Η "Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα" ήταν κάτι σαν παγκόσμιος πόλεμος μέσα σε έναν παγκόσμιο πόλεμο: τα χαράματα της 22ης Ιουνίου του 1941 ο Χίτλερ έδωσε εντολή για την μεγαλύτερη στρατιωτική κινητοποίηση που είχε γνωρίσει ποτέ η παγκόσμια ιστορία. 3,6 εκατομμύρια στρατιώτες προέλασαν εναντίον της Ρωσίας. Παράλληλα η Luftwaffe του Χέρμαν Γκόρινγκ χτυπούσε από αέρος. Μόνο την πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων καταστράφηκαν 66 αεροδρόμια. Η επέλαση έγινε τόσο αστραπιαία και ήταν τόσο μαζική που οι ναζιστικές δυνάμεις προέλαυναν 50 χιλιόμετρα στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης καθημερινά.

Παγκόσμιος πόλεμος σε έναν παγκόσμιο πόλεμο

Αλλά γιατί εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης; Ο αγώνας εναντίον του κομμουνισμού και των μπολσεβίκων ήταν διακηρυγμένος στόχος του Χίτλερ. Στη εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία συνδεόταν επίσης με την κυριαρχία των Εβραίων. Ο Χάινριχ Χίμλερ είχε δηλώσει το 1935 ότι "ο μπολσεβικισμός είναι ο αγώνας κυριαρχίας των υπανθρώπων, ο οποίος έχει οργανωθεί από τους Εβραίους".

Μήνες πριν την επιχείρηση ο Χίτλερ μύησε στα σχέδιά του όλη την ηγεσία της Βέρμαχτ. Από ιδιόχειρες σημειώσεις συζητήσεων αποδεικνύεται ότι ο αντίπαλος δεν θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο πολέμου. Το αντίθετο. Οι πολιτικοί κομισάριοι του Κόκκινου Στρατού θα έπρεπε να εξοντωθούν και το ανατολικό μέτωπο μέχρι τα Ουράλια θα έπρεπε να γίνει αποκλειστική γερμανική επικράτεια.

Οι πρώτοι 6 μήνες στέφθηκαν από επιτυχία. Πάνω από 3,4 εκατ. Σοβιετικοί περικυκλώθηκαν, αλλά στο ίδιο διάστημα έπεσαν στις μάχες 300.000 γερμανοί στρατιώτες. Τέλος Νοεμβρίου του 1941 ο ναζιστικός στρατός βρίσκονταν 20 χιλιόμετρα από τη Μόσχα. Και μετά τα ηνία πήρε ο «στρατηγός χειμώνας». Ο αστραπιαίος πόλεμος με θερμοκρασία 40 βαθμών κάτω του μηδενός μετατράπηκε σε φθοροποιό πόλεμο. Από το Δεκέμβριο ο Κόκκινος Στρατός πέρασε στην αντεπίθεση. Μέχρι τη νίκη των Σοβιετικών τα θύματα ήταν εκατομμύρια, μεταξύ αυτών 2,5 εκατομμύρια Εβραίοι.

Η αλήθεια χάρη σε μια φωτογραφική έκθεση

Επί δεκαετίες στη γερμανική συνείδηση είχε εδραιωθεί ο μύθος ότι η Βέρμαχτ ήταν «καθαρή», ότι ήταν ένας έντιμος στρατός κατά την πρωσική παράδοση και ότι όλα τα υπόλοιπα σώματα, όπως τα SS και SA, έκαναν τη βρώμικη δουλειά εναντίον των Εβραίων και των μπολσεβίκων. Μέχρις ότου ήρθε η έκθεση του 1995 για τα 50 χρόνια από τον τερματισμό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τίτλος της: «Πόλεμος Καταστροφής – Εγκλήματα της γερμανικής Βέρμαχτ 1941 – 1944». Με την έκθεση επιβεβαιώθηκαν οι έρευνες και οι δημοσιεύσεις ιστορικών χρόνια νωρίτερα, ότι η Βέρμαχτ ήταν αναμεμειγμένη σε εγκλήματα πολέμου στη Ρωσία και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η έκθεση γύρισε σε 34 πόλεις. Με φωτογραφίες κρεμασμένων, συλλογικών ταφών και χαμογελαστών στρατιωτών να στοχεύουν στα πρόσωπα ανθρώπων προς εκτέλεση, κατέρρευσε η εικόνα ότι η Βέρμαχτ έκανε μόνο πόλεμο εναντίον των αντιπάλων στρατών. Πάνω από 800.000 επισκέπτες είδαν τις φωτογραφίες και το υπόλοιπο υλικό, η δημόσια πρόκληση ήταν τεράστια. «Επλήγη το ευαίσθητο σημείο μιας ολόκληρης γενιάς» είχε πει τότε ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός Έρχαρντ Έπλερ. Ακόμη κι αν στη συνέχεια, υπό την πίεση των επικριτών, αποκαλύφθηκε ότι 20 από τις συνολικά 1430 φωτογραφίες δεν είχαν να κάνουν με τη Βέρμαχτ, το συμπέρασμα δεν αλλάζει: Η Βερμαχτ συμμετείχε σε εγκλήματα κατά σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου, στη θανάτωση Εβραίων και σε επιθέσεις εναντίον αμάχων, ενίοτε με δική της πρωτοβουλία.

Φόλκερ Βάγκνερ/Ειρήνη Αναστασοπούλου