Ο Βόισλαβ Σέσελι αποφυλακίστηκε προσωρινά χθες Τετάρτη από τη φυλακή Σεβενίνγκεν του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) λόγω επιδείνωσης της κατάστασης της υγείας του. Ο κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου στη Βοσνία, την Κροατία και τη Βοϊβοντίνα, πρόεδρος του ακροδεξιού Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος (SRS), είχε παραδοθεί αυτοβούλως στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο το 2003. Στόχος του ήταν να κερδίσει αυτό το πολιτικό δικαστήριο που καταπατά το διεθνές δίκαιο, όπως είχε πει τότε. Όντας καθηγητής Νομικής, έχοντας κάνει το διδακτορικό του σε ηλικία μόλις 25 ετών – ο νεότερος στην ιστορία της πρώην Γιουγκοσλαβίας - ανέλαβε ο ίδιος την υπεράσπισή του. Η συνέχεια δεν εξέπληξε κανέναν.

Μια δίκη χωρίς τέλος

Οι εισαγγελείς του ICTY επιρρίπτουν στον Σέσελι ότι ως επικεφαλής διαφόρων παραστρατιωτικών οργανώσεων φέρει την ευθύνη για σωρεία εγκλημάτων πολέμου κατά Κροατών, Βοσνίων και Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου. Τα πρώτα χρόνια υπήρχε ζωντανή μετάδοση της δίκης στη Σερβία, προσφέροντας στον Σέσελι μια μοναδική ευκαιρία για το σόου που φαίνεται πως είχε προετοιμάσει στο μυαλό του πριν παραδοθεί. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όταν κλήθηκε στο δικαστήριο ένας αμερικανός κοινωνιολόγος για να μιλήσει για την υποκίνηση βίας και τις ομιλίες μίσους. Σε ερώτηση του Σέσελι πόσα άτομα περιέχει ένα γραμμάριο μάζας, ο κοινωνιολόγος, που είχε παράλληλα και πτυχίο Φυσικής, δεν γνώριζε τη σωστή απάντηση. «Ως φυσικός λοιπόν είστε ένα τίποτα, γι΄ αυτό και στραφήκατε στην κοινωνιολογία, έτσι;», παρατήρησε σκωπτικά ο κατηγορούμενος.

Η ετυμηγορία της απόφασης επρόκειτο να ανακοινωθεί τον Οκτώβριο του 2013. Ωστόσο έπειτα από αίτηση εξαίρεσης έπρεπε να αντικατασταθεί ένας δικαστής. Ο νέος δικαστής χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να εξοικειωθεί με τις λεπτομέρειες της υπόθεσης.

Η δίκη δεν προχωρούσε και αποτέλεσε συχνά αντικείμενο συζήτησης σε νομικούς κύκλους, καθώς ο κατηγορούμενος βρισκόταν σχεδόν επί 12 χρόνια στη φυλακή, χωρίς να έχει καταδικαστεί. «Τι κάνουν οι δικαστές τέσσερα χρόνια μετά το τέλος της δίκης;», αναρωτιόταν η Φλ. Χάρτμαν, πρώην σύμβουλος της εισαγγελίας στη Χάγη. «Εάν ο κατηγορούμενος πεθάνει χωρίς να έχει καταδικαστεί, τότε την ευθύνη θα φέρει το δικαστήριο και όχι η ασθένειά του», έχει πει φανερά οργισμένη. Σημειώνεται ότι ο Σέσελι έχει προσβληθεί από καρκίνο.

Από κομμουνιστής, υπερεθνικιστής

Κατά τη διάρκεια της 12χρονης κράτησής του ο Σέσελι είxε αρκετό χρόνο για να γράψει τα βιβλία του, τα οποία στο μεταξύ υπολογίζονται στα 200. Οι τίτλοι τους δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών όσον αφορά τη στάση του έναντι της ΕΕ και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου: «Η αντισερβική γκιλοτίνα της Χάγης», «ΕΕ – ένα σατανικό δημιούργημα», «Οι πιο πιστοί οπαδοί του Χίτλερ – Χέλμουτ Κολ και Χανς Ντίτριχ Γκένσερ», είναι ορισμένοι από τους πιο χαρακτηριστικούς.

Ως έφηβος ο Β. Σέσελι έγινε μέλος του συνδέσμου των κομμουνιστών της Γιουγκοσλαβίας. Αρχές της δεκαετίας του 1980 γύρισε την πλάτη του στην κυρίαρχη ιδεολογία και έγινε γρήγορα γνωστός ως ακραίος εθνικιστής στη Σερβία. Μέχρι και σήμερα παραμένει επικεφαλής του Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος το οποίο συνεχίζει να προπαγανδίζει τη «μεγάλη Σερβία». Το κόμμα του δεν συμμετείχε μέχρι στιγμής και από την εποχή της πτώσης του καθεστώτος Μιλόσεβιτς σε καμία κυβέρνηση συνεργασίας. Το ακροδεξιό κόμμα έφτασε στο ζενίθ της δημοτικότητάς του αμέσως μετά τη φυλάκιση του Σέσελι, ωστόσο ακόμη και το 30% των ψήφων τότε δεν ήταν αρκετό για να επιβληθεί τότε των δημοκρατικών δυνάμεων. Η μεγαλύτερη κρίση, με αποχώρηση ηγετικών στελεχών, ήρθε το 2008, όταν αρκετοί επιφανείς βουλευτές αρνήθηκαν να ακολουθήσουν τη διαταγή Σέσελι και να καταψηφίσουν τη συμφωνία σύνδεσης της Σερβίας με την ΕΕ.

Δύο από τους σημαντικότερους συνοδοιπόρους του, οι Τ. Νίκολιτς και Αλ. Βούτσιτς ίδρυσαν το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα το οποίο διαθέτει σήμερα την απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή. Ο Νίκολιτς είναι σήμερα πρόεδρος της χώρας ενώ ο Βούτσιτς πρωθυπουργός. Μέχρι πριν από δύο χρόνια οι δύο πολιτικοί έβαλαν από κοινού κατά των Κροατών και των Αλβανών, προσδίδοντας σε σερβικά εγκλήματα πολέμου το χαρακτήρα ηρωικών πράξεων. Ως φιλοευρωπαϊστές στο μεταξύ, φαίνεται να απορρίπτουν οποιαδήποτε ιδεολογική σχέση με τον πολιτικό τους πατέρα. Γι΄ αυτό εξάλλου ο τελευταίος τους χαρακτηρίζει στα βιβλία του «προδότες» και «ψεύτες».

Επιστρέφοντας στη Σερβία ο Σέσελι αντίκρισε μια διαφορετική χώρα. Το κόμμα του έχει απολέσει τη σημασία που είχε παλαιότερα ενώ ο αριθμός εκείνων που ονειρεύονται μια «εθνικιστική αναγέννηση» έχει μειωθεί δραστικά. Όνειρο των περισσότερων πολιτών πλέον δεν είναι η «μεγάλη Σερβία», αλλά η ένταξη στην ΕΕ.

Nemanja Rujevic / Κώστας Συμεωνίδης