Κανένα άλλο θέμα στην γερμανοπολωνική ιστορία δεν έχει προκαλέσει τόσο έντονη συζήτηση τα τελευταία χρόνια όσο οι απαγωγές και παράνομες υιοθεσίες παιδιών την περίοδο της ναζιστικής κατοχής. Σχεδόν 200.000 παιδιά απήχθησαν από ναζί με βάση κριτήρια φυλετικής καθαρότητας και στη συνέχεια εκγερμανίστηκαν με βίαιο τρόπο. Το θέμα αυτό ήταν άγνωστο για πολλά χρόνια σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού των δύο χωρών. Ένα δημοσιογραφικό πρότζεκτ της πολωνικής σύνταξης της DW και του πολωνικού ειδησεογραφικού πόρταλ Interia.pl εστιάζει στην ιστορία αυτή. Πρόσφατα τα αποτελέσματα της μεγάλης δημοσιογραφικής έρευνας παρουσιάστηκαν σε ειδικό συνέδριο στην Κρακοβία, όπου συμμετείχαν επίσης επιζώντες και ειδικοί.

Η αρπαγή παιδιών στην Πολωνία της κατοχής

Το 1938 ο αρχηγός των SS Xάινριχ Χίμλερ είχε πει: «Έχω πραγματικά την πρόθεση να βρω, να αρπάξω και να κλέψω γερμανικό αίμα, από όπου μπορώ». Πράγματι σε πολλές χώρες υπό ναζιστική κατοχή πολλά παιδιά απήχθησαν από τις οικογένειές τους ή από ορφανοτροφεία. Τα κριτήρια για τις απαγωγές παιδιών ήταν τα εξής: μπλε μάτια και ξανθά μαλλιά, σύμφωνα με τα πρότυπα του Χίλτερ για την Αρία Φυλή. Στη συνέχεια ακολουθούσε ο υποχρεωτικός εκγερμανισμός των παιδιών από μια ειδική ομάδα των SS ονόματι «Lebensborn». Σε αυτά τα παιδιά ανήκε και η Μπάρμπαρα Πατσορκίβιτς, που απήχθη το 1942 από την πολωνική πόλη Λοτζ σε ηλικία τεσσάρων ετών. Με το πρόσχημα μιας ιατρικής εξέτασης οι ναζί άρπαξαν τη μικρή Μπάρμπαρα από τους γονείς της και τη μετέφεραν σε μια από τις δομές του «Lebensborn» στην Πολωνία και από εκεί σε μια γερμανική οικογένεια της Βεστφαλίας. Στη συνέχεια απέκτησε άλλο επώνυμο, έγινε η Μπέρμπελ Ρόσμαν. Όταν έφταναν στη Γερμανία οι ναζιστικές αρχές έδιναν νέες ταυτότητες στα κλεμμένα παιδιά. Η Μπέρμπελ επέστρεψε στην Πολωνία το 1948 μετά τον πόλεμο σε ηλικία δέκα ετών όταν έμαθε όταν ήταν υιοθετημένη, αλλά πλέον δεν μιλούσε πολωνικά. «Δεν καταλάβαινα πια τον κόσμο στην Πολωνία» είπε η ίδια στο συνέδριο της Κρακοβίας. Όπως όμως επισημαίνει τα ψυχικά τραύματα ήταν βαθιά. Ζούσε για πολλά χρόνια ως νέα κοπέλα διχασμένη μεταξύ δύο ταυτοτήτων. «Συχνά ένιωθα μόνη ή κατώτερη», θυμάται, ενώ όταν επέστρεψε στην Πολωνία πολλοί την αποκαλούσαν «κορίτσι του Χίτλερ».

Και ο Χέρμαν Λύντεκιντ –πραγματικό όνομα Ρόμαν Ροζατόφσκι- ήταν ένα από τα παιδιά αυτά. Οι ναζί τον βρήκαν σε ένα ορφανοτροφείο στο Λοτζ και τον μετέφεραν στη συνέχεια στη δομή του Lebensborn στη Λειψία. Eκεί παραδόθηκε στη Μαρία Λύντεκιντ, ενεργό μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος. Ο 82χρονος δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να βρει ποιοι ήταν οι βιολογικοί του γονείς. Είναι μάλιστα μέλος του συλλόγου «Κλεμμένα παιδιά - ξεχασμένα θύματα», ο οποίος αγωνίζεται για αποζημίωσεις σ' αυτή την ομάδα θυμάτων της ναζιστικής βίας. Μέχρι στιγμής χωρίς αποτέλεσμα.

Ξεχασμένα θύματα του ναζισμού

Παρά τις προσπάθειες του συλλόγου για αποζημίωση των παιδιών που απήγαγαν οι ναζί στην Πολωνία μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει στην πράξη πολλά. Μάλιστα το Διοικητικό Δικαστήριο της Πολωνίας με απόφασή του τον Ιούλιο του 2018 έκρινε ότι δεν υπάρχει νομική βάση για την αξίωση αποζημίωσης. Παρά το ότι το γερμανικό δικαστήριο αναγνώρισε ότι τα παιδιά αυτά «είχαν υποστεί ψυχικά τραύματα» δεν πληρούσαν εντούτοις τα απαραίτητα νομικά κριτήρια για διεκδίκηση αποζημιώσεων ως άμεσα θύματα της ναζιστικής βίας. Ωστόσο εκκρεμεί ακόμη η εκδίκαση έφεσης που άσκησε ο Χ. Λύντεκιντ.

Από την πλευρά της η συγγραφέας Ντοροτέε Σμιτς-Κόστερ, που ασχολείται εδώ και 20 χρόνια στα βιβλία της με την υπόθεση «Lebensborn», βρίσκει τρομακτική τη μη καταβολή αποζημιώσεων σε αυτή την ομάδα θυμάτων του ναζισμού. Έχει απευθύνει μάλιστα έκκληση προς τον πρόεδρο τη γερμανικής Δημοκρατίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ να συναντηθεί με τα θύματα. Η απάντησή του εκκρεμεί.

Σύμφωνα με τη Γιοάνα Λυμπέκα, ιστορικό από το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης στην Κρακοβία, τα παιδιά αυτά έμειναν «ξεχασμένα θύματα» επειδή εμφανίζονται σε αριθμούς ως μια σχετικά μικρή ομάδα. Ωστόσο ειδικοί ερευνητές κάνουν σήμερα λόγο για 200.000 θύματα. Ο αριθμός αυτός προκύπτει από στοιχεία του Ρόμαν Χραμπάρ, ο οποίος από το 1947 έως το 1950 ήταν ο πληρεξούσιος της πολωνικής κυβέρνησης για τον επαναπατρισμό των παιδιών που είχαν απαχθεί. «Όταν μιλάμε για θύματα της γερμανικής κατοχής, μιλάμε για εκατομμύρια και τα θύματα του υποχρεωτικού εκγερμανισμού μοιάζουν έτσι απειροελάχιστα» σημειώνει η πολωνή ιστορικός. Από την πλευρά τους οι δημοσιογράφοι και οι επιστήμονες που συμμετείχαν σε αυτό το πρότζεκτ προτίθενται να συνεχίσουν την έρευνα. Αναμένεται επίσης σύντομα η κυκλοφορία σχετικού βιβλίου στα πολωνικά ενώ η γερμανική έκδοση έχει προγραμματιστεί για το 2019.

Μόνικα Σιράντσκα / Δήμητρα Κυρανούδη