Χωρίς συνεργασίες και χρήση νέων τεχνολογιών, όπως της τεχνητής νοημοσύνης, θα ήταν αδύνατη η παρασκευή εμβολίων κατά της ασθένειας COVID-19 σε χρόνο ρεκόρ. Η συμμαχία ανάμεσα στην επιχείρηση βιοτεχνολογίας BioNTech με έδρα το Μάιντς και τον αμερικανικό κολοσσό Pfizer είχε ως αποτέλεσμα, μέσα σε δέκα μήνες να γίνει κάτι που υπό κανονικές συνθήκες θα χρειάζονταν κατά μέσον όρο επτά χρόνια: Ένα εμβόλιο, κλινικά ελεγμένο, αδειοδοτημένο από την αρμόδια εποπτική αρχή και εμπορεύσιμο. Αυτού του είδους συνεργασίες ανάμεσα σε μια παραδοσιακή φαρμακευτική εταιρεία και μια πρωτοποριακή βιοτεχνολογική εταιρεία θα συνεχιστούν και μετά την πανδημία.

Πάνω σε αυτό συμφωνούν οι δύο συγγραφείς έκθεσης της Συμβουλευτικής Εταιρείας EY, Κλάους Οτ και Αλεξάντερ Νούκεν. Κυρίως τα διδάγματα από την παραγωγή εμβολίου σε χρόνο ρεκόρ θα οδηγήσουν στην εκ βάθρων αλλαγή στην έρευνα. Σύμφωνα με τη μελέτη της EY, αρχές Ιουλίου του 2021 260 εμβόλια και 506 θεραπευτικά μέσα κατά του κορωνοϊού βρίσκονταν σε διαφορετικές φάσεις παραγωγής ή κατάφεραν να βγουν στην αγορά. Ο κλάδος στο μεταξύ διαθέτει πάνω από 1000 τεστ ανίχνευσης λοίμωξης από κορωνοϊό.

Προτεραιότητα στον αγώνα κατά του καρκίνου

Το 2020 ο αγώνας καταπολέμησης της πανδημίας μετέβαλε άρδην τα κέντρα βάρους στις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες. Σε ποσοστό 80% σταμάτησαν όλες οι κλινικές δοκιμές φαρμάκων που δεν είχαν σχέση με την COVID-19. Παρόλα αυτά ο αγώνας κατά του ιού ακόμη και ενάμιση χρόνο αργότερα δεν οδήγησε σε πλήρη αναδιαμόρφωση του φαρμακευτικού κλάδου. Διότι τα αντικαρκινικά σκευάσματα συνεχίζουν να είναι πολύ ψηλά στους καταλόγους των πιο σημαντικών παρασκευασμάτων και το 2020 απέφεραν στον κλάδο τους μεγαλύτερους τζίρους. Σε σύγκριση με άλλους οικονομικούς κλάδους οι φαρμακευτικές εταιρείες είχαν ικανοποιητικές αποδόσεις. Ενώ η παγκόσμια οικονομία συρρικνώθηκε κατά 3,5%, ο τζίρος των 20 μεγαλύτερων φαρμακευτικών εταιρειών αυξήθηκε πέρυσι κατά 4,4%, σε σχέση με 12,8% το 2019. Η κορωνοκρίση οδήγησε κυρίως σε αύξηση δαπανών για σκοπούς έρευνας και παραγωγής. Οι εμπειρογνώμονες της Συμβουλευτικής Εταιρείας EY εξέτασαν ενδελεχώς τους ισολογισμούς των 20 μεγαλύτερων κολοσσών φαρμάκου και συμπεριέλαβαν στην ανάλυση και την Merck KGaA από το Ντάρμστατ, λόγω «της μεγάλης σημασίας της εταιρείας στην φαρμακευτική αγορά της Ελβετίας, της Αυστρίας και της Γερμανίας».

Από την έρευνα προέκυψε η κυριαρχία φαρμακευτικών κολοσσών με έδρα τις ΗΠΑ, που μόνο πέρυσι εξασφάλισαν με ποσοστό 51% πάνω από το μισό του παγκόσμιου τζίρου στον κλάδο. Βέβαια συχνά από τον ένα χρόνο στον άλλο τα δεδομένα μεταβάλλονται λόγω εξαγορών ή μεγάλης επιτυχίας ενός φαρμακευτικού παρασκευάσματος. Γι αυτό και η αύξηση τζίρου ύψους 12,8% των 21 μεγαλύτερων παικτών του κλάδου το 2019, δεν μπορεί να συγκριθεί, ένα προς ένα με την αύξηση του κύκλου εργασιών κατά 4,4% το 2020. Για παράδειγμα η Pfizer το 2019 ήταν δεύτερη στον κόσμο, έπεσε όμως στην 6η θέση μέσω μετατροπής της θυγατρικής Upjong σε νεοβλαστό (pin-off).

Πώς θα εξελιχθεί η αγορά εμβολίων;

Αρχές Ιουνίου, εκτός από τα ήδη εγκεκριμένα από την ΕΕ εμβόλια κατά της Covid-19, υπάρχουν άλλα 17 υποψήφια προς έγκριση στην τρίτη και τελευταία φάση ανάπτυξης. Από τα 260 εμβόλια σε παγκόσμιο επίπεδο, «τα περισσότερα δεν πρόκειται ποτέ να φτάσουν στην αγορά» επισημαίνει ο Αλεξάντερ Νούκεν σε διαδικτυακή συνέντευξη τύπου παρουσιάζοντας την έκθεση. Λόγω εξάπλωσης νέων μεταλλάξεων θα συνεχιστούν οι έρευνες μεγάλης κλίμακας, αλλά μόνο τα υποψήφια εμβόλια που βρίσκονται στην κλινική φάση ΙΙ ή ΙΙΙ έχουν ελπίδες να φτάσουν σε στάδιο εμπορικής εκμετάλλευσης. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες της EY τη σημασία τους δεν θα χάσουν πειράματα μοριακών τεστ για τη διάγνωση νέων μεταλλάξεων. Αλλά είναι κυρίως η επιτυχία της τεχνολογίας mRNA, στην οποία βασίζεται το εμβόλιο των Biotech/ Pfizer και Moderna που ανακάτεψε την τράπουλα στον κλάδο. Μόνο η διαπίστωση ότι σε τόσο μικρό διάστημα η συνεργασία και η νέα τεχνολογία μπορούν να φέρουν επιτυχία, θα οδηγήσει σε νέες συμμαχίες. Ο Νούκεν υπολογίζει ότι θα αυξηθούν οι συνέργειες στην έρευνα και την ανάπτυξη καθώς και η εξαγορά Know-how βιοτεχνολογίας από παραδοσιακές φαρμακευτικές εταιρείες.

Για τον Νούκεν η συζήτηση για απελευθέρωση πατεντών σε εμβόλια είναι μια προσχηματική συζήτηση. Διότι η σκέψη ότι μπορεί κανείς να παρασκευάσει τα άκρως πολύπλοκα εμβόλια με βάση την τεχνολογία mRNA παντού στον κόσμο, δεν συμβαδίζει με την πραγματικότητα. Εκτός των πολλών άλλων στις υπό ανάπτυξη χώρες λείπουν λειτουργικές αλυσίδες ψύξης του εμβολίου που θα επιτρέψει τη διανομή του σε περιοχές. Στις φτωχές χώρες η πιο καλή επιλογή είναι εμβόλια ιικών φορέων και κυρίως το μονοδοσικό εμβόλιο της Johnson & Johnson.

Τόμας Κόλμαν

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου