Η Γερμανική Σχολή Αθηνών (ΓΣΑ) κέρδισε όπως και τα γερμανικά σχολεία στην Κωνσταντινούπολη, στο Σάο Πάολο και στο Σαντιάγο της Χιλής το πρώτο βραβείo στο φετινό μαθητικό διαγωνισμό «Θυμάμαι για το σήμερα». Ο διαγωνισμός καθιερώθηκε το 2019 με πρωτοβουλία του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών για τις περίπου 140 γερμανικές σχολές που λειτουργούν σε πάνω από 70 χώρες. Στόχος του είναι η ενίσχυση της κουλτούρας της μνήμης, της ανεκτικότητας και της αντίληψης για τη δημοκρατία όπως και η ευαισθητοποίηση για τις σημερινές μορφές διακρίσεων. Μαθητές και μαθήτριες έπρεπε να αναπτύξουν πρότζεκτ που σχετίζονται με την ιστορία του σχολείου τους στη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ (1933-1945), την εποχή μιας δικτατορίας ή και ενός αποικιοκρατικού καθεστώτος στη χώρα τους ή ακόμη να πραγματευτούν το θέμα των διακρίσεων. Στο διαγωνισμό συμμετείχαν τελικά μαθητές και μαθήτριες από 58 σχολεία σε όλο τον κόσμο.

Μιλώντας στην τελετή απονομής των βραβείων που πραγματοποιήθηκε στο διαδίκτυο την Πέμπτη το απόγευμα, ο γερμανός Υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μαας, επισήμανε πως δεν θα πρέπει να ξεχαστεί το παρελθόν. Με αυτό τον τρόπο «υπενθυμίζουμε ότι θα πρέπει να παραμείνουμε προσεκτικοί. Αναλαμβάνουμε ένα ενεργό ρόλο για εκείνους που δεν μπορούν πλέον να το κάνουν ή και που ίσως δεν θέλουν να το κάνουν. Για τη δημοκρατία, την ελευθερία, το κράτος δικαίου.» Απευθυνόμενος ο κ. Μάας στους μαθητές και τις μαθήτριες, τους ευχαρίστησε, επειδή με τις προσπάθειες τους «συμβάλλουν σημαντικά στην κουλτούρα της μνήμης και σε ένα ειρηνικό μέλλον.»

Το πρότζεκτ «Η ΓΣΑ θυμάται»

Αιτιολογώντας την απόφαση του συμβουλίου του διαγωνισμού για την απονομή του βραβείου στη Γερμανική Σχολή Αθηνών για το πρότζεκτ «Η ΓΣΑ θυμάται», η Αντρέα Ντέσποτ, πρόεδρος του Ιδρύματος «Μνήμη, Ευθύνη και Μέλλον», επισήμανε ότι οι 13 μαθητές και μαθήτριες της ομάδας επιτυχώς κατάφεραν να παρουσιάσουν την ιστορία του σχολείου τους στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Σε αυτό το διάστημα «απομακρύνθηκαν από το σχολείο δάσκαλοι λόγω της εβραϊκής τους καταγωγής ή των πολιτικών τους πεποιθήσεων, ενώ άλλοι δάσκαλοι έγιναν θύτες. Μερικοί μαθητές είχαν μολυνθεί με την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία και άλλοι τέθηκαν στο περιθώριο.» Αυτό που χαρακτηρίζει το πρότζεκτ της ΓΣΑ είναι, σύμφωνα με την κ. Ντέσποτ, ότι τα μεμονωμένα παραδείγματα πρώην μαθητών και δασκάλων του σχολείου συνδυάσθηκαν με τη γενικότερη ιστορική συγκυρία της κατοχικής περιόδου. Κατά αυτό τον τρόπο, όπως και με τη χρήση πολυμέσων, «έχετε συμβάλει στην κριτική αντιμετώπιση του εθνικοσοσιαλισμού και στην ελληνογερμανική κουλτούρα μνήμης», δήλωσε η κ. Ντέσποτ απευθυνόμενη στους μαθητές της ΓΣΑ.

Ένας επιπλέον στόχος του πρότζεκτ ήταν, σύμφωνα με την καθηγήτρια της Σχολής και υπεύθυνη του προγράμματος Ρεγγίνα Βίζινγκερ, η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν: Ποια συμπεράσματα προκύπτουν από αυτά που συνέβησαν στο παρελθόν για το σήμερα – τις διακρίσεις, τις διώξεις, τη βία;  Προπαντός - πως μπορεί να αποφευχθεί έγκαιρα η επανάληψη τέτοιων φαινομένων; Στην απάντηση αυτών των ερωτημάτων συνέβαλαν οι δεσμοί που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία δέκα χρόνια ανάμεσα στη ΓΣΑ και το Λύκειο Διστόμου. Οι μαθητές των δύο σχολείων ασχολούνται στα κοινά εργαστήρια και τις συναντήσεις που διοργανώνονται κατά καιρούς με την ιστορία της περιόδου της κατοχής. «Συνειδητοποιήσαμε πόσο σημαντικό είναι να μαθαίνει κανείς για την ιστορία της χώρας και του σχολείου του, ίσως και για την ιστορία της ίδιας του της οικογένειας. Αλλά και πόσο σημαντικό είναι να θυμόμαστε, δηλαδή, να μην αγνοούμε αυτά που συνέβησαν, γιατί έτσι βελτιώνουμε τη δική μας συμπεριφορά,» επισημαίνει η 17χρονη Αλίκη Πορτοσάλτε, που είναι μέλος του πρότζεκτ. Ο συνομήλικος της Αριστομένης-Ζευς Κοττάτης τονίζει ότι ήταν μια μεγάλη εμπειρία να γνωρίσει τις συνθήκες που επικρατούσαν στην περίοδο της κατοχής στο σχολείο του. Τα συμπεράσματα που βγάζει ο ίδιος είναι ότι δεν θα πρέπει να επαναληφθούν αυτά που είχαν συμβεί τότε όπως και να μην υποτιμάται η σημασία τους.

Συνεργασία με το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου

Για την πραγματοποίηση του πρότζεκτ της ΓΣΑ συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό η συνεργασία με το ερευνητικό πρόγραμμα «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα» του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Βερολίνου, το οποίο έχει δημιουργήσει ένα ψηφιακό αρχείο με συνεντεύξεις αυτοπτών μαρτύρων της γερμανικής κατοχής. Όπως εξηγεί ο επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος καθηγητής Νικόλας Αποστολόπουλος, με τη ΓΣΑ είχε συμφωνηθεί ένας καταμερισμός εργασίας: «Οι μαθητές ανέλαβαν τη συγκέντρωση του υλικού από τα αρχεία της ΓΣΑ και εμείς αναλάβαμε την ανάπτυξη της ψηφιακής εφαρμογής για τη διαχείριση του υλικού όπως και τη δημιουργία μιας εκπαιδευτικής πλατφόρμας.» Αποτέλεσμα της συνεργασίας είναι η ανάπτυξη ενός βιώσιμου μοντέλου για σχολεία, που συνδυάζει την έρευνα των μαθητών με σύγχρονες μεθόδους εκμάθησης της ιστορίας.

Η συνεργασία του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Βερολίνου με τη ΓΣΑ θα συνεχιστεί και φέτος, δηλώνει η Ρεγγίνα Βίρζινγκ. Το χρηματικό ποσό των 15.000 ευρώ που συνοδεύει το βραβείο θα διατεθεί  για την περαιτέρω αναβάθμιση της ιστοσελίδας του πρότζεκτ και την ανάπτυξη μιας ελληνικής εκδοχής, όπως επίσης και για κοινά προγράμματα με το Λύκειο του Διστόμου.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο