Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο να εμφανίζεται ο πρόεδρος της χώρας που ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ σε συνάντηση των υπουργών Εσωτερικών. Αλλά είναι και οι περιστάσεις εξαιρετικά ασυνήθιστες. Κι έτσι ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίσκεψη στην πόλη Λίλλη, την παραμονή μίας άτυπης, αλλά σημαντικής συνάντησης των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ με αντικείμενο την μεταναστευτική πολιτική. Με το ιδιαίτερο κύρος του ο Μακρόν θέλησε να παρέμβει στο χρόνιο αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί, δίνοντας παράλληλα το δικό του στίγμα ενόψει των γαλλικών προεδρικών εκλογών. Αναμφισβήτητα το μεταναστευτικό είναι ένα από τα πιο «καυτά» θέματα στον προεκλογικό αγώνα, με τον Μακρόν να αντιμετωπίζει την έντονη κριτική των εθνολαϊκιστών υποψηφίων εντός συνόρων.

«Περισσότερη αλληλεγγύη» είναι το ζητούμενο

Δεν είναι εντελώς καινούριες οι προτάσεις της γαλλικής προεδρίας για το μεταναστευτικό. Ο Μακρόν επιθυμεί καλύτερη προστασία για τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, περισσότερη αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών για το προσφυγικό, καθώς και ορισμένες αλλαγές στη νομοθεσία της «ζώνης Σένγκεν». Η Επίτροπος για θέματα Μετανάστευσης Ίλβα Γιόχανσον σπεύδει να διαβεβαιώσει τους υπουργούς Εσωτερικών ότι βρίσκει «πολύ καλές» τις προτάσεις Μακρόν, δεδομένου ότι αποτελούν μέρος των προτάσεων για το μεταναστευτικό που είχε καταθέσει η ίδια η Κομισιόν, πριν από δύο χρόνια. Έκτοτε τα κράτη-μέλη αναζητούν συμβιβασμούς, χωρίς αποτέλεσμα μέχρι στιγμής, για ένα «πακέτο» επτά νομοθετικών ρυθμίσεων με στόχο την καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.

Στη Λίλλη η νέα γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέζερ επικρότησε τη νέα γαλλική πρωτοβουλία και υποσχέθηκε ότι «η Γερμανία θα στηρίξει τις γαλλικές προτάσεις». Παράλληλα εξήγγειλε διμερή πρωτοβουλία Γαλλίας και Γερμανίας για την εναρμόνιση του δικαίου περί ασύλου στις δύο χώρες. Το ζητούμενο είναι η μέγιστη δυνατή αλληλλεγύη μεταξύ των κρατών-μελών. Πριν ακόμη από τον Εμμανουέλ Μακρόν η Νάνσι Φέζερ είχε προτείνει από την πλευρά της μία «συμμαχία των προθύμων» για τις χώρες που θα παραλαμβάνουν, σε εθελοντική βάση, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από τις χώρες υποδοχής στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Ο Μακρόν υποστηρίζει ότι δώδεκα κράτη-μέλη είναι διατεθειμένα να στηρίξουν την «συμμαχία των προθύμων», αλλά για την Φέζερ αυτή η εκτίμηση είναι μάλλον «αισιόδοξη». Άλλωστε παρόμοια πρωτοβουλία είχε αναλάβει το 2019 ο προκάτοχός της, με στόχο να συγκεντρώσει δώδεκα «προθύμους», αλλά τελικά προέκυψαν μόνο τέσσερις: η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Μάλτα.

Περισσότεροι φράχτες;

Παραμένει άδηλο, εάν θα διευθετηθεί η αντιπαράθεση ανάμεσα στις «χώρες πρώτης γραμμής» στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και τις χώρες που αρνούνται να παραλάβουν μετανάστες. Ο αυστριακός υπουργός Εσωτερικών Γκέρχαρντ Κράμερ δήλωσε ότι, αντι για μία «συμμαχία των προθύμων», θα επιδιώξει έναν «συνασπισμό νηφαλιότητας» με προτεραιότητα την προστασία των εξωτερικών συνόρων. Στόχος είναι να περιοριστεί ο αριθμός των νεοαφιχθέντων, δηλώνει ο Κράμερ, με αφορμή τις νέες αφίξεις σε Πολωνία και Λιθουανία μέσω Λευκορωσίας. 16 κράτη-μέλη της ΕΕ, μεταξύ αυτών η Αυστρία και η Πολωνία, ζητούν τώρα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρηματοδοτήσει με κοινοτικά κονδύλια την κατασκευή νέου φράχτη ή άλλων οχυρωματικών έργων στα εξωτερικά σύνορα. Μέχρι στιγμής η Κομισιόν απορρίπτει το αίτημα.

Στη Λίλλη η Νάνσι Φέζερ ξεκαθάρισε ότι «η Γερμανία τάσσεται υπέρ μία ανοιχτής Ευρώπης», για να προσθέσει ότι «ζητούμενο είναι να ορίσουμε νόμιμες οδούς μετανάστευσης, ώστε αυτοί οι άνθρωποι να μην πνίγονται στη Μεσόγειο Θάλασσα». Πρωταρχικός στόχος σαφώς παραμένει η «συμμαχία των προθύμων», αλλά εν τέλει, σημειώνει η Φέζερ, το ζήτημα είναι να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι στο νέο σχήμα αλληλεγγύης. Ο Έλληνας αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς επισημαίνει ότι θα πρέπει να επιλυθούν όσο το δυνατόν περισσότερα προβλήματα μέχρι το τέλος της γαλλικής προεδρίας, εκτιμά ωστόσο ότι ένας ουσιαστικός συμβιβασμός για το σύνολο των νομοθετικών ρυθμίσεων που προτείνει η Κομισιόν θα απαιτούσε πολύ περισσότερο χρόνο.

Νέος θεσμός για τη ζώνη Σένγκεν

Περισσότερες πιθανότητες για βραχυπρόθεσμο συμβιβασμό βλέπει ο Εμανουέλ Μακρόν στις προτάσεις του για αναθεώρηση του νομικού καθεστώτος που διέπει τη «ζώνη του Σένγκεν». Ο πρόεδρος της Γαλλίας προτείνει να θεσπιστεί, μέχρι τον Μάρτιο, ένα νέο «συντονιστικό όργανο» υπό την εποπτεία ειδικού εντεταλμένου ή συντονιστή, ο οποίος θα επισπεύδει τον επαναπατρισμό όσων δεν δικαιούνται άσυλο και, μεσοπρόθεσμα, θα εργάζεται για την εμβάθυνση των σχέσεων με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών. Ο ίδιος ο Μακρόν εκτιμά ότι η επικείμενη σύνοδος κορυφής ΕΕ-Αφρικής είναι μία καλή ευκαιρία για να προωθηθεί η σχετική συζήτηση.

Στη ζώνη Σένγκεν ανήκουν σήμερα όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ εκτός από την Κύπρο, την Ιρλανδία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Κροατία. Συμμετεχουν επίσης η Ελβετία, το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η Ισλανδία. Γαλλία και Γερμανία επιδιώκουν μία μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου, που θα καθιστά πιο εύκολη την επαναφορά συνοριακών ελέγχων στο εσωτερικό της ζώνης Σένγκεν, για περιορισμένο διάστημα. Και αυτό γιατί, όπως υποστηρίζει ο Μακρόν, οι σημερινοί κανόνες είχαν θεσπιστεί πολύ πριν προκύψει η «προσφυγική κρίση» και η «μαζική απειλή της ισλαμιστικής τρομοκρατίας». Η Κομισιόν χαιρετίζει την πρόταση για δημιουργία ενός «Συμβουλίου Σένγκεν». Ωστόσο, όπως διευκρινίζει ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, το όργανο αυτό δεν μπορεί να λειτουργεί εκτός κοινοτικού δικαίου.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Εμανουέλ Μακρόν το «Συμβούλιο Σένγκεν» θα έχει εγκριθεί από τους υπουργούς Εσωτερικών της ΕΕ μέχρι τις αρχές Μαρτίου. Για την Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον το νέο Συμβούλιο θα συμβάλει στην «ενίσχυση της πολιτικής λειτουργίας» του Σένγκεν, διαδραματίζοντας ρόλο αντίστοιχο με εκείνον του Γιούρογκρουπ στην ευρωζώνη.

Στη Λίλλη συζητήθηκαν και οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία. Μία ιδιαίτερη πτυχή του ζητήματος που απασχολεί τους υπουργούς Εσωτερικών είναι ότι, σε περίπτωση ανάφλεξης, πιθανότατα θα αυξηθούν οι ροές προσφύγων και μεταναστών προς την ΕΕ. Το «Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων», που λειτουργεί ως ιδιωτική οργάνωση, προειδοποιεί ότι ήδη σήμερα στην ανατολική Ουκρανία ζουν δύο εκατομμύρια άνθρωποι σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες και δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς ανθρωπιστική βοήθεια.

Μπερντ Ρίγκερτ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου