Οφσάιντ; Φάουλ; Χέρι; Πολλές φάσεις ενός αγώνα ποδοσφαίρου μπορούν να προκαλέσουν έντονες συζητήσεις σχετικά με τις αποφάσεις των διαιτητών. Αυτός είναι και ο λόγος που πέραν του κύριου διαιτητή υπάρχουν επιπλέον δύο επόπτες γραμμών αλλά και ο τέταρτος διαιτητής, όπως και ο VAR (Video Assistant Referee), ο οποίος, αφ' ότου εξετάσει σε επανάληψη μία κρίσιμη φάση μπορεί να ενημερώσει τον διαιτητή πως ίσως να του έχει διαφύγει κάτι. Συνολικά υπάρχουν δεκάδες κάμερες στο γήπεδο που καλύπτουν κυριολεκτικά από κάθε πιθανή γωνία ολόκληρο τον αγώνα.

Παρ' ότι όμως ένας διαιτητής δεν αποφασίζει πάντοτε μόνος του για τις επίμαχες φάσεις, ορισμένες αποφάσεις του φαίνονται ενίοτε αυθαίρετες. Και αυτό συμβαίνει επειδή ο κύριος διαιτητής ενός ποδοσφαιρικού αγώνα έχει συγκριτικά μεγάλα περιθώρια διακριτικής ευχέρειας.

Παίζει ρόλο το… ύψος;

Κάποιοι Γερμανοί ερευνητές έκαναν μία μελέτη ανάλυσης αναφορικά με το πώς επηρεάζονται οι αποφάσεις των διαιτητών από το… ύψος των ιδίων και των ποδοσφαιριστών. Σύμφωνα με τα πρώτα πορίσματά τους – τα οποία δεν έχουν επιβεβαιωθεί ακόμη από ειδικούς – οι πιο κοντοί διαιτητές τιμωρούν αυστηρότερα τους ψηλότερους ποδοσφαιριστές, προκειμένου να αντισταθμίσουν ασυνείδητα την περιορισμένη επιβλητικότητα του σώματός τους.

Οι επιστήμονες Χέντρικ Ζόναμπεντ και Τζούλιο Καλεγκάρο από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο του Χάγκεν σε συνεργασία και με τον Μάριο Λάκνερ από το Πανεπιστήμιο Johannes Kepler του Λιντς εξέτασαν δεδομένα 2.340 αγώνων για τη Μπουντεσλίγκα μεταξύ 2014 και 2021. Και διαπίστωσαν, όπως αναφέρεται και στην προδημοσίευση, πως ένας συγκριτικά πιο μικρόσωμος διαιτητής θα σφυρίξει ευκολότερα φάουλ ή θα βγάλει συχνότερα κίτρινη κάρτα σε έναν πιο μεγαλόσωμο ποδοσφαιριστή.

«Όταν οι παίκτες είναι σαφώς ψηλότεροι από τους διαιτητές, τότε η τάση για αυστηρότερα σφυρίγματα είναι κατά 10% μεγαλύτερη σε σύγκριση με περιπτώσεις που διαιτητής και παίκτης έχουν παρόμοιο ύψος και σωματότυπο», λέει ο Ζόναμπεντ.

Εξουσία μέσω των αυστηρότερων ποινών

Σύμφωνα πάντα με τους ερευνητές το ναπολεόντειο σύνδρομο των διαιτητών είναι εμφανές ήδη από τα πρώτα ημίχρονα των αγώνων. «Γίνεται γρήγορα εμφανές πως οι ποινές αξιοποιούνται από τους διαιτητές, ώστε να δείξουν την εξουσία τους. Όταν ο διαιτητής δεν μπορεί να επιβληθεί με τη σωματική του διάπλαση, δίνεται μία ποινή – ένα φάουλ ή μία κάρτα – σαν να λέει ο διαιτητής "θα χορέψετε στον ρυθμό της σφυρίχτρας μου”», εξηγεί ο Ζόναμπεντ.

Στα δεύτερα ημίχρονα οι «αυστηρότερες» ποινές, όπως οι κίτρινες κάρτες, που μοιράζουν τέτοιοι διαιτητές, μειώνονται. «Αυτό πιθανώς να οφείλεται στο ότι οι παίκτες έχουν διαπιστώσει πως ο διαιτητής βγάζει εύκολα κάρτες», εκτιμά ο Ζόναμπεντ.

Η μελέτη διαπίστωσε δε πως στους παίκτες παρατηρείται και μία αντιστροφή του ναπολεόντειου συνδρόμου: οι πιο κοντοί παίκτες τιμωρούνται κατά 16% λιγότερο σε σύγκριση με τους ποδοσφαιριστές που έχουν ύψος παρόμοιο με τον εκάστοτε διαιτητή.

Ο κοντός, μεγάλος αυτοκράτορας

Θεμέλιο της έρευνας αποτελεί το λεγόμενο «σύμπλεγμα του Ναπολέοντα», το οποίο είναι πάντως αμφιλεγόμενο στον χώρο της ψυχολογίας. Η θεωρία του υποστηρίζει πως οι άνθρωποι με μικρότερο σώμα, ιδίως οι άντρες, συμπεριφέρονται με περισσότερο επιθετικό τρόπο, προκειμένου να αντισταθμίσουν το περιορισμένο μέγεθός τους.

Ήδη το 2023 μία έρευνα για το ναπολεόντειο σύνδρομο έδειξε πως όλες αυτές οι προσπάθειες αντιστάθμισης σχετίζονται στην πραγματικότητα με την επιθυμία των ανθρώπων να είναι ψηλότεροι, καταφεύγοντας σε ναρκισσιστικές ή χειριστικές συμπεριφορές.

Η θεωρία αυτή έχει λάβει το όνομά της από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Όλα όσα λέγονται για το ύψος του Γάλλου αυτοκράτορα ωστόσο είναι μάλλον λανθασμένα: με ύψος 169 εκατοστών ο Ναπολέων πρέπει να είχε ένα ύψος κοντά στον μέσο όρο της εποχής του, ίσως και λίγο μεγαλύτερο.

Από τον αθλητισμό στην καθημερινότητα

Ο Χέντρικ Ζόναμπεντ θεωρεί πως οι παρατηρήσεις από τον χώρο του αθλητισμού έχουν εφαρμογή και στην καθημερινότητα ή τον εργασιακό μας χώρο. Έτσι, οι προκαταλήψεις που πηγάζουν από το σύμπλεγμα του Ναπολέοντα μπορούν να επηρεάσουν αντιστοίχως τις επαγγελματικές ευκαιρίες, την ανέλιξη και γενικώς τη σταδιοδρομία κάποιου.

Ωστόσο μπορεί κανείς να εδραιώσει την εξουσία του όχι μόνο μέσω της τιμωρίας, αλλά πρωτίστως με την κατάλληλη γλώσσα του σώματός του και με το να διατυπώνει τις σκέψεις του με σαφήνεια. Και φυσικά η αξιολόγηση μίας περίστασης – είτε στον εργασιακό χώρο είτε στο ποδόσφαιρο – πρέπει να είναι πάντοτε δίκαιη και να μην αλλοιώνεται εξαιτίας παραγόντων όπως η προσωπική συμπάθεια ή η σωματική διάπλαση κάποιου.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς