Αυτός είναι ο τίτλος έκθεσης για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας στην Αρχαιολογική Συλλογή Μονάχου αυτόν τον καιρό. Αν και περιορισμένη, η προσέγγισή της τραβά την προσοχή.
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας, Βίλχελμ Βέγκνερ 1867Εικόνα: akg-images/picture-alliance
Με αυτά τα λόγια προλογίζει η Κρατική Αρχαιολογική Συλλογή του Μονάχου, η μεγαλύτερη συλλογή ελληνικών αρχαιοτήτων στη Γερμανία, την ειδική έκθεση για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, την οποία φιλοξενεί εδώ και μήνες και ολοκληρώνεται στις 4 Απριλίου.
Λάφυρα, ένα τρόπαιο και η «κουλτούρα μνήμης» στην αρχαιότητα
Περικεφαλαία και περικνημίδες, «Σαλαμίνα 480»Εικόνα: STAATLICHE ANTIKENSAMMLUNG UND GLYPTOTHEK MÜNCHEN
H έκθεση είναι μικρή σε σχέση με την ακτινοβολία του γεγονότος στο οποίο εστιάζει, παρατηρεί η Frankfurter Allgemeine Zeitung σε σχετικό άρθρο της για την έκθεση. Στα θετικά συγκαταλέγεται η παρουσίαση αρχαιοτήτων και ιστορικών πηγών και από τις δύο πλευρές, επικεντρώνοντας όχι μόνο στο στρατιωτικό σκέλος των Περσικών Πολέμων αλλά και στις ευρύτερες αλληλεπιδράσεις και οσμώσεις των δύο λαών. Ξεχωρίζει για παράδειγμα ένα αντίγραφο αγάλματος του Απόλλωνα, που αποδίδεται στον γλύπτη Κάναχο τον Πρεσβύτερο, το οποίο κοσμούσε τον ναό των Διδύμων στη Μίλητο και άρπαξαν ως λάφυρο οι Πέρσες το 494 πΧ. Για την FAZ το γεγονός ότι τα περισσότερα γλυπτά είναι αντίγραφα βοηθά μεν την αρχαιολογική παρουσίαση, ωστόσο αφαιρεί από την έκθεση την αύρα που προσδίδουν τα πρωτότυπα.
Eντυπωσιακή είναι ωστόσο η αίθουσα που αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, με καθίσματα τοποθετημένα σε αμφιθεατρικό σχήμα. Στη μέση ο πίνακας με τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας του Γερμανού ζωγράφου Βίλχελμ φον Κάουλμπαχ (19oς αιώνας). Γύρω του προθήκες με αντικείμενα που αποτελούσαν μέρος του στρατιωτικού εξοπλισμού Ελλήνων και Περσών, πχ. περικεφαλαίες ή περικνημίδες.
Το «highlight» όμως βρίσκεται στο τέλος της έκθεσης: ένα μοναδικό στο είδος του αρχαιοελληνικό τρόπαιο. Προέρχεται, σύμφωνα με τον ιστορικό Χάραλντ Σούλτσε, από πεδίο μάχης του 4ου αιώνα και αποτελούσε αναφορά στη Μάχη του Μαραθώνα (490 πΧ). Πρόκειται για ένα πρώιμο στοιχείο ιστορικής μνήμης των αρχαίων Ελλήνων για τους Περσικούς Πολέμους.
Περί «ανατολίτικης δεσποτείας»
Από τους Πέρσες στο σύγχρονο Ιράν
Τη μεγαλειώδη έκθεση «Επικό Ιράν» παρουσιάζει το Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου στο Λονδίνο. Έργα τέχνης, λατρευτικά και καθημερινά αντικείμενα με ιστορία 5.000 ετών.
Η έκθεση «Επικό Ιράν» που παρουσιάζεται στο Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου του Λονδίνου ρίχνει φως σε έναν από τους σημαντικότερους πολιτισμούς στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μνημεία, θησαυροί των Περσών, έργα τέχνης από πολλούς αιώνες βρίσκονται σε πρώτο πλάνο στην νέα έκθεση. Εδώ, βιντεοπροβολή στο Αφιέρωμα για τον θεό των Περσών Αχούρα Μάζντα (Άρχοντα της Σοφίας).
Στην Περσική Αυτοκρατορία εμφανίστηκαν πολλές δυναστείες με μεγάλη επιρροή που κυριάρχησαν από τον 6 αιώνα π.Χ. Το σύγχρονο Ιράν, που θεωρεί ότι είναι κληρονόμος της Περσικής Αυτοκρατορίας, μπορεί να καυχιέται για τη μακραίωνη ιστορία του. Ο κύλινδρος αυτός θεωρείται μια πρώτη μορφή διακήρυξης ανθρωπίνων δικαιωμάτων (539 π.Χ.) και φέρει πάνω του το όνομα του βασιλιά Κύρου Β'.
Περίπου 350 αντικείμενα μπορεί κανείς να δει στην έκθεση του Λονδίνου. Μεταξύ αυτών χειρόγραφα, κεραμικά, χαλιά και υφάσματα από πολλές και διαφορετικές περιόδους. Στη φωτογραφία αντίγραφο του 1889 ενός περσικού ανάγλυφου που χρονολογείται μεταξύ 522 και 486 π.Χ.
Το χρυσό αυτό βραχιόλι χρονολογείται στην εποχή της Πρώτης Περσικής Αυτοκρατορίας (Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία), που ιδρύθηκε από τον Κύρο Β' το 550 π.Χ. Στη δυναστεία των Αχαιμενιδών άκμασε η τέχνη, η επιστήμη και η τεχνολογία. Εκτεινόταν από τα Βαλκάνια μέχρι το Δέλτα του Ινδού Ποταμού.
Διαδοχή και εξέλιξη
Η έκθεση αποτελείται από δέκα μέρη, μεταξύ αυτών «Η Περσική Αυτοκρατορία», «Η σύσταση του Ιράν» και «Η Νέα Θρησκεία». Το τελευταίο εστιάζει στον ρόλο του Ισλάμ στη διαμόρφωση του ιρανικού πολιτισμού. Η ενότητα «Λογοτεχνικοί Θησαυροί» εστιάζει επίσης στην περσική ποίηση.
Το αγαλματίδιο αυτό αναπαριστά ένα ζευγάρι που προσεύχεται με υψωμένα τα χέρια. Προέρχεται από τη Μέση Ελαμιτική Περίοδο (1.500 - 1.100 π.Χ.) Ήρθε στο φως από Γάλλους αρχαιολόγους στα Σούσα στις αρχές του 20ού αιώνα.
Εικόνα: The Sarikhani Collection
Ανακαλύπτοντας τις ρίζες
«Μόλις πρόσφατα οι άνθρωποι κατάλαβαν ότι το Ιράν έχει μια υπέροχη, πλούσια καλλιτεχνική παράδοση και πολιτιστική ιστορία που πάει αιώνες πίσω», δήλωσε ο Τζον Κέρτις, επιμελητής της έκθεσης «Επικό Ιράν» στο Reuters News.
Οι ιρανικές αυτές ενδυμασίες χρονολογούνται στο 1840-1850. Τα εκθέματα αυτά, όπως και πολλά άλλα, αποτελούν δάνεια για τις ανάγκες της έκθεσης. Όπως δήλωσε ο επιμελητής της έκθεσης Τζον Κέρτις, η διοργάνωση της συγκεκριμένης έκθεσης ήταν μια τεράστια πρόκληση εξαιτίας της πανδημίας.
Τα συγκεκριμένα έργα τέχνης προέρχονται από το σύγχρονο Ιράν. Μεταξύ άλλων βλέπουμε στα αριστερά ένα γλυπτό του εικαστικού και καλλιγράφου Μοχάμεντ Εχσάι (2003). Στα δεξιά ο πίνακας του Ρόκνι Χαεριζάντεχ με τίτλο «Επέτειος από την Επανάσταση της Ισλαμικής Δημοκρατίας» (2007).
Το τελευταίο τμήμα της έκθεσης με τίτλο «Μοντέρνο και Σύγχρονο Ιράν» παρουσιάζει έργα τέχνης από τη δεκαετία του 1940 κι έπειτα. Το συγκεκριμένο φέρει την υπογραφή του Μονίρ Σαχρουντί Φαρμανφαρμαγιάν και αποτελεί δείγμα της ιρανικής μοντέρνας τέχνης πριν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ.
Εικόνα: Estate of Monir Shahroudy Farmanfarmian
10 εικόνες1 | 10
Όπως παρατηρεί η FAZ το ενδιαφέρον της έκθεσης «Σαλαμίνα 480», παρά τα τυπικά μειονεκτήματα που παρουσιάζει, έγκειται στο ότι είναι ανοιχτή στην άλλη άποψη. Στο ερώτημα, δηλαδή, ελληνικό πνεύμα ή βαρβαρότητα, η δεύτερη επιλογή δεν πρέπει να θεωρείται απαραίτητα ότι ήταν η «ανατολίτικη δεσποτεία», όπως συχνά παρουσιάζεται. Μάλιστα, παρατηρεί η εφημερίδα, «αν λάβει κανείς υπόψη τον μάλλον χαλαρό τρόπο με τον οποίο οι Πέρσες διοικούσαν την αυτοκρατορία τους, οι Έλληνες στοχαστές θα μπορούσαν να είχαν ακμάσει και υπό την περσική κυριαρχία. Οι Πέρσες αποδέχονταν διαφορετικές μορφές διακυβέρνησης μεταξύ των υποτελών λαών - εφόσον αναγνώριζαν τον Μέγα Βασιλιά της Περσίας.»
Θα μπορούσε ίσως να είχε γραφτεί κι έτσι η ιστορία των Περσικών Πολέμων. Σίγουρο πάντως είναι ότι μετά τις ελληνικές νίκες επί των Περσών ακολούθησαν τα σπουδαία επιτεύγματα της Αθήνας του Περικλή. Αλλά κι ένας ακόμη αιματηρός πόλεμος, αυτή τη φορά μεταξύ Ελλήνων: ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.
