Μία μέρα μετά τις εκλογές σε Σαξονία και Θουριγγία ο Κρίστιαν Λίντνερ (FDP) δήλωσε πως «οι άνθρωποι έχουν μπουχτίσει με ένα γερμανικό κράτος που ίσως έχει χάσει τον έλεγχο στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου».

Προσέθεσε δε πως κανείς δεν ενδιαφέρεται πλέον να επιρρίψει ευθύνες ή να εξηγήσει ποιο μέτρο δεν είναι νομικά εφικτό. Ο κόσμος «θέλει να δει μια λύση», είπε ο υπουργός Οικονομικών Λίντνερ.

Για τον κυβερνητικό συνασπισμό (SPD, Πράσινοι, FDP) οι εκλογές στην ανατολική Γερμανία ήταν σκέτη καταστροφή – η ακροδεξιά AfD συγκέντρωσε διπλάσιες ψήφους απ’ όσες πήραν όλα τα κόμματα της κυβέρνησης «φανάρι» μαζί.

Πάνω από 3 εκατομμύρια πρόσφυγες στη Γερμανία

Οι μετεκλογικές δημοσκοπήσεις δείχνουν πως τα κύρια ζητήματα που καθόρισαν το αποτέλεσμα των εκλογών είναι η πολιτική ασύλου και το μεταναστευτικό. Στα τέλη του 2023 η Γερμανία φιλοξενούσε περίπου 3,2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Οι περισσότεροι εξ αυτών (πάνω από 1 εκατομμύριο) είναι Ουκρανοί, ενώ η δεύτερη πολυπληθέστερη ομάδα είναι οι Σύροι.

Μέσα στο 2024 αναμένονται γύρω στις 270.000 νέες αιτήσεις ασύλου. Οι περισσότερες αιτήσεις βέβαια απορρίπτονται. Κατά τα τέλη του 2023 ζούσαν στη Γερμανία μόλις 44.000 αναγνωρισμένοι αιτούντες άσυλο, ενώ σε πολύ περισσότερους αναγνωρίστηκε καθεστώς προσωρινής προστασίας. 745.000 άνθρωποι έχουν λάβει καθεστώς βάσει της Συνθήκης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες και 326.000 ακόμα άνθρωποι βρίσκονται υπό επικουρική προστασία, για παράδειγμα επειδή στην πατρίδα τους μαίνεται εμφύλιος πόλεμος.

Μισό εκατομμύριο αιτήσεις προσφύγων δεν έχουν διευθετηθεί ακόμη. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών σχεδόν 227.000 άνθρωποι στη Γερμανία έχουν διαταχθεί να εγκαταλείψουν τη χώρα. Ωστόσο η απέλαση του 80% εξ αυτών έχει αναβληθεί λόγω διαφόρων εμποδίων στη διαδικασία.

Η κυβέρνηση αυστηροποιεί την πολιτική της

Την περασμένη εβδομάδα, στον απόηχο της επίθεσης στο Ζόλινγκεν, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε πως θα αυστηροποιήσει περαιτέρω τη μεταναστευτική της πολιτική και την πολιτική ασφαλείας. Ο ύποπτος της επίθεσης ήταν ένας Σύρος άντρας, στον οποίο είχε δοθεί εντολή να εγκαταλείψει τη χώρα.

Μία από τις αλλαγές στη νομοθεσία αφορά το ότι πλέον δεν θα υπάρχει οικονομική στήριξη για τους αιτούντες άσυλο στη Γερμανία, εφόσον ένα άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ είναι νομικά υπεύθυνο για αυτούς βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού του Δουβλίνου. Επιπλέον, πρόκειται να αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που επιστρέφουν στην πρώτη χώρα υποδοχής τους στην ΕΕ.

Οι απελάσεις θα εκτελούνται πιο εύκολα, μεταξύ άλλων με τη διεύρυνση της λίστας των εγκλημάτων που μπορούν να οδηγήσουν στην απέλαση ή την απόρριψη της αίτησης ενός αιτούντος άσυλο. Πέραν αυτών πρόκειται να συναφθούν και οι μεταναστευτικές συμφωνίες με τρίτες χώρες εκτός ΕΕ για την υποδοχή προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων κρατών όπως η Μολδαβία, η Κένυα, οι Φιλιππίνες.

Η Χριστιανική Ένωση CDU/CSU πάντως, η μεγαλύτερη αντιπολιτευόμενη ομάδα της Μπούντεσταγκ, δεν θεωρεί πως αυτά τα μέτρα αρκούν. Ακόμα και πριν τις εκλογές, CDU και CSU καλούσαν για την κατάλυση του δικαιώματος σε άσυλο στη Γερμανία και την απόρριψη όλων των προσφύγων που φτάνουν στα σύνορα.

Μετά τις πρόσφατες εκλογές ο επικεφαλής του CDU, Φρίντριχ Μερτς, υπογράμμισε πως το κόμμα του «δεν θα υποχωρήσει ούτε χιλιοστό» στο συγκεκριμένο αίτημα. «Για κάθε πέντε απελάσεις υπάρχουν 100 νέες αφίξεις», δήλωσε ο Μερτς. «Ο συνασπισμός "φανάρι" πρέπει να κάνει θεμελιώδεις διορθωτικές κινήσεις στις πολιτικές του, ιδίως στη μεταναστευτική».

Το SPD και οι Πράσινοι απορρίπτουν την πρόταση της Χριστιανικής Ένωσης. Τέτοιες προτάσεις «δεν είναι συμβατές με το Σύνταγμα», όπως επεσήμανε η συμπρόεδρος του SPD Σάσκια Έσκεν. «Δεν θα παραβούμε τις νομικές μας υποχρεώσεις υπό το φως του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου».

Ενδοκυβερνητικές συγκρούσεις

Το FDP βλέπει πάντως τα πράγματα διαφορετικά. Ο επικεφαλής του κόμματος Κρίστιαν Λίντνερ ανέφερε μετά τις εκλογές πως είναι πρόθυμος να συζητήσει αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία ή το Σύνταγμα, τασσόμενο ανοιχτά με την Χριστιανική Ένωση CDU/CSU.

Εάν «τα κόμματα του δημοκρατικού κέντρου», δηλαδή τα CDU, CSU, SPD, οι Πράσινοι και το FDP, δεν αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις, «τότε οι πολίτες θα στραφούν σε μία εναλλακτική», προσέθεσε – δηλαδή στο AfD.

Ένα από τα βασικά ερωτήματα παραμένει το κατά πόσο είναι νομικώς εφικτή η απόρριψη των προσφύγων στα σύνορα. Ο Φρίντριχ Μερτς είναι πεπεισμένος πως αυτό είναι δυνατό – δυνάμει του άρθρου 72 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο σύμφωνα με τον Μερτς επιτρέπει ένα τέτοιο μέτρο σε περίπτωση που «η ασφάλεια και η τάξη σε μία χώρα δεν μπορεί πλέον να διασφαλιστεί».

«Επί του παρόντος», τόνισε ο Μερτς, «γινόμαστε μάρτυρες μίας σειράς δυσλειτουργιών σε κομβικούς τομείς διακυβέρνησης. Το βλέπουμε σε σχολεία, σε νοσοκομεία, σε ιατρεία, σε καταλύματα. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την κατάσταση να συνεχίζεται σε αυτήν την έκταση».

Αναστολή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας;

Ο συνταγματολόγος Ντάνιελ Τιμ από την Κωνσταντία εκτιμά πως η πρόταση του Μερτς έχει «νομικό έρεισμα». Όπως εξηγεί στη Frankfurter Allgemeine Zeitung, μία τέτοια προσέγγιση δεν παραβιάζει ούτε το γερμανικό Σύνταγμα ούτε τη Συνθήκη της Γενεύης για τους Πρόσφυγες. Θα μπορούσε να καταλήξει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – αλλά ο συνταγματολόγος πιστεύει πως η Γερμανία θα μπορούσε να κερδίσει την υπόθεση ενώπιον του ΔΕΕ.

Ο Αυστριακός ερευνητής μεταναστευτικών ζητημάτων Γκέραλντ Κνάους προειδοποιεί από την άλλη πλευρά για τις πιθανές επιπτώσεις από την εφαρμογή μίας τέτοιας πολιτικής στη Γερμανία. «Η αναστολή της ενωσιακής νομοθεσίας θα ήταν σαν πυρηνική βόμβα – θα οδηγούσε πολλά άλλα κράτη της ΕΕ να κάνουν ακριβώς το ίδιο», δήλωσε ο Κνάους στο ZDF, προσθέτοντας πάντως πως είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης. «Και αυτό δεν μπορεί να γίνει με το να μεταφέρονται οι άνθρωποι μπρος-πίσω σε διάφορα κράτη της ΕΕ, αλλά με το να μειωθεί η παράνομη μετανάστευση στην ΕΕ συνολικά» - για παράδειγμα με το να εκτελούνται οι διαδικασίες χορήγησης ασύλου σε ασφαλείς τρίτες χώρες εκτός ΕΕ.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς