Ο μεγάλος βάρδος του γερμανικού πολιτικού τραγουδιού έδωσε συναυλία πριν από δύο ημέρες (13.11.11) στο Berliner Ensemble. Παραλίγο να γιορτάσει τα 75α γενέθλιά του επί σκηνής τραγουδώντας το «θα ήθελα να φύγω από δω, και όμως θέλω να μείνω».
Στην σκηνή ο σκηνοθέτης του ιστορικού θεάτρου Κλάους Πέιμαν του πρόσφερε λευκά τριαντάφυλλα λέγοντάς του «χρόνια πολλά». Το κοινό τους αποθεώνει και ο Μπίρμαν αρχίζει τη συναυλία, που δεν είχε καμία σχέση με τα γενέθλιά του, αλλά με μια συναυλία-ορόσημο: τη θρυλική συναυλία της Κολωνίας 25 χρόνια πριν από την Πτώση του Τείχους (13.11.1976).
Πρόκειται για τη συναυλία που του στέρησε την υπηκοότητα ως πολίτη της τότε Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας και τον ανάγκασε να στεριώσει στην πατρίδα του, στο Αμβούργο.

Από το Αμβούργο στο σοσιαλιστικό Βερολίνο

Ο Μπίρμαν γεννήθηκε το 1936 στο Αμβούργο. Ο πατέρας του δούλευε στα ναυπηγεία και ήταν συνειδητοποιημένος εργάτης, εβραίος και κομμουνιστής, ό,τι χειρότερο για την ναζιστική δικτατορία. Ανήκε σε αντιστασιακή ομάδα των λιμενεργατών. Συνελήφθη και το 1943 δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς. Στο αγέρωχο λιμάνι του Αμβούργου ο Μπίρμαν έζησε για πρώτη φορά τι σημαίνει «η μυρωδιά της δουλειάς».

Το 1945, έτος μηδέν ή έτος ορόσημο για τους Γερμανούς ιστορικούς, η Γερμανία διχοτομείται σε Ομοσπονδιακή Δημοκρατία και σε Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Τα πρώτα δέκα χρόνια της διχοτόμησης πολλοί Γερμανοί ένθεν των γερμανογερμανικών συνόρων εγκατέλειπαν τη σοσιαλιστική Γερμανία και κατέφευγαν στη Δυτική. Ο Μπίρμαν, πάντα ανάποδος, πήρε το 1953 το τρένο για την αντίθετη πλευρά: κατέφυγε στην Ανατολική Γερμανία. Ήθελε να ζήσει και να προσφέρει σε μια κοινωνικά δίκαιη και σοσιαλιστική Γερμανία.

Σπούδασε πολιτική οικονομία, φιλοσοφία και μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ χωρίς να πάρει ποτέ πτυχίο. Το 1959 έπιασε δουλειά σαν βοηθός σκηνοθέτη στο Berliner Ensemble. Γράφει ποιήματα, τραγούδια, θεατρικά κομμάτια.

Λογοκρισία και στέρηση υπηκοότητας

Το 1963 η λογοκρισία απαγόρευσε ένα ποίημά του για το χτίσιμο του Τείχους. Λίγο αργότερα απαγορεύθηκαν τα τραγούδια του και οι δημόσιες εμφανίσεις του σε συναυλίες ή θεατρικές παραστάσεις.
12 χρόνια συνθέτει και τραγουδά κρυφά σε σπίτια φίλων. Τα τραγούδια του είναι γνωστά σε όλους και κυρίως στη Δυτική Γερμανία.

Το 1976 ο Βολφ Μπίρμαν κάνει την πρώτη του συναυλία εκτός συνόρων με την άδεια του καθεστώτος. Η επιτυχία είναι παροιμιώδης. Η δυτική προπαγάνδα μεγαλειώδης, αν και χοντροκομμένη, τα καταφέρνει: το καθεστώς αισθάνεται ότι διακυβεύεται η αίγλη του και του στερεί την υπηκοότητα του σοσιαλιστή πολίτη.

Τότε προτρέπει τους συμπολίτες τους να μείνουν στην Ανατολική Γερμανία: «Οι άνθρωποι έγιναν επιτέλους τολμηροί, επικριτικοί, θέλουν αλλαγές. Είναι οι πιο δραστήριοι, οι πιο πολύτιμοι άνθρωποι που διέθετε ο λαός, που έχει κάθε λαός. Αν έφευγαν και αυτοί, τι θα απέμενε στην ΓΛΔ;»

Μέχρι σήμερα εκτιμά πως η θέση του ήταν σωστή. Ίσως. Ωστόσο ο μεγάλος τραγουδοποιός που καυτηρίασε την καμαρίλα και τον κομματικό μηχανισμό δεν κατάφερε να μην λειτουργήσει έστω και για μερικά χρόνια σαν «επαγγελματίας αντιρρησίας που επουλώνει δημόσια τις πληγές τους».

NDR / DPA / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης