Στην αρχή η παρουσία τους είναι απλώς μια φήμη, αργότερα γίνεται ένα κοινό μυστικό. Χιλιάδες μισθοφόροι από τη ρωσική ομάδα Βάγκνερ δραστηριοποιούνται σε αρκετές αφρικανικές χώρες. Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Ρώσο πρεσβευτή, 1890 «Ρώσοι εκπαιδευτές» υποστήριξαν τα κυβερνητικά στρατεύματα στον εμφύλιο πόλεμο.

Έως και 1.200 μισθοφόροι Βάγκνερ λέγεται ότι πολεμούν στο πλευρό του ηγέτη των ανταρτών Χαλιφά Χαφτάρ στη Λιβύη. Σύμφωνα με παρατηρητές, η φιλορωσική και αντιδυτική στρατιωτική χούντα στο Μάλι έχει επίσης φέρει στη χώρα εκατοντάδες μαχητές της ομάδας Βάγκνερ, οι οποίοι κατηγορούνται για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκεί.

«Με την πάροδο του χρόνου, η ομάδα Βάγκνερ αναπτύχθηκε πέρα ​​από τις ιδιωτικές στρατιωτικές υπηρεσίες σε ένα δίκτυο σχέσεων με εταιρείες σε διάφορες αφρικανικές χώρες», δήλωσε ο αναλυτής Ιούλιαν Ράντεμεϊερ από το δίκτυο της κοινωνίας των πολιτών «Παγκόσμια Πρωτοβουλία κατά του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος» (GIATOC) στην DW, στο περιθώριο της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου. «Λειτουργούν σε αυτή τη γκρίζα ζώνη μεταξύ περισσότερο ή λιγότερο παράνομων δραστηριοτήτων και καλύπτουν καλά ολόκληρη την περιοχή», λέει.

Σουδάν, «χώρα-κλειδί» της Ρωσίας στην Αφρική

Ιδιαίτερα στο Σουδάν οι μισθοφόροι της ομάδας Βάγκνερ είναι μακροχρόνιοι και πολυάριθμοι. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του δικτάτορα Ομάρ Αλ Μπασίρ οι άδειες για τα ορυχεία χρυσού πήγαιναν στη ρωσική εταιρεία «M-Invest», η οποία φέρεται να ελέγχεται από τον ολιγάρχη και αφεντικό της ομάδας Βάγκνερ, Γεβγκένι Πριγκόζιν. Έτσι, οι άνθρωποι της ομάδας Βάγκνερ ανέλαβαν και την αποστολή να διασφαλίσουν τις δραστηριότητες της εταιρείας στα ορυχεία χρυσού.

Το 2017 ο τότε δικτάτορας του Σουδάν Αλ Μπεσίρ και ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλάντιμιρ Πούτιν συναντήθηκαν στο Σότσι για να προαναγγείλουν μια «νέα φάση» συνεργασίας. Ο Αλ Μπασίρ υποσχέθηκε στον Πούτιν ότι το Σουδάν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τη Ρωσία ως «χώρα-κλειδί για την Αφρική». Σε αντάλλαγμα εξασφάλισε στρατιωτική υποστήριξη, η οποία όμως τελικά δεν απέτρεψε την πτώση του τον Απρίλιο του 2019.

Παρόλο που το Σουδάν κάθε τόσο προσπαθεί να επιστρέψει σε μια συνταγματική τάξη, οι μισθοφόροι παραμένουν στη χώρα και έχουν αυξήσει ακόμη περισσότερο την επιρροή τους στον σουδανικό στρατό. Η συμφωνία ήταν ότι η στρατιωτική κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο του Σουδάν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και λαμβάνει ενεργή υποστήριξη από τους Ρώσους μισθοφόρους, ενώ το Κρεμλίνο έχει πρόσβαση σε άλλα κερδοφόρα ορυχεία χρυσού.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα οι παρατηρητές λένε ότι η Ρωσία ενδιαφέρεται πρωτίστως για τη διασφάλιση της πρόσβασης στις πολύτιμες πρώτες ύλες του Σουδάν. Εκτός από τον χρυσό, αυτές περιλαμβάνουν μαγγάνιο και πυρίτιο. Τα κοιτάσματα ουρανίου παρουσιάζουν επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Ρωσία, η οποία επιειρεί να ικανοποιήσει την πείνα για ενέργεια στην Αφρική.

Wagner ως όχημα για τη ρωσική επιρροή στην Αφρική

Ο αναλυτής Ιούλιαν Ράντεμεϊερ βλέπει την ομάδα Βάγκνερ κυρίως ως όργανο του Κρεμλίνου για την αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική επιρροή του στην Αφρική. Το Σουδάν είναι μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα. Με τους συναδέλφους του δημοσίευσε πρόσφατα μια έκθεση για τη συνολική δραστηριότητα της ομάδας Βάγκνερ στην Αφρική. «Είναι ο σημαντικότερος ρωσικός παράγοντας στην Αφρική σήμερα και οι δραστηριότητές της ασκούν κακή επιρροή στην ήπειρο», λέει.

Η Ρωσία αγωνίζεται για μεγαλύτερη επιρροή στην Αφρική.  Η ομάδα Βάγκνερ είναι εξίσου χρήσιμη, όσο και οι επισκέψεις του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, αλλά και οι συμφωνίες για στρατιωτική συνεργασία και ακόμη, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δωρεάν παραδόσεις τροφίμων και λιπασμάτων. Πιθανώς ως ευχαριστώ, η Μόσχα μπόρεσε να καταγράψει 15 αποχές από την Αφρική στο τελευταίο ψήφισμα του ΟΗΕ για τον επιθετικό πόλεμο στην Ουκρανία. Η Ερυθραία και το Μαλί τάχθηκαν ακόμη πιο ξεκάθαρα στο πλευρό της Ρωσίας, απορρίπτοντας το σχέδιο ψηφίσματος.

«Ελκυστική πρόταση» για αφρικανικές κυβερνήσεις

Το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί τους μισθοφόρους ως «όργανο διπλωματίας στην Αφρική», σύμφωνα με εκπρόσωπο της ερευνητικής συλλογικότητας «All Eyes on Wagner» σε συνέντευξή του στη DW, με το ψευδώνυμο Γκάμπριελ. Τονίζει ότι οι ντόπιοι μισθοφόροι ανήκουν σε θυγατρικές εταιρείες. «Στη Ρωσία, οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες απαγορεύονται, αλλά επιτρέπεται σε κάποιο βαθμό να δραστηριοποιούνται εκτός Ρωσίας», λέει ο Γκάμπριελ. «Και κάθε φορά το Κρεμλίνο δίνει την άδεια στην ομάδα Βάγκνερ να αναπτύξει τις δραστηριότητές της στην Αφρική».

Για τις αφρικανικές κυβερνήσεις που έχουν περιορισμένα μετρητά, μπορεί να είναι πολύ ελκυστικό να πληρώνουν για τις υπηρεσίες της ομάδας Βάγκνερ με δικαιώματα ορυκτών ή πρόσβασης στην αγορά, πιστεύει ο Γκάμπριελ: «Δεν χρειάζεται να κάνουν ανάληψη χρημάτων από τον λογαριασμό τους. Μπορούν απλά να πουν: Ορίστε, μπορείτε να εκμεταλλευτείτε αυτό το ορυχείο για 25, 50 ή 100 χρόνια, χωρίς κανένα πρόβλημα...».

 

Ντάβιντ Ελ

Επιμέλεια: Ευθύμης Αγγελούδης