Δίχως αμφιβολία έχουν γραφτεί πάρα πολλά βιβλία για τον Χίτλερ και ειδικότερα πολλές βιογραφίες από εξέχοντες ιστορικούς. Πρόσφατα μια ακόμη βιογραφία προστέθηκε στη λίστα. «Ηitler: Α Global Biography» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του Iρλανδού ιστορικού Μπρένταν Σιμς, καθηγητή Ιστορίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.

H νέα βιογραφία των 1000 σελίδων κυκλοφόρησε πέρυσι στα αγγλικά και αυτή την εβδομάδα και στα γερμανικά. Η παρουσίαση κάθε νέας βιογραφίας του Χίτλερ αποτελεί γεγονός άλλωστε στη Γερμανία με πλήθος κριτικών και αναλύσεων, τόσο σε επιστημονικό επίπεδο, όσο και στα ΜΜΕ.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό Der Spiegel με αφορμή την κυκλοφορία της γερμανικής μετάφρασης ο Μπρεντας Σιμς συνοψίζει τη βασική θέση του: η κινητήριος δύναμη του Χίτλερ στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής ήταν η σχέση μίσους-πάθους που είχε με τον αγγλοσαξονικό κόσμο, τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Όπως υποστηρίζει ο Ιρλανδός ιστορικός: «Δεν ήταν τόσο ο φόβος του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ένωσης που οδήγησαν τον Χίτλερ στον πόλεμο και την καταστροφή, όσο ο ανταγωνισμός με τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ, καθώς και ο φόβος του παγκόσμιου καπιταλισμού».

Πολλές και διαφορετικές προσεγγίσεις του Χίτλερ

Σύμφωνα με τον Σιμς ο Χίτλερ είχε βιώσει την περίοδο 1914-1918 την στρατιωτική υπεροχή των Βρετανών στα πεδία των μαχών του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτι που ποτέ δεν ξέχασε. Μάλιστα, όπως εκτιμά ο Ιρλανδός ιστορικός, ακόμη κι ο αντισημιτισμός του Χίτλερ δεν προερχόταν μόνο από ένα εγγενές μίσος προς τους Εβραίους αλλά και από τον φόβο του ανταγωνισμού στο πλαίσιο του «παγκόσμιου καπιταλισμού», που είχε κέντρο τις ΗΠΑ και πολλούς Εβραίους σε καίρια πόστα της οικονομίας.

Μέχρι σήμερα πάντως το κατεξοχήν βιβλίο αναφοράς πάνω στη μελέτη του Χίτλερ και της ιδεολογίας του είναι η βιογραφία - σταθμός του βρετανού συγγραφέα Ίαν Κέρσοου, που κυκλοφόρησε το 1998 και το 2000 (δύο τόμοι) και εστιάζει στη σχέση του Χίτλερ με τον γερμανικό λαό. Ωστόσο υπάρχουν πάρα πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις του Χίτλερ στη διεθνή ιστοριογραφία. Η ερμηνεία της πολιτικής του Χίτλερ έχει μάλιστα χωρίσει τους ιστορικούς σε δύο «στρατόπεδα». Από τη μια οι λεγόμενοι «διεθνιστές» βλέπουν τον Χίτλερ σαν ένα ισχυρό ηγέτη, η ιδεολογία του οποίου καθόρισε τις παγκόσμιες εξελίξεις την περίοδο 1933 με 1945. Από την άλλη οι λεγόμενοι «στρουκτουραλιστές» εστιάζουν περισσότερο στη σχέση του Χίτλερ με τις διάφορες υποομάδες εντός του ναζιστικού συστήματος πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης.

Αντιδράσεις στη νέα βιογραφία

Η νέα βιογραφία του Μπρένταν Σιμς θεωρείται από πολλούς αμφιλεγόμενη, αφού εστιάζει σε μια εικαζόμενη εμμονή του Χίτλερ με την αγγλοσαξονική Δύση. Η εφημερίδα Guardian επέκρινε πάντως ήδη τη βασική θέση του Σιμς ότι τα κίνητρα του Χίτλερ εκκινούσαν από μια παθολογική προσέγγιση της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ. Επίσης η σελίδα History News Network θεωρεί ότι ο Σιμς προσεγγίζει τον Χίτλερ σαν έναν «λογικό άνθρωπο» που δεν ήταν «ψυχικά διαταραγμένος» ούτε διακατεχόταν από «ναρκισσισμό» - κάτι που υποστηρίζουν πολλοί άλλοι μελετητές. Από την πλευρά του ο Μπρένταν Σιμς, ήδη από την εισαγωγή του νέου του βιβλίου, σημειώνει ότι δεν διατείνεται ότι δίνει τη συνολική εικόνα για τον Χίτλερ, αλλά ότι εστιάζει σε συγκεκριμένες πτυχές. Λέει επίσης ότι «η βιογραφία του Χίτλερ και ίσως η ιστορία του Τρίτου Ράιχ πρέπει να ιδωθούν ενδεχομένως ξανά από μια νέα σκοπιά».

Ο Σιμς επιστρέφει συνεχώς στο βιβλίο του, σχεδόν με θρησκευτική ευλάβεια, στην ιδέα ότι ο Χίτλερ είχε εμμονή με την αγγλοσαξονική πολιτική, κοινωνία και πολιτισμό και ισχυρίζεται ότι ο Χίτλερ θεωρούσε ως βασικές ανταγωνίστριες της Γερμανίας όχι τη Σοβιετική Ένωση, αλλά τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Παράλληλα ο Χίτλερ, κατά τον Σιμς, αν και μισούσε τις ΗΠΑ τις θεωρούσε χώρα-πρότυπο, ίσως πολύ περισσότερο από τη Βρετανική Κοινοπολιτεία. Αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στα γεωγραφικά πλεονεκτήματα των ΗΠΑ. Για τον λόγο αυτό επεδίωκε ίσως να δημιουργήσει έναν αντίποδα επί ευρωπαϊκού εδάφος, Αυτό ίσως κρυβόταν πίσω από την επεκτατική του στρατηγική στην Ανατολική Ευρώπη με στόχο τη δημιουργία «ζωτικού χώρου» για τη Γερμανία. Σύμφωνα όμως με τον Σιμς στόχος του Χίτλερ δεν ήταν να δημιουργήσει μια νέα παγκόσμια υπερδύναμη, στη θέση των ΗΠΑ. Στόχος του ήταν να δημιουργήσει το αντίπαλο δέος προς τις ΗΠΑ επί ευρωπαϊκού εδάφους. «Δεν στόχευε στην παγκόσμια κυριαρχία αλλά στην επιβίωση του έθνους» εκτικά ο Σιμς. Μια θέση που δεν βρίσκει σύμφωνους πολλούς ιστορικούς, ανοίγει όμως νέα πεδία για την ιστορική μελέτη της μελανότερη ίσως σελίδα του εικοστού αιώνα.

Γιόαχιμ Κύρτεν

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη