Ούτε που φανταζόταν σε τι περιπέτεια θα έμπλεκε η Κέιτι Ρίντερλε, δασκάλα σε προάστειο της Ατλάντα, στην αμερικανική πολιτεία της Τζόρτζια, όταν επέλεξε το βιβλίο «My shadow is purple» της Σκοτ Στιούαρτ για το μάθημά της. Όπως λέει η ίδια, «το βρήκα σε μία έκθεση σχολικών βιβλίων, το διάβασα και το αγόρασα με δικά μου χρήματα». Στη συνέχεια άρχισε να το διαβάζει στην τάξη, μαζί με τους μαθητές και τις μαθήτριες της πέμπτης Δημοτικού.

Όμως το «My shadow is purple» δεν είναι οποιοδήποτε σχολικό βιβλίο. Αναφέρεται στην ταυτότητα φύλου, την αίσθηση της διαφορετικότητας, την αντίληψη ότι μπορεί να υπάρχουν και τα αποκαλούμενα «non-binary» άτομα, που θεωρούν ότι το φύλο τους δεν εμπίπτει στο δίπολο άνδρας-γυναίκα. Πολλοί γονείς αντέδρασαν, κάποιοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η Κέιτι Ρίντερλε έχασε τη δουλειά της, με την αιτιολογία ότι «παραβίασε τους κανόνες της σχολικής διοίκησης». Ένας νέος κανονισμός, που ψηφίστηκε μόλις πέρσι, απαγορεύει στους δασκάλους την ενασχόληση με «διαμφισβητούμενη διδακτική ύλη», αναγνωρίζοντας ότι οι γονείς και όχι οι εκπαιδευτικοί έχουν τον πρώτο λόγο στην ηθική ανατροφή των παιδιών.

«Ανεπιθύμητα» βιβλία σε 30 πολιτείες

Η Κέιτι Ρίντερλε ήταν μάλλον η πρώτη δασκάλα που απολύθηκε με βάση τον νέο κανονισμό. Αλλά η σχολική διοίκηση δεν περιορίστηκε σε αυτό. Μετά από λίγο αποφάσισε να απομακρύνει από τη σχολική βιβλιοθήκη άλλα δύο «ανεπιθύμητα» βιβλία. Το ένα ήταν εγχειρίδιο σεξουαλικής αγωγής, το άλλο αφορούσε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού. Όπως επισημαίνει ο Μίκα Μέι από τη Δημόσια Ψηφιακή Βιβλιοθήκη των ΗΠΑ (DPLA), «κάτι τέτοιο δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, αλλά ήδη συμβαίνει σε 30 αμερικανικές πολιτείες...»

Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αμερικανικών Βιβλιοθηκών γονείς και άλλοι ενδιαφερόμενοι είχαν καταθέσει 1.300 αιτήματα για απομάκρυνση βιβλίων από δημόσιες ή σχολικές βιβλιοθήκες το 2022, αριθμός σχεδόν διπλάσιος από το 2021. Συνολικά είχαν ασκήσει κριτική σε 2.500 βιβλία. Στο Κολοράντο η πρωτοβουλία Freedom Fathers επιχειρεί να απομακρύνει από τις σχολικές βιβλιοθήκες τέσσερα βιβλία που εστιάζουν στον σεξουαλικό προσανατολισμό. Όπως λέει ένας από τους γονείς, ο Άαρον Γουντς, στο αμερικανικό δίκτυο CBS, «το πρόβλημε με αυτά τα βιβλία είναι τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται, η υποβλητική γραφή, οι αναφορές στο σεξ. Γιατί πρέπει να υπάρχει κάτι τέτοιο σε μία σχολική βιβλιοθήκη;»

Ο ίδιος ο Γουντς επιμένει ότι ζητούμενο δεν είναι η απαγόρευση των βιβλίων αυτών, τα οποία άλλωστε εξακολουθούν να κυκλοφορούν ελεύθερα στο εμπόριο. Αυτό που τον ενδιαφέρει, όπως υποστηρίζει, είναι να μην αγοράζονται με τα χρήματα των φορολογουμένων για τις σχολικές βιβλιοθήκες. Υπάρχει όμως και ο αντίλογος. Ο βιβλιοθηκάριος Μίκα Μέι κάνει λόγο για λογοκρισία και περιορισμό της ελευθερίας της γνώμης: «Πιστεύουμε ότι όλα αυτά υποκινούνται από μία μικρή μειονότητα», λέει. «Σύμφωνα με σχετικές δημοσκοπήσεις, οι περισσότεροι είναι αντίθετοι στην απαγόρευση των βιβλίων».

Και τώρα ...Banned Book Club

Μία δημόσια βιβλιοθήκη έχει εξ' ορισμού συγκεκριμένη αποστολή, επισημαίνει ο Μίκα Μέι: να εξασφαλίσει την πρόσβαση για όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες σε όσο το δυνατόν περισσότερα βιβλία. Έτσι, οι υπεύθυνοι της Δημόσιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης έχουν αναπτύξει μία εφαρμογή (App), με την οποία οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε όλα τα βιβλία που απομακρύνονται από τις σχολικές βιβλιοθήκες. Το περιεχόμενο προσφέρεται σε μορφή e-book. Εύλογος και ο τίτλος της εφαρμογής: The Banned Book Club («Η Λέσχη των Απαγορευμένων Βιβλίων»).

«Η εφαρμογή λειτουργεί με εντοπισμό γεωγραφικής θέσης και προσφέρει μία ψηφιακή ταυτότητα μέλους σε άτομα που διαμένουν όπου έχουν απαγορευθεί συγκεκριμένα βιβλία», εξηγεί ο Μίκα Μέι. Προϋπόθεση είναι ωστόσο να έχουν συμπληρώσει οι ενδιαφερόμενοι το 13ο έτος της ηλικίας τους. Μικρότερα παιδιά δεν γίνονται δεκτά.

Πρόσφατα, μία σχολική περιφέρεια στις ΗΠΑ είχε ζητήσει να απαγορευθεί ακόμη και η Βίβλος ως ...ακατάλληλο βιβλίο. Η υπόθεση σίγουρα θα έχει συνέχεια, καθώς συντηρητικοί πολιτικοί στις ΗΠΑ, όπως ο κυβερνήτης της Φλόριντα Ρον ντε Σάντις, θέλουν να αναδείξουν το θέμα των «ανεπιθύμητων βιβλίων» και μάλιστα να το συμπεριλάβουν στην ατζέντα τους για τις προεδρικές εκλογές του 2024. 

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου