Στη Ρουμανία επικρατεί όλο και μεγαλύτερη πολιτική ηρεμία στα πλαίσια της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια. Πάντως η χώρα είναι η έκτη μεγαλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση από άποψη πληθυσμού. Και, καθώς βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, έχει τεράστια στρατηγική σημασία.

Πάρτε για παράδειγμα την πολιτική της απέναντι στη Ρωσία και την Ουκρανία: η Ρουμανία έχει με διαφορά τα μακρύτερα σύνορα από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ με την Ουκρανία, η οποία δέχεται επιθέσεις. Είναι επίσης η πιο σημαντική βάση για τις δυνάμεις των ΗΠΑ και άλλων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Και αντιμετωπίζει στρατιωτικές απειλές όπως καμία άλλη χώρα της ΕΕ: ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Σαχέντ εκρήγνυνται τακτικά πάνω από το ρουμανικό έδαφος. Το 2023, η κυβέρνηση του Βουκουρεστίου έβαλε ακόμη και να κατασκευαστούν καταφύγια αεροπορικής επιδρομής για τους κατοίκους στο Δέλτα του Δούναβη. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Πολωνία ή τις χώρες της Βαλτικής, η Ρουμανία δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου στις συζητήσεις για την αντιμετώπιση της Ρωσίας και τη στήριξη της Ουκρανίας.

Η εκτεταμένη σιωπή σε αυτό και σε άλλα σημαντικά πολιτικά ζητήματα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον πρόεδρο Κλάους Γιοχάνις, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία εδώ και δέκα χρόνια. Έχει καταστήσει τη σιωπή και την απουσία σήμα κατατεθέν του τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική - σε μια χώρα, όπου ο πρόεδρος είναι βασικός παράγοντας της εξωτερικής πολιτικής βάσει του Συντάγματος και θεωρείται η σημαντικότερη φωνή του κράτους στην εσωτερική πολιτική.

Πολλές υποσχέσεις, μετά παθητικότητα

Με φόντο αυτό το κενό, τις επόμενες εβδομάδες θα διεξαχθεί ένας εκλογικός μαραθώνιος στη Ρουμανία: ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών την ερχόμενη Κυριακή (24 Νοεμβρίου 2024), οι βουλευτικές εκλογές μια εβδομάδα αργότερα (1η Δεκεμβρίου 2024) και ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών μια εβδομάδα αργότερα (8 Δεκεμβρίου 2024), εάν, όπως αναμένεται, κανένας από τους υποψηφίους δεν πετύχει απόλυτη πλειοψηφία στον πρώτο γύρο.

Ο Κλάους Γιόχανις δεν επιτρέπεται να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα μετά από δύο θητείες. Ούτως ή άλλως δεν απολαμβάνει σχεδόν καμία πολιτική ή κοινωνική υποστήριξη. Πριν από δέκα χρόνια, κατέβηκε στις εκλογές με τη μεγάλη υπόσχεση να δρομολογήσει εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις και να απαλλάξει το κράτος από κακά όπως η διαφθορά. Αλλά ο γερμανικής καταγωγής Γιοχάνις, πρώην επιτυχημένος δήμαρχος στην ήρεμη πόλη Σιμπίου της Τρανσυλβανίας, δεν βρήκε ποτέ τα πατήματά του στο προεδρικό γραφείο και στην πολιτική ζούγκλα του Βουκουρεστίου και σύντομα βυθίστηκε στην παθητικότητα.

Σε μεγάλο βαθμό, αυτός ο ισολογισμός οδήγησε στην άνοδο των εθνικιστικών και αντιμεταρρυθμιστικών δυνάμεων. Το φαβορί των προεδρικών εκλογών είναι ο νυν πρωθυπουργός Μαρσέλ Τσιολάκου από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD). Το 1990, με διαφορετική τότε ονομασία, αποτέλεσε πόλο συγκέντρωσης των στελεχών του ανατραπέντος καθεστώτος Τσαουσέσκου. Κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της Ρουμανίας επί τρεισήμισι δεκαετίες και, ως εκ τούτου, είναι το μόνο διάδοχο κόμμα στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ που δεν έχει χαθεί στην ασημαντότητα.

Πρωθυπουργός με σκάνδαλα διαφθοράς

Σε αντίθεση με ό,τι υποδηλώνει το όνομά του, το PSD δεν έχει σοσιαλδημοκρατικό προσανατολισμό, αλλά εκπροσωπεί κυρίως δεξιές λαϊκιστικές και εθνικιστικές θέσεις που αναμειγνύονται με αριστερή κοινωνική ρητορική. Για πολλούς Ρουμάνους των πόλεων, το PSD ενσαρκώνει τη διαφθορά και τα διεφθαρμένα δίκτυα στο μετακομμουνιστικό κράτος. Στις αγροτικές περιοχές της ανατολικής και νότιας Ρουμανίας, ωστόσο, το PSD παραμένει η ηγετική πολιτική δύναμη.

Ο πρωθυπουργός, ο οποίος συγκεντρώνει ποσοστό περίπου 24% στις προεδρικές εκλογές, είναι ο ίδιος βετεράνος του κόμματος και έχει εξελιχθεί από επαρχιακός πολιτικός στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε ηγετικό στέλεχος του PSD. Ο Τσιολάκου εκπροσωπεί τη συντηρητική-εθνικιστική πτέρυγα του κόμματος και έχει γίνει αρκετές φορές γνωστός με υποτιθέμενα σκάνδαλα διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης υπόθεσης γύρω από ένα πολυτελές ταξίδι. Για πολλούς Ρουμάνους, ωστόσο, ενσαρκώνει τον τύπο του προβλέψιμου, μέσου πολιτικού του PSD που εγγυάται τη σταθερότητα και την ηρεμία και δεν ξεχνά τους «μικρούς ανθρώπους» παρά τα πιθανά σκάνδαλα διαφθοράς.

Αν ο Τσιολάκου γίνει πρόεδρος, δεν μπορούμε να περιμένουμε μια αντιευρωπαϊκή στροφή όπως στην Ουγγαρία του Όρμπαν, αλλά μάλλον ότι η Ρουμανία θα παραμείνει στο εξωτερικό πιστός σύμμαχος στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ , ενώ στο εσωτερικό θα σταματήσουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη και στον τομέα καταπολέμησης της διαφθοράς.

Ο υποψήφιος της Μόσχας;

Η κατάσταση είναι διαφορετική στην περίπτωση ενός πολιτικού που συγκεντρώνει ποσοστό γύρω στο 15%: του Γκεόργκε Σιμιόν, ηγέτη της «Συμμαχίας για την Ενότητα των Ρουμάνων» (AUR). Ο Σιμιόν είναι υπερεθνικιστής και αντιευρωπαϊστής, αλλά δεν έχει πολλά κοινά με τις δύο προηγούμενες γενιές των Ρουμάνων εθνικιστών, οι οποίοι είχαν ισχυρές ρίζες στο παρελθόν. Ο Σιμιόν έχει μάθει πολλά από πολιτικούς, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βίκτορ Όρμπαν, και έχει αποκτήσει φήμη κυρίως μέσω των δραστηριοτήτων του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Του έχει απαγορευτεί η είσοδος στη Δημοκρατία της Μολδαβίας και στην Ουκρανία, επειδή διεκδικεί τμήματα των εδαφών και των δύο χωρών για τη Ρουμανία. Ο Σιμιόν θεωρείται ύποπτος για διασυνδέσεις με τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις γι' αυτό.

Η Έλενα Λασκόνι, η ηγέτιδα του φιλελεύθερου κόμματος Ένωση «Σώστε τη Ρουμανία» (USR), το οποίο επίσης συγκεντρώνει ποσοστό γύρω στο 15%, ανταγωνίζεται τον Σιμιόν για τη δεύτερη θέση. Η πρώην δημοσιογράφος-σταρ και παρουσιάστρια ιδιωτικού τηλεοπτικού καναλιού μπήκε στην πολιτική πριν από λίγα χρόνια και έγινε δήμαρχος της μικρής πόλης Καμπουλούνγκ στη νότια Ρουμανία.

Πολιτικές ακροβασίες και οικογενειακό δράμα

Το κόμμα της, το USR, καθιερώθηκε πριν από περίπου μια δεκαετία ως κίνημα κατά της διαφθοράς και κίνημα πολιτών και υποστήριζε προοδευτικές-φιλελεύθερες πολιτικές. Εδώ και μερικά χρόνια, ωστόσο, το USR έχει βυθιστεί στις συμπληγάδες της κομματικής πολιτικής και στις επαναλαμβανόμενες διαμάχες για την κατεύθυνση. Το USR μετά από μόλις δέκα μήνες εγκατέλειψε σε μια διαμάχη για τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις τον κυβερνητικό συνασπισμό που είχε σχηματιστεί μετά τις εκλογές του 2020 με το Εθνικό Φιλελεύθερο Κόμμα (PNL) και το κόμμα της ουγγρικής μειονότητας UDMR.

Το πολιτικό στυλ της Έλενα Λασκόνι και η προεκλογική της εκστρατεία αντικατοπτρίζουν τα προβλήματα του USR. Προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην προοδευτική πολιτική και την υποτιθέμενη εγγύτητα στον λαό. Πριν από μερικά χρόνια, ψήφισε κατά του γάμου των ομοφυλοφίλων σε δημοψήφισμα που ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προκαλώντας μια δημόσια οικογενειακή σύγκρουση, καθώς η κόρη της δηλώνει ότι είναι «μέλος της LGBTQ κοινότητας». Η Έλενα Λασκόνι τάσσεται τώρα υπέρ των καταχωρισμένων συμφώνων συμβίωσης για τα queer άτομα, αλλά εξακολουθεί να είναι κατά του γάμου των ομοφυλοφίλων. Στις εμφανίσεις της προτιμά να φοράει έναν μεγάλο χριστιανικό σταυρό στο λαιμό της και ρούχα εμπνευσμένα από το στυλ των ρουμανικών λαϊκών ενδυμασιών.

Για τον Τσιολάκου, ένα σενάριο με τον Σιμιόν στον δεύτερο γύρο θα ήταν το πιο ευνοϊκό. Όπως και το 2000, όταν ο πρώην κομμουνιστής Ιόν Ιλιέσκου και ο υπερεθνικιστής Κορνέλιου Βάντιμ Τούντορ αναμετρήθηκαν στον δεύτερο γύρο, πολλοί Ρουμάνοι θα υποστήριζαν αυτόματα το «μικρότερο κακό», δηλαδή τον Τσιολάκου. Αν, από την άλλη πλευρά, η Λασκόνι καταφέρει να μπει στον δεύτερο γύρο, τότε, όπως τόσο συχνά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, θα βρεθούν αντιμέτωπες δύο Ρουμανίες - η χώρα και η πόλη, η παράδοση και η νεωτερικότητα, ένας στάσιμος μηχανισμός και οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις.

Οι προβλέψεις για τις βουλευτικές εκλογές είναι εξίσου διφορούμενες: Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, το PSD θα λάβει 25 έως 35%, το εθνικιστικό AUR 15 έως 21% και οι Εθνικιστές Φιλελεύθεροι επίσης 15 έως 21%. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: οι λαϊκιστές και οι εθνικιστές της Ρουμανίας μπορούν να περιμένουν αυτή τη φορά ένα αποτέλεσμα ρεκόρ.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός