Οι Ευρωπαίοι πηγαίνουν διακοπές και τρίβουν τα μάτια τους: ακόμα και στο αποκορύφωμα της σεζόν, η τιμή της βενζίνης παραμένει εξαιρετικά χαμηλή. Πώς εξηγείται άραγε αυτή η ευχάριστη εικόνα; Ο λόγος είναι απλός: βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ένας «πόλεμος τιμών» στο αργό πετρέλαιο, την πιο σημαντική πρώτη ύλη της βιομηχανικής εποχής. Η διαρκής υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου προκαλεί υπερπροσφορά. 350.000 βαρέλια μπαίνουν στην αγορά κάθε μέρα, εκτιμούν οι αναλυτές της OPIS (Oil Price Information Service). Κι όμως, πολλές χώρες, και ιδιαίτερα η Σαουδική Αραβία συνεχίζουν να αυξάνουν την παραγωγή τους. Από τον Ιούνιο, μόνον οι Σαουδάραβες ρίχνουν κάθε μέρα στην αγορά 50.000 βαρέλια.

Για τον γερμανό οικονομολόγο Τόμας Μάιερ, οι λόγοι είναι προφανείς. «Οι Σαουδάραβες χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως όπλο, αυτή τη φορά όχι εναντίον των καταναλωτών, αλλά εναντίον των ανταγωνιστών τους. Θέλουν να κρατήσουν χαμηλές τις τιμές του πετρελαίου για να αντιμετωπίσουν τον φθηνό ανταγωνισμό του φράκινγκ, ιδιαίτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ένας στόχος λοιπόν είναι να υποχωρήσει η συνεχώς αυξανόμενη αμερικανική παραγωγή. Και ο άλλος στόχος είναι να μην επιστρέψει το Ιράν ως ένας ακόμη ισχυρός παίκτης στην αγορά πετρελαίου» επισημαίνει ο γερμανός αναλυτής.

Η επιστροφή του Ιράν

Για τέσσερα ολόκληρα χρόνια η Τεχεράνη είχε περιθωριοποιηθεί λόγω των διεθνών κυρώσεων. Οι εξαγωγές της μειώθηκαν κατά το ήμισυ. Ωστόσο, μετά τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, τα δεδομένα αλλάζουν και οι Ιρανοί επιστρέφουν δυναμικά, εκτιμά η Αζαντέχ Ζαμιριντάντ από το Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) του Βερολίνου. «Στόχος τους είναι, πρώτον, να αυξηθεί η παραγωγή πετρελαίου στα προ κυρώσεων επίπεδα, δηλαδή στα δεδομένα του 2011. Και δεύτερον, να ανακτήσουν όσο γίνεται πιο γρήγορα κάποιο μερίδιο αγοράς, έστω και αν τα αρχικά τους έσοδα θα είναι αμελητέα», επισημαίνει. Η χαμηλή τιμή του πετρελαίου αποτελεί εμπόδιο στα σχέδια της Τεχεράνης, όταν μάλιστα το κόστος εξόρυξης του Ιράν είναι υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο της Σαουδικής Αραβίας.

Αλλά στην πραγματικότητα, η χαμηλή τιμή του αργού πετρελαίου θα έπρεπε να προβληματίζει και τους ίδιους τους Σαουδάραβες, οι οποίοι άλλωστε, σε σχέση με το Ιράν, εξαρτώνται πολύ περισσότερο από τις εξαγωγές πετρελαίου, υπενθυμίζει ο Σεμπάστιαν Σονς, αναλυτής της Γερμανικής Εταιρίας Εξωτερικής Πολιτικής (DGAP). «Η Σαουδική Αραβία αντιμετωπίζει μεγάλα οικονομικά προβλήματα» λέει ο Σονς. «Αν αναλογιστούμε και τα δομικά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες, δηλαδή τη νεανική ανεργία, τον υπερτροφικό κρατικό τομέα, την έλλειψη ιδιωτικοποιήσεων και την ουσιαστική εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από το εργατικό δυναμικό άλλων χωρών, διαπιστώνουμε ότι η τακτική που ακολουθούν οι Σαουδάραβες είναι μάλλον επικίνδυνη».

Ο ρόλος του ΟΠΕΚ

Η τελευταία προσπάθεια για να σταθεροποιηθούν οι τιμές έγινε στη σύνοδο των υπουργών του ΟΠΕΚ τον Απρίλιο, στη Ντόχα του Κατάρ, με τη συμμετοχή και της Ρωσίας. Πολλά κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ ήθελαν απλώς να επικυρώσουν το προσύμφωνο του Φεβρουαρίου, το οποίο προέβλεπε πάγωμα τιμών στα επίπεδα του Ιανουαρίου. Ωστόσο οι Σαουδάραβες, που ασκούν ιδιαίτερη επιρροή στον οργανισμό των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, ανέτρεψαν τελικά τη συμφωνία. «Τι σημαίνουν όλα αυτά για τον καταναλωτή;» είναι το ερώτημα προς τον γερμανό οικονομολόγο Τόμας Μάιερ. «Η προσφορά δεν μειώνεται. Την ίδια στιγμή όμως η ζήτηση είναι χαμηλή, καθώς η διεθνής οικονομία παραμένει στάσιμη. Όσο διατηρούνται όλα αυτά τα δεδομένα, και δεν βλέπω γιατί να μην διατηρηθούν και στο άμεσο μέλλον, η τιμή του πετρελαίου θα παραμείνει σχετικά χαμηλή» λέει ο γερμανός αναλυτής.

Ματίας φον Χάιν, Γιάννης Παπαδημητρίου