Όπου κι αν εμφανίζεται αυτές τις μέρες ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, τον υποδέχονται με σερβικές σημαίες και ορχήστρες πνευστών. Οι εκδηλώσεις ενθουσιασμού είναι άψογα οργανωμένες. Χιλιάδες οπαδοί μεταφέρονται με λεωφορεία στις ομιλίες του προέδρου. Σύμφωνα με ανεξάρτητα σερβικά μέσα ενημέρωσης, για τους δημοτικούς υπαλλήλους θεωρείται υποχρεωτική η παρουσία στις κομματικές φιέστες.

«Θέλουμε να κερδίσουμε, ακόμη πιο καθαρά από τις προηγούμενες φορές», έλεγε ο Βούτσιτς σε πρόσφατη προεκλογική εκδήλωση. «Θέλουμε να δείξουμε ότι η Σερβία διαλέγει το μέλλον, διαλέγει την ελευθερία, την ειρήνη και τη σταθερότητα». Τρεις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις διεξάγονται ταυτόχρονα αυτή την Κυριακή στη Σερβία: προεδρικές εκλογές, πρόωρες βουλευτικές εκλογές, αλλά και τοπικές εκλογές στον δήμο Βελιγραδίου. Παντού θεωρείται βέβαιος νικητής ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς και το «Προοδευτικό Κόμμα» του (SNS). Μεγάλο γραφείο στοιχημάτων στο Βελιγράδι προσφέρει πριμ μόλις ...δύο ευρώ για όποιον στοιχηματίσει εκατό ευρώ στη νίκη του Βούτσιτς. Στις προεδρικές εκλογές ο σημερινός πρόεδρος θα μπορούσε να επανεκλεγεί από τον πρώτο γύρο. Στις βουλευτικές εκλογές το SNS διεκδικεί με αξιώσεις την απόλυτη πλειοψηφία. Μόνο στον δήμο Βελιγραδίου έχει κάποιες πιθανότητες επιτυχίας ή ούτως ή άλλως διασπασμένη αντιπολίτευση.

Στρατιωτική πειθαρχία και μαζική προπαγάνδα

«Ειρήνη» και «σταθερότητα» είναι δύο υποσχέσεις που ακούγονται συχνά στις προεκλογικές εμφανίσεις του Βούτσιτς και ακόμη πιο συχνά από τότε που άρχισε η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. Η Σερβία, χώρα υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ, καταδικάζει μεν την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, αλλά δεν συνυπογράφει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Όχι μόνο γιατί οι περισσότεροι Σέρβοι θεωρούν τη Ρωσία «αδελφό κράτος» με ακατάλυτους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς, αλλά και επειδή στη σημερινή συγκυρία η σερβική ηγεσία έχει κάθε λόγο να ποντάρει στη Μόσχα. Η χώρα είναι πλήρως εξαρτημένη από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας και επιπλέον ελπίζει σε ρωσική στήριξη για το ζήτημα του Κοσόβου. Ούτε το Βελιγράδι, ούτε η Μόσχα αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της πρώην σερβικής επαρχίας.

Το ότι κυριαρχεί στην επικαιρότητα ο πόλεμος στην Ουκρανία, μάλλον ταιριάζει στην προεκλογική ατζέντα του Βούτσιτς. Με ύφος ανώτερου αξιωματικού ο ίδιος εμφανίζεται κάθε τόσο στα ΜΜΕ, καταγράφοντας με ακρίβεια σε πόσους τόνους ανέρχονται τα αποθέματα της χώρας σε σιτηρά, καλαμπόκι και ψάρι κονσέρβα. «Η προπαγάνδα θέλει να εμφυσήσει φόβο στον απλό κόσμο», υποστηρίζει ο φιλόσοφος Βλάντιμιρ Μιλουτίνοβιτς, που έχει γράψει βιβλίο για τη ρητορική του Αλεξάνταρ Βούτσιτς. «Οι λαϊκές εφημερίδες γράφουν ότι επίκειται οικονομική κατάρρευση, ότι η Γερμανία πεινάει, ενώ την ίδια στιγμή η Σερβία αναδεικνύεται σε όαση σταθερότητας...»

Στην ανεργία χωρίς κομματικό βιβλιάριο

Εδώ και δέκα χρόνια ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς διατηρεί τα ηνία στη Σερβία. Το «Προοδευτικό Κόμμα» ελέγχει τα μεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα, τις λαϊκές εφημερίδες, τις κρατικές επιχειρήσεις και την τοπική αυτοδιοίκηση. Στις εκπομπές λόγου οι πολιτικοί αντίπαλοι δυσφημούνται ως «κλέφτες» και «προδότες». Το κυβερνών κόμμα έχει 700.000 μέλη, περίπου το ένα δέκατο του συνολικού πληθυσμού. Ο λόγος είναι απλός: χωρίς κομματικό βιβλιάριο σχεδόν κανείς δεν προσλαμβάνεται στη δημόσια διοίκηση ή σε κρατικές επιχειρήσεις.

Όσο για το πολιτικό πρόγραμμα του Βούτσιτς, είναι ο ...ίδιος ο Βούτσιτς. «Το Προοδευτικό Κόμμα κυριαρχεί στη δημόσια συζήτηση», εξηγεί ο Ντέγιαν Μπούρσατς, συνεργάτης του Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών στο Βελιγράδι. «Αυτό του επιτρέπει να εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα, στοχεύοντας σε όλο το εύρος του πολιτικού φάσματος. Συνάπτει συμφωνίες με το Κόσοβο, αλλά την ίδια στιγμή καταφεύγει σε εθνικιστικές εξάρσεις. Υπερηφανεύεται ότι η Σερβία είναι η πρώτη χώρα που διαθέτει επαρκή ποσότητα εμβολίων για τον κορωνοϊό, αλλά παράλληλα καταργεί τα υγειονομικά μέτρα κατά της πανδημίας...»

Δύσκολες εποχές για την αντιπολίτευση

Όσο για την αντιπολίτευση, δυσκολεύεται να βρει ανταπόκριση. Η πολιτική της ατζέντα αναδεικνύει το πρόβλημα της διαφθοράς, την υποτιθέμενη διαπλοκή της κυβέρνησης με τον υπόκοσμο και την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά βρίσκει ελάχιστη απήχηση στους ψηφοφόρους και ακόμη λιγότερη από τότε που ξέσπασε πόλεμος στην Ουκρανία. Πριν λίγους μήνες οι αντίπαλοι του Βούτσιτς ήλπιζαν ότι βρήκαν επιτέλους ένα θέμα με ξεχωριστή απήχηση στην κοινή γνώμη. Οικολόγοι ακτιβιστές είχαν μπλοκάρει εθνικούς δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αξιοποίηση κοιτασμάτων λιθίου από την βρετανο-καναδική εταιρεία Rio Tinto στη δυτική Σερβία. Υποστήριζαν ότι η Rio Tinto όχι μόνο θα καταστρέψει τη φύση, αλλά θα βγάλει και τα κέρδη της εκτός Σερβίας. Ήταν η πρώτη φορά που ο Βούτσιτς θορυβήθηκε, αλλά γρήγορα αντέδρασε, ανακαλώντας την άδεια για το ορυχείο. Έκτοτε το ζήτημα δεν έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη.

Για πλήρη ευθυγράμμιση των μέσων ενημέρωσης και οικονομική παντοδυναμία του κυβερνώντος κόμματος κάνει λόγο η αντιπολιτευόμενη εβδομαδιαία εφημερίδα Vreme. Δημοσιογράφοι αποκάλυψαν πρόσφατα ότι στην περίοδο 2015-2021 το Προοδευτικό Κόμμα είχε δαπανήσει περίπου 23 εκατομμύρια ευρώ για προεκλογικές καμπάνιες, ποσό τριπλάσιο από εκείνο που αναλογεί σε όλα μαζί τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Το 2020 η αντιπολίτευση είχε μποϊκοτάρει τις βουλευτικές εκλογές σε ένδειξη διαμαρτυρίας για αθέμιτες πρακτικές στον προεκλογικό αγώνα. Αυτή τη φορά εκτιμάται ότι θα έχει πιο ισχυρή παρουσία. Ο συνασπισμός με το χαρακτηριστικό όνομα «Ενωμένοι για το μέλλον της Σερβίας» (US), τον οποίο συναπαρτίζουν ετερόκλιτες πολιτικές δυνάμεις αριστερά, αλλά και δεξιά του Κέντρου, εκτιμάται ότι θα συγκεντρώσει ποσοστό γύρω στο 15-20% των ψήφων.

Ακόμη περισσότερες ψήφους θα μπορούσε να προσελκύσει ο Ζντράφκο Πόνος, στρατηγός ε.α. και προεδρικός υποψήφιος φιλοευρωπαϊκού κόμματος. Το όριο του εκλογικού νόμου (3%) για εκπροσώπηση στη Βουλή μπορεί να υπερβεί και το νέο αριστερό-οικολογικό κίνημα Moramo, κάτι αδιανόητο μέχρι πρότινος στη Σερβία. Πιο κατακερματισμένο εμφανίζεται το στρατόπεδο της υπερσυντηρητικής Δεξιάς και των εθνικιστών με πέντε διαφορετικούς εκλογικούς συνδυασμούς και προεδρικούς υποψηφίους.

Νεμάνια Ρούγεβιτς

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου