«Το Ιράν είναι πρόθυμο να συγχωρέσει τις γειτονικές του χώρες για τα λάθη τους» είπε ο πρόεδρος της χώρας Χασάν Ροχανί πριν αναχωρήσει για τη Νέα Υόρκη. Απόψε αναμένεται να εκφωνήσει ομιλία από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ, όπου θα παρουσιάσει δικό του σχέδιο για την ειρήνευση στον Περσικό. «Η Τεχεράνη θέλει τη φιλία και την αδελφοσύνη με άλλες χώρες της περιοχής και τείνει χείρα προς αυτές» τόνισε. Την ειρηνευτική του πρωτοβουλία του αποκάλεσε «Συμμαχία Ελπίδας». 

Κοινό χαρακτηριστικό η δυσπιστία

Ανεξαρτήτως του πόσο στα σοβαρά εννοεί τα λεγόμενά του, η ιρανική πρωτοβουλία έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία. Οι επιθέσεις σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, στις 14 Σεπτεμβρίου, κλιμάκωσαν ακόμη περισσότερο τις ήδη υπάρχουσες εντάσεις στην περιοχή. Στο μεταξύ, Γερμανία, Γαλλία και Βρετανία υιοθέτησαν την αμερικανική θέση, σύμφωνα με την οποία για τις επιθέσεις ευθύνεται το Ιράν. «Η επιθετική στρατηγική του Ιράν τους τελευταίους μήνες αποκάλυψε την ισχύ και την επιρροή του, αλλά οι ενέργειες της χώρας προκάλεσαν φόβους για περιφερειακή αποσταθεροποίηση» υπογράμμισε στη DW ο Αλί Φατολάχ-Νεγιάντ, εμπειρογνώμων για το Ιράν στο Ινστιτούτο Brookings στη Ντόχα. «Παρά τις διαφορετικές σχέσεις που καλλιεργούν οι χώρες του Κόλπου με το Ιράν, το κοινό χαρακτηριστικό που υπερτερεί είναι η δυσπιστία». Σύμφωνα με τις διακηρύξεις του Ροχανί  η πρωτοβουλία του στοχεύει στην εγγύηση της ειρήνης και ασφάλειας στα στενά του Ορμούζ. Σχεδόν το 1/3 των εξαγωγών πετρελαίου μεταφέρεται μέσω αυτής της περιοχής. Τους περασμένους μήνες σειρά γεγονότων αποκάλυψε πόσο ευάλωτη είναι αυτή η συγκοινωνιακή αρτηρία για την παγκόσμια τροφοδοσία με ενέργεια.

Πίσω από όλα αυτά είναι η διένεξη ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν μετά την μονομερή καταγγελία της συμφωνίας για τα πυρηνικά της Τεχεράνης από τους Αμερικανούς, τον Μάιο του 2018, με αιχμή την επιβολή κυρώσεων κατά των εξαγωγών πετρελαίου στο πλαίσιο της καμπάνιας άσκησης «ύψιστων πιέσεων». Η κύρια πηγή εσόδων του Ιράν είναι το πετρέλαιο. Από την αυστηροποίηση των αμερικανικών κυρώσεων αρχές του χρόνου οι εξαγωγές έχουν μειωθεί αισθητά. «Σε περίπτωση που οι ΗΠΑ κάποια μέρα μπλοκάρουν τις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου, τότε δεν θα εξάγεται ούτε σταγόνα από τον Περσικό Κόλπο» είπε πέρυσι ο Ροχανί απειλώντας έμμεσα με μπλοκάρισμα των Στενών του Ορμούζ. «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στα Στενά του Ορμούζ είναι το ίδιο το Ιράν» υποστηρίζει ο Ρεζά Ταγκχιζαντέχ μιλώντας στη DW.

Να αποδείξει το Ιράν τις ειλικρινείς προθέσεις του

Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης με καταγωγή από το Ιράν θεωρεί ότι η Τεχεράνη συμπεριφέρεται σαν να βρίσκονταν σε θέση ισχύος. «Μετά τις τελευταίες επιθέσεις σε εγκαταστάσεις πετρελαίου στη Σ. Αραβία δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Ιράν, έμμεσα ή άμεσα, βρίσκεται πίσω από την επίθεση και συνιστά κίνδυνο για την ασφάλεια του διεθνούς ενεργειακού τομέα». Η Σ. Αραβία θεωρείται αυστηρός επικριτής της συμφωνίας για το πυρηνικό οπλοστάσιο της Τεχεράνης και υποστηρίζει την αμερικανική πολιτική άσκησης «ύψιστων πιέσεων». Ο διάδοχος του θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ζητά τώρα από τη διεθνή κοινότητα «να αντιδράσει σε αυτές τις πράξεις».

 Οι επιθέσεις κατά της χώρας του από τους αντάρτες Χούτι, τους οποίους πολεμά λυσσαλέα το Ριάντ, συνέβαλαν στην μείωση στο μισό της παραγωγής σαουδαραβικού πετρελαίου. Αντιδρώντας οι ΗΠΑ ενισχύουν την στρατιωτική τους παρουσία στην Εγγύς Ανατολή. Την περασμένη Παρασκευή ο υπουργός Άμυνας Μαρκ Έσπερ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν στρατιωτική εμπλοκή με το Ιράν, αλλά πρόσθεσε ότι «διαθέτουμε κι άλλες στρατιωτικές εναλλακτικές, σε περίπτωση που χρειαστούν». Ήδη από τον περασμένο Μάιο ενισχύθηκε η αμερικανική παρουσία στην Εγγύς Ανατολή με άλλους 1.500 στρατιώτες. «Η Τεχεράνη ζητά την απόσυρση των δυτικών δυνάμεων από την περιοχή,  αλλά οι άραβες αντίπαλοί της εξαρτώνται από την παρουσία τους, αν και με τις επιθέσεις στις σαουδαραβικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις οι ΗΠΑ δεν είναι δυνατόν να εγγυηθούν πλήρως την ασφάλεια των πετρελαιο-μοναρχιών» εξηγεί ο Φατόλα-Νεγιάντ. «Ένα είναι σαφές μετά από όλα αυτά: τυχόν πόλεμος κατά του Ιράν θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τις μοναρχίες του Κόλπου. Από αυτό συνεπάγεται ότι αυτές τις χώρες, είτε το θέλουν, είτε όχι, θα πρέπει να τα βρουν με το Ιράν στον τομέα ασφάλειας». Εάν το εννοεί στα σοβαρά λοιπόν ο πρόεδρος του Ιράν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει μεγάλη πειθώ απόψε στη Γενική Συνέλευση, αλλά και μετά, εάν η «Συμμαχία Ελπίδας» θέλει να γίνει πραγματικότητα.

Σάμπναμ φον Χάιν

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου