Είκοσι χρόνια πέρασαν από τότε που η Εθνική Ελλάδας κατέκτησε το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου στα γήπεδα της Πορτογαλίας, αφήνοντας άφωνη την Ευρώπη. Με πληρότητα σε όλες τις γραμμές, με την ξεχωριστή υπογραφή του Γερμανού προπονητή Ότο Ρεχάγκελ. Με νίκες απέναντι στην οικοδέσποινα Πορτογαλία, την παγκόσμια πρωταθλήτρια Γαλλία, την καλύτερη Τσεχία όλων των εποχών.

Μιλώντας στην  Deutsche Welle ο Ότο Ρεχάγκελ θυμάται: «Ήταν μια ξεχωριστή έκπληξη το ότι κερδίσαμε όλους τους αντιπάλους μας. Κάθε φορά έλεγαν ότι 'εντάξει, στο επόμενο παιχνίδι οι Έλληνες θα αποκλειστούν'. Αλλά εγώ ήξερα ότι έχουμε μία καταπληκτική ομάδα. Αλλιώς δεν θα βγαίναμε πρωταθλητές Ευρώπης…»

Δεν έπεσε από τον ουρανό αυτή η ομάδα. Ας θυμηθούμε τον συναρπαστικό εκτός έδρας αγώνα με την Αγγλία στα προκριματικά του Μουντιάλ του 2002. Με γκολ των Χαριστέα και Νικολαΐδη η Εθνική Ελλάδας είχε ρίξει στο καναβάτσο τα «Λιοντάρια» που όμως κατάφεραν να ισοφαρίσουν στις καθυστερήσεις. Και ξαφνικά Μπέκαμ, Σκόουλς, Σέριγχαμ και όλα τα αστέρια της Αγγλίας πανηγύριζαν σαν μικρά παιδιά, επειδή πήραν βαθμό από την Ελλάδα μέσα στο Γουέμπλεϊ.

«Είναι απλό: Πρέπει να κερδίζεις»

«Όταν πήγα στην Ελλάδα είδα ότι υπάρχουν παίκτες με εξαιρετικές ικανότητες», λέει ο Ρεχάγκελ. «Πάρτε για παράδειγμα τον Δέλλα, τον 'Κολοσσό της Ρόδου', με ύψος 1.92. Αυτό δεν μαθαίνεται, είναι ένα φυσικό χάρισμα. Και οι άλλοι παίκτες είχαν ξεχωριστή ποιότητα. Δημιούργησαν ένα σύνολο με ενθουσιασμό, με καλή χημεία μεταξύ τους και με απήχηση στον κόσμο».

Εδώ είναι όμως και η ιδιαίτερη ευθύνη και ικανότητα του προπονητή. Πρέπει να «δέσει» το σύνολο, παίρνοντας από τον καθένα ό,τι καλύτερο έχει να δώσει. Πώς τα κατάφερε ο ίδιος ο Ρεχάγκελ; Ο Γερμανός προπονητής απαντά με το χαρακτηριστικό του χιούμορ, που θυμίζει τον μεγάλο Ζεπ Χερμπέργκερ: «Κατά βάση είναι απλό: πρέπει πάντα να κερδίζεις, η μπάλα πρέπει πάντα να μπαίνει στα δίχτυα». Για να συμπληρώσει με σοβαρότητα: «Εγώ αυτό που έκανα ήταν να τοποθετήσω τους παίκτες σε μία τέτοια θέση στην ομάδα, ώστε να αξιοποιούν τις δυνατότητές τους και να είναι καλό το σύνολο. Όσα είπαμε εφαρμόστηκαν κατά 90%. Και όταν αυτό συμβαίνει, τότε τα παιδιά πιστεύουν τον προπονητή τους».

«Τίποτα δεν είναι απίθανο»

Για τον Ζήση Βρύζα, έναν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές του EURO 2004, είναι ξεκάθαρο το μήνυμα που ξεχωρίζει και η ανάμνηση που μένει από τον θρίαμβο της Πορτογαλίας: «Τίποτα δεν είναι απίθανο» τονίζει ο Έλληνας ποδοσφαιριστής στην Deutsche Welle. «Μία ομάδα με σωστή μεθοδολογία, φυσικά με ταλέντο, μία ομάδα που έχει δουλέψει σκληρά και με πειθαρχία κατάφερε να φέρει αυτό το πολύ σημαντικό αποτέλεσμα, συνδυάζοντας τα στοιχεία της με εκείνα που είχε ο προπονητής».

«Μινιμαλιστές» αποκαλούσαν τους Έλληνες το 2004, όπως γίνεται στο φετινό EURO με τους Άγγλους. Εννοούσαν ότι η ομάδα δημιουργεί ελάχιστες ευκαιρίες, αλλά τις εκμεταλλεύεται υποδειγματικά, για να πάρει τη νίκη με χαμηλό σκορ. Κάποιοι το θεωρούν τύχη, άλλοι απλώς ικανότητα. Δεν είναι και λίγο να εκμεταλλεύεσαι τις ελάχιστες ευκαιρίες που σου δίνονται. Ο Ζήσης Βρύζας δεν συμφωνεί πάντως με την εκτίμηση ότι η Ελλάδα δεν έκανε ευκαιρίες. «Αν προσέξετε καλά τα παιχνίδια, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων- ίσως με την Τσεχία είχαμε πρόβλημα, ειδικά στην αρχή, ίσως και με την Ισπανία προς το τέλος- αλλά στα υπόλοιπα παιχνίδια απειλήσαμε επιθετικά», λέει. «Δεν είναι ότι δεν τους βάλαμε προβληματισμούς. Νομίζω ότι υπάρχει παρανόηση πάνω σε αυτό το θέμα...»   

Για τους φιλάθλους το ερώτημα παραμένει: Ήταν ο θρίαμβος της Ελλάδας το 2004 η μεγαλύτερη έκπληξη στην ιστορία του EURO; Η μήπως η δεύτερη μεγαλύτερη έκπληξη μετά το 1992 και την πρωτιά των Δανών, που δεν είχαν κάνει καν προετοιμασία και τους μάζευαν από τις παραλίες την τελευταία στιγμή, για να δώσουν το παρών στα γήπεδα της Σουηδίας; «Νομίζω ότι συναγωνιζόμαστε» λέει γελώντας ο Ζήσης Βρύζας. «Δεν ξέρω, πραγματικά, αλλά δεν έχει και σημασία. Σημασία έχει ότι δύο ομάδες, οι οποίες δεν υπολογίζονταν από την αρχή ως πρωταγωνίστριες, κατάφεραν να σηκώσουν το Κύπελο. Αυτά τα μικρά τουρνουά- γιατί ουσιαστικά μιλάμε για πέντε ή έξι αγώνες, τρεις αγώνες του ομίλου κι άλλους τρεις για να πας μέχρι τον τελικό- έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Και τίποτα δεν είναι απίθανο».

Στον ναό του ποδοσφαίρου

Η συνάντηση με τον Ότο Ρεχάγκελ και τον Ζήση Βρύζα γίνεται στο Έσεν της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, γενέτειρα του Γερμανού προπονητή. Γιορτάζοντας τα 20 χρόνια από το «έπος» της Πορτογαλίας μία ομάδα με τα αστέρια του 2004 αναμετράται το βράδυ της Πέμπτης με ομάδα επιλέκτων της UEFA. Όπως λένε οι διοργανωτές υπάρχουν ακόμη εισιτήρια για τον αγώνα, που θα γίνει στο στάδιο της Ροτ Βάις Έσεν, ομάδας που κυριαρχούσε στο γερμανικό ποδόσφαιρο τη δεκαετία του '50.

Πραγματικός ναός του ποδοσφαίρου, το γήπεδο θυμίζει τις εποχές που το άθλημα ήταν μια κυριακάτικη γιορτή για τους ανθρακωρύχους της Βεστφαλίας. Στην είσοδο ένα μπρούτζινο άγαλμα που απαθανατίζει τον Χέλμουτ Ραν, το «Κανόνι του Έσεν», τον κυνηγό-θρύλο που σημείωσε το νικητήριο γκολ για τη Νατσιοναλμάνσαφτ στον τελικό του Μουντιάλ το 1954 απέναντι στην Ουγγαρία του Πούσκας. Στη γειτονιά καντίνες, «ορθάδικα» και βουλκανιζατέρ έχουν ντυθεί στα χρώματα του συλλόγου. Μικροί και μεγάλοι σε χαιρετούν με χαμόγελο, κάποιον λόγο θα έχεις για να έρχεσαι εδώ, μάλλον δικός τους θα είσαι κι εσύ. Ό,τι πιο κοντά στο αγγλικό «You'll never walk alone».

Αναζητώντας νέα ταλέντα

Στη Γερμανία η γενιά του '50 ανταμείφθηκε για το ταλέντο της με την κατάκτηση ενός Μουντιάλ, το ίδιο και η γενιά του '70. Στην Ελλάδα η δεκαετία του '70 έβγαλε τεράστια ταλέντα, που όμως ατύχησαν στις λεπτομέρειες και δεν κατάφεραν να γιορτάσουν την πρόκριση σε μία μεγάλη διοργάνωση. Ακολούθησαν οι προκρίσεις σε EURO και σε Μουντιάλ υπό τις οδηγίες του Αλκέτα Παναγούλια, αλλά η μεγάλη δικαίωση για το ελληνικό ποδόσφαιρο ήρθε με τον Ζαγοράκη, τον Χαριστέα, τον Σεϊταρίδη, τον Καραγκούνη, τον Νικοπολίδη και «τα άλλα παιδιά» το καλοκαίρι του 2004, με τον Ότο Ρεχάγκελ στον πάγκο.

Ο Ζήσης Βρύζας κάνει λόγο για μία ξεχωριστή «ένωση γενεών». Λέει όμως επίσης ότι «θα έπρεπε οι ίδιοι να δημιουργούμε τις ομάδες μας. Άλλες χώρες με το μέγεθος το δικό μας το έχουν καταφέρει. Δυστυχώς εμείς όχι στον βαθμό που θα 'πρεπε. Θέλω να ελπίζω ότι η ομοσπονδία το επόμενο διάστημα θα δώσει βάση σε αυτό και θα μπορέσει να δημιουργήσει εκείνο το σύστημα, το οποίο θα μπορεί να παράγει σωστούς ποδοσφαιριστές, καλούς ποδοσφαιριστές, να δημιουργήσει μία κοινή γλώσσα ποδοσφαιρικής ομιλίας σε όλη τη χώρα. Να μην στηρίζεται στο ότι κάθε 15 ή 20 χρόνια βρίσκουμε ένα σύνολο γενεών που ενώνεται, για να έχουμε μία καλή ομάδα».

«Βασιλιά της Ευρώπης» είχε αποκαλέσει η Bild τον Ότο Ρεχάγκελ μετά τον τελικό του 2004, για να τον νουθετήσει όμως ταυτόχρονα: «Τώρα όμως γύρνα σπίτι»! Εύκολα θα μπορούσε να γυρίσει ο Ρεχάγκελ, αποχωρώντας από τον πάγκο της Εθνικής στο απόγειο της δόξας του. Αλλά προτίμησε να παραμείνει. Ακόμη και σήμερα μιλάει καμιά φορά για την Εθνική Ελλάδας στο συμπεριληπτικό πρώτο πρόσωπο πληθυντικού, δείχνοντας πόσο ταυτίζεται με την ομάδα.  Όπως λέει o ίδιος στην Deutsche Welle, «είχα μια πρόταση εδώ στη Γερμανία, είχα και άλλες προτάσεις, αλλά από ευγνωμοσύνη στα παιδιά που κέρδισαν το τρόπαιο είπα 'θα μείνω εδώ, θα προσπαθήσω να σταθεροποιηθούμε σε αυτά τα επίπεδα'. Αλλά αυτό δεν είναι τόσο απλό. Πρέπει όμως να προσπαθήσουμε, να βρούμε παίκτες που θα μπορούμε να τους διαμορφώσουμε κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι έτοιμοι για την επόμενη διοργάνωση. Ίσως για την πρόκριση στο επόμενο Μουντιάλ που διοργανώνουν ΗΠΑ, Μεξικό και Καναδάς».