοιπο έχει να κάνει με την ίδια την εκδήλωση, όπως ότι το 74% προκαλείται από την μετακίνηση του κοινού ή για εκπομπές που αφορούν τη λειτουργία της αίθουσας συναυλιών. "Σε όλα αυτά οι ορχήστρες δεν μπορούν να ασκήσουν επιρροή" λέει ο Γκρανμοντάνιε, "απλές λύσεις δεν υπάρχουν, αλλά είναι σωστό που το θέμα προσλαμβάνει όλο και μεγααλύτερη σημασία, είναι αναγκαίο και σε άλλους κοινωνικούς τομείς".

Στη Βόννη, οι μουσικοί της Ορχήστρας Μπετόβεν συμμετέχουν στην πρωτοβουλία "Ορχήστρες της Αλλαγής". Ενθαρρύνουν εργαζόμενους και θεατές να χρησιμοποιούν ποδήλατο ή τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Θεωρούν ότι υπάρχουν δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στο φωτισμό, στον κλιματισμό, στη θερμομόνωση. Ο Τόμας Πλιμάχερ, που παίζει βιολί, περιγράφει κι άλλους στόχους, να γίνουν και θεματικά κοντσέρτα, θεατρικές παραστάσεις, συζητήσεις ή πρωτοβουλίες ή ακόμη και δικτύωση με επιστημονικές και περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες. "Η άφιξη καλλιτεχνών και κοινού στους τόπους της παράστασης, ο φωτισμός ή η κατάργηση έντυπων προγραμμάτων, αποτελούν σημαντικά βήματα ανάμεσα σε ένα μεγαλύτερο πλαίσιο πρωτοβουλιών". Και η Μπρίγκεμαν από τη Συμφωνική Ορχήστρα Βιέννης σημειώνει: "Ορχήστρες, δήμοι και κοινότητες θα πρέπει να συνεργαστούν για να προωθήσουν την προστασία του κλίματος και στον πολιτιστικό τομέα. Αρκούν ακόμη και μικρά βήματα για να κινήσουν πολλά πράγματα"¨.

Ιρένε Γκίτελ/Κορντούλα Ντίκμαν/DPA

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου