Το 2017 ο Κολομβιανός αγρότης Ουάιλντερ Φράνκο εντάχθηκε σε ένα κυβερνητικό πρόγραμμα για να σταματήσει την παραγωγή κοκαΐνης. «Αποσύραμε όλα τα φυτά και πήραμε οικονομική βοήθεια όταν το πρόγραμμα ήταν ενεργό (..) Πέντε χρόνια μετά μην την είδατε την κυβέρνηση» εξομολογείται ο ίδιος μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Μάλιστα αντί για μπανανοφυτείες καλλιεργεί ξανά κοκαΐνη.

Όπως λέει χαρακτηριστικά: «Για μένα το φυτό κόκας σημαίνει ψωμί, οδοντόκρεμα, εισιτήριο λεωφορείου». Με αυτόν τον τρόπο βγάζει τα προς το ζην εδώ και δώδεκα χρόνια. Ο ίδιος έχει στο Τιμπού, στη βορειοανατολική Κολομβία περίπου 20.000 φυτά με τα οποία προμηθεύει έξι άτομα. «Θέλουμε να είμαστε νόμιμοι αλλά η πείνα μιλάει πιο δυνατά» δήλωσε ο ίδιος. Πολλοί γείτονές του είναι σαν αυτόν ενώ η περιοχή Τιμπού αποτελεί την μεγαλύτερη κοινότητα καλλιέργειας κόκας. Η Κολομβία κατέχει την πρώτη θέση στη παραγωγή κοκαΐνης στον κόσμο.

Τα τελευταία χρόνια επικρατούσε ησυχία γύρω από τα καρτέλ ναρκωτικών όπως το περίφημο Μεντεγίν, όπου κάποτε έδρευε ο βαρόνος των ναρκωτικών Πάμπλο Εσκομπάρ. Αυτή τη στιγμή μια νέα γενιά βαρόνων ναρκωτικών είναι ενεργή, όπως ο αρχηγός του καρτέλ «Clan del Golfo» Οτόνιελ που συνελήφθη το 2021, αλλά αυτή προτιμά να είναι διακριτική. Μετά την ειρηνευτική συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ της κυβέρνησης και των ανταρτών FARC το 2016, αποστάτες πρώην μαχητές των FARC ή άλλες εγκληματικές οργανώσεις έχουν αναλάβει τον έλεγχο του εμπορίου κοκαΐνης.

Εν μέσω πανδημίας αύξηση της χρήσης κοκαΐνης

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ, η καλλιέργεια κόκας στην Κολομβία έχει σημειώσει αύξηση 43% συγκριτικά με πέρυσ,ι ένα ιστορικά υψηλό ποσοστό. Στη συνέχεια ένα μεγάλο ποσοστό της παραγωγής διακινείται λαθραία στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Στη Γερμανία και την Ολλανδία για παράδειγμα κατασχέθηκαν τεράστιες ποσότητες και πολλά δίκτυα διακινητών έχουν καταρρεύσει. «Η άνοδος του δολαρίου εν μέσω της πανδημίας και η απελπισία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο τους ωθεί να καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ και ναρκωτικά αυξάνοντας την προσφορά» αναφέρει ο Ντανιέλ Μεχία, καθηγητής Οικονομικών στην πρωτεύουσα της χώρας, την Μπογκοτά.

Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική Υπηρεσία η κατανάλωση κοκαΐνης στη Γερμανία σημείωσε επίσης αύξηση ρεκόρ, και ταυτόχρονα οι αγρότες και οι έμποροι ναρκωτικών στην Κολομβία αύξησαν την παραγωγή. «Πολλές αγροτικές περιοχές είναι φτωχές ούτως ή άλλως και το κράτος απουσιάζει. Οι αγρότες βλέπουν την κόκα ως τη μόνη επιλογή», ​​λέει η Κολομβιανή δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ρόσα Μαρία Πάρρα. Τα μέτρα κατά του κορωνοϊού πρόσθεσαν προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Ένα μέρος της καλλιεργούμενης γης θα έπρεπε εδώ και καιρό να έχει αποψιλωθεί και ένα άλλο να αξιοποιηθεί με στροφή των αγροτών σε άλλες καλλιέργειες. Η συμφωνία του 2016 περιλάμβανε μια στρατηγική για την απελευθέρωση των αγροτών από τη φτώχεια με επιδοτήσεις για εναλλακτικές καλλιέργειες, όπως ο καφές, το ζαχαροκάλαμο και οι μπανάνες, και σχέδια για την αγροτική ανάπτυξη. Ωστόσο ένα μεγάλο ποσοστό της συμφωνίας πέφτει στο κενό για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων, σύμφωνα με τη δικηγόρο Πάρρα, επειδή οι ένοπλες ομάδες αναγκάζουν τους αγρότες, τον πιο αδύναμο κρίκο της αλυσίδας, να φυτέψουν κόκα.

Από την κοκαΐνη στην… κτηνοτροφία

Ο αγρότης Φράνκο τονίζει την οικονομική ανάγκη που έχει και το μεγαλύτερο όφελος που του επιφέρει η κόκα συγκριτικά με τις μπανανοφυτείες. Από την άλλη πλευρά ο Φρανσίσκο Γκονζάλεζ αποφάσισε να εγκαταλείψει την παραγωγή κοκαΐνης μετά από 35 χρόνα και να στραφεί προς την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια ρυζιού και κακάο. Ο αριστερός πρόεδρος της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από τον Αύγουστο, θέλει επίσης να ακολουθήσει διαφορετική προσέγγιση. «Ο παράλογος 'πόλεμος κατά των ναρκωτικών' δείχνει την αποτυχία της ανθρωπότητας», είπε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.

Μέχρι στιγμής, η Κολομβία υπήρξε στενός σύμμαχος των ΗΠΑ λαμβάνοντας εκατομμύρια δολάρια για την αστυνομία και τον στρατό. Ο πρόεδρος σταμάτησε να καταστρέφει χωράφια κόκας και θέλει να βοηθήσει τους αγρότες να κάνουν τη μεταπήδηση σε άλλες καλλιέργειες. Ο αγρότης Φράνκο όμως έχει τις επιφυλάξεις του θεωρώντας πως είναι δύσκολο να βρεθεί λύση δίχως τη νομιμοποίηση της κοκαΐνης ενώ η δικηγόρος Πάρρα προχωράει τη συζήτηση ένα βήμα παραπέρα δηλώνοντας πως το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο σε εθνικό αλλά σε διεθνές επίπεδο. «Είναι ζήτημα δημόσιας υγείας».

Φάμπιαν Γιανιέζ / Μαρτίνα Φαρμπάουερ, DPA

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου