«Το πού ζεις δεν πρέπει να καθορίζει αν θα ζήσεις ή θα πεθάνεις», δήλωνε πέρυσι η ευρωπαία Επίτροπος Υγείας Στέλλα Κυριακίδη στην παρουσίαση της φαρμακευτικής μεταρρύθμισης για την ΕΕ. Οι νομοθετικές προτάσεις προσέκρουσαν ωστόσο σε σθεναρή αντίσταση. Το λόμπι της φαρμακοβιομηχανίας και κράτη-μέλη κατάφεραν να μετριάσουν τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να περιορίσει την ισχύ των φαρμακευτικών εταιρειών στην αγορά. To αποτέλεσμα ήταν στο σχέδιο προτάσεων να μην υπάρχει αναφορά στις τιμές των φαρμάκων.

Πόσο μεγάλες είναι οι ανισότητες στην ΕΕ; Είναι διαθέσιμα σημαντικά φάρμακα και στις 27 χώρες-μέλη και αν ναι, πόσο στοιχίζουν;Το πρώτο βήμα ήταν να εντοπιστούν τα νέα φάρμακα που έχουν πράγματι σαφές πλεονέκτημα έναντι των υφιστάμενων σκευασμάτων. Για λογαριασμό του δημοσιογραφικού δικτύου Investigate Europe, του ανεξάρτητου μέσου Reporters United από την Ελλάδα και δημοσιογράφων από τη Βορειογερμανική Ραδιοφωνία (NDR), τη Δυτικογερμανική Ραδιοφωνία (WDR) και την εφημερίδα Süddeutsche Zeitung,  το γερμανικό ανεξάρτητο Ινστιτούτο για την Ποιότητα και Αποδοτικότητα στην Υγεία (IQWiG) επέλεξε 32 κρίσιμα φάρμακα της τελευταίας πενταετίας με σημαντικό ή πολύ σημαντικό όφελος για τους ασθενείς. Τα περισσότερα από τα σκευάσματα είναι φάρμακα για τον καρκίνο, την ημικρανία, την κυστική ίνωση και τον διαβήτη.

Στην Ελλάδα δεν είναι διαθέσιμα 4 κρίσιμα φάρμακα

Στη συνέχεια, οι δημοσιογράφοι του δικτύου εξέτασαν σε κάθε μία από τις 27 χώρες της ΕΕ πόσα από αυτά τα συχνά πανάκριβα φάρμακα δεν καλύπτονται από τα ταμεία υγείας. Από τα συνολικά 32 φάρμακα, μόνο στη Γερμανία και την Αυστρία καλύπτονται όλα από τα ταμεία υγείας. Στην Ελλάδα, 4 από τα 32 φάρμακα δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 12,5%. Τα φάρμακα είναι διαθέσιμα μόνο μέσω ΙΦΕΤ (Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας & Τεχνολογίας). Στην Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία περίπου το 30% των φαρμάκων δεν είναι διαθέσιμο στους ασθενείς του δημόσιου συστήματος υγείας, στην Κύπρο το 47%, στη Μάλτα το 59% και στην Ουγγαρία το 67%.

Προκειμένου να κρατήσουν τις τιμές ψηλά οι φαρμακοβιομηχανίες απαιτούν από τις εθνικές υγειονομικές αρχές και τα ασφαλιστικά ταμεία να κρατούν μυστικές τις τιμές αγοράς, στις οποίες έχουν συμφωνήσει. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζουν ότι οι τιμές δεν είναι ενιαίες, αλλά αποτέλεσμα ξεχωριστών διαπραγματεύσεων.

Ο πρώην υπουργός Υγείας της Κύπρου Γιώργος Παμπορίδης θυμάται ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του (2015-2018) η Κύπρος «πλήρωνε διπλάσιες, τριπλάσιες ή και πενταπλάσιες τιμές από άλλες χώρες». Επειδή λοιπόν οι τιμές αγοράς είναι επτασφράγιστο μυστικό η ερευνητική ομάδα των γερμανών δημοσιογράφων από κοινού με το δίκτυο Investigate Europe επιχείρησε να προσδιορίσει τις τιμές σε διάφορες χώρες της ΕΕ σε φάρμακα για την κυστική ίνωση της φαρμακοβιομηχανίας Vertex. Για το λόγο αυτό οι δημοσιογράφοι συγκέντρωσαν τα στοιχεία πωλήσεων της εταιρείας, τον αριθμό των ασθενών και στοιχεία ασφαλιστικών ταμείων. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, η Ιταλία πληρώνει περίπου 70.000 ευρώ ανά ασθενή ετησίως και η Γαλλία 66.000 ευρώ. Στη μικρότερη, αλλά φτωχότερη Λετονία, από την άλλη πλευρά, το κόστος ενδέχεται να ανέλθει σε 135.000 ευρώ και στην Τσεχία σε 140.000 ευρώ.

Αποδόσεις 26% πέτυχαν οι φαρμακοβιομηχανίες

Σε ερώτηση των δημοσιογράφων η φαρμακευτική εταιρία Vertex χαρακτήρισε τις τιμές «λανθασμένες» τονίζοντας ότι οι τιμές δικαιολογούνται επειδή δαπανήθηκαν 20 χρόνια για την έρευνα του φαρμάκου με κόστος άνω των 10 δισεκατομμυρίων. Η φαρμακοβιομηχανία υποστηρίζει εκτός αυτού ότι η μεγάλη πλειονότητα των κερδών επενδύεται σε περαιτέρω έρευνα. 

Ας σημειωθεί ότι όταν το 2017 δέκα χώρες, μεταξύ των οποίων η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Ισπανία, υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Βαλέτας για να συνεργαστούν στην προμήθεια φαρμάκων, οι φαρμακοβιομηχανίες δεν έδειξαν ενδιαφέρον, όπως επιβεβαίωσαν αρκετοί συμμετέχοντες μιλώντας στο δίκτυο Investigate Europe.

Σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων EY οι φαρμακοβιομηχανίες πέτυχαν το 2020 μέση απόδοση 25,7% επί των πωλήσεων. Απόδοση κατά πολύ υψηλότερη από εκείνη όλων των υπόλοιπων βιομηχανικών κλάδων. Ακόμη και για μεγάλες τράπεζες τέτοιες αποδόσεις φαντάζουν άπιαστο όνειρο.

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος