Σε Ιταλία και Ισπανία καταγράφηκαν τελευταία περισσότερες αφίξεις μεταναστών που δεν κατέφθασαν στην Ευρώπη με πρόχειρα σκάφη μέσω Λιβύης, αλλά από την Τυνησία, την Αλγερία και το Μαρόκο. Ο αριθμός τους, συγκρινόμενος με τις δεκάδες χιλιάδες αφίξεις από τη Λιβύη, δεν είναι ιδιαίτερα υψηλός, ωστόσο αυτή η εξέλιξη καταγράφεται με ανησυχία στην Ιταλία. Μόνο το Σεπτέμβριο έφθασαν εκεί 1400 άτομα από την Τυνησία – περισσότεροι από όσους είχαν καταγραφεί συνολικά τους προηγούμενους οκτώ μήνες.

Τόσο πολλές αφίξεις από την Τυνησία «δεν έχουμε δει εδώ και χρόνια», σχολιάζει ο Φλάβιο ντι Τζάκομο, εκπρόσωπος του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IOM) στην Ιταλία. Μπορεί οι προσφυγικές ροές να μην έχουν φθάσει τα επίπεδα που είχαν σημειωθεί μετά την Αραβική Άνοιξη το 2011, παρατηρεί ο πρεσβευτής της ΕΕ στην Τύνιδα Πατρίς Μπεργκαμινί, ωστόσο, όπως λέει, σημειώνεται αύξηση. Άλλοτε είχαν φθάσει στην Ευρώπη μέσω Τυνησίας εντός λίγων μηνών περίπου 25.000 άτομα.

Το γεγονός ότι παρά τη διεθνή βοήθεια που χορηγείται - μεταξύ άλλων και από τη Γερμανία - φαίνεται ότι παλιοί προσφυγικοί διάδρομοι ενεργοποιούνται και πάλι, με ολοένα περισσότερες αφίξεις ανθρώπων από τις χώρες του Μαγκρέμπ, ανησυχεί τόσο τον IOM όσο και την Ευρώπη.

Απίθανο να εξελιχθεί η Τυνησία σε νέα Λιβύη

«Δεν μπορούμε να κοιτάζουμε σιωπηλοί αυτή την εξέλιξη», τονίζει ο αντιπρόεδρος της ιταλικής Γερουσίας Μαουρίτσιο Γκασπάρι από το συντηρητικό κόμμα Forza Italia του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Όπως προσθέτει, «καταφέραμε να σταματήσουμε τις ροές παράνομων μεταναστών μέσω Λιβύης. Θα ήταν παράλογο τώρα να δούμε τα ίδια πράγματα να επαναλαμβάνονται».

Η Ιταλία είχε συνάψει την άνοιξη συμφωνία με τη Λιβύη προκειμένου να αναχαιτίζονται οι προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη εντός της βορειοαφρικανικής χώρας όπου, σημειωτέον, μαίνονται εμφύλιες συγκρούσεις. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η ιταλική κυβέρνηση προέβη ακόμη και σε πληρωμές ένοπλων ομάδων στη Λιβύη προκειμένου αυτές να μην επιτρέπουν σε πρόσφυγες και μετανάστες να διασχίζουν τη Μεσόγειο με προορισμό την Ευρώπη. Η Ρώμη έχει διαψεύσει επανειλημμένα αυτούς τους ισχυρισμούς.

«Αν μια ευρωπαϊκή χώρα κάνει συνεννοήσεις με ένοπλες οργανώσεις στη Λιβύη και αποτρέπει τη νόμιμη μετανάστευση, τότε προκαλούνται πιέσεις και σε άλλες περιοχές», επισημαίνει ο Ραμαντάν Μπεν Ομάρ αλ Αουάντ από το Τυνησιακό Φόρουμ Οικονομικών και Κοινωνικών Δικαιωμάτων (FTDES). Η συγκεκριμένη οργάνωση παρουσίασε προ ημερών έρευνα που καταδεικνύει ότι περίπου 40% των νέων θέλουν να εγκαταλείψουν την Τυνησία. «Η κατάσταση για τους νέους σε Αλγερία και Τυνησία είναι σήμερα και πάλι δυσχερής», υπογραμμίζει.

Παρά τις προόδους που έχουν σημειωθεί όσον αφορά τον εκδημοκρατισμό των χωρών αυτών, κυρίως της Τυνησίας, η οικονομική κατάσταση στην περιοχή παραμένει κακή. Περίπου ένας στους τρεις αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης δεν μπορεί να βρει απασχόληση. Και στην Αλγερία και στο Μαρόκο υπήρξαν το τελευταίο διάστημα συχνά διαδηλώσεις κατά των κυβερνώντων. Οι χώρες του Μαγκρέμπ εξελίσσονται σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΟΜ από χώρες διέλευσης προσφύγων από την υποσαχάρια Αφρική, ολοένα περισσότερο σε χώρες άφιξης, όπου οι πρόσφυγες μένουν για μεγαλύτερο διάστημα και συχνά εργάζονται παράνομα. Αυτό το γεγονός οδήγησε μάλιστα σε έξαρση κοινωνικών εντάσεων, αλλά και κρούσματα ρατσισμού απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες.

Πάντως παρά τη σχετική αύξηση που σημειώνουν οι προσφυγικές ροές μέσω των χωρών του Μαγκρέμπ προς την Ευρώπη, ο Ματία Τοάλντο από την ευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης European Council on Foreign Relations θεωρεί απίθανο να εξελιχθεί η Τυνησία σε μια νέα Λιβύη σε ό,τι αγορά τη διακίνηση ανθρώπων. «Οι υποδομές και οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο είναι αισθητά χειρότερες στην Τυνησία συγκριτικά με τη Λιβύη», επισημαίνει.

Ζίμον Κρέμερ, Ανέτε Ρόιτερ (dpa) / Άρης Καλτιριμτζής