Ο Άνταμ αν και 18 χρονών, είναι πολύ σκληραγωγημένος. Στη Λαμπεντούζα ζει μια «πέμπτη ζωή». Στην χώρα του, την Γκάνα, σώθηκε από θαύμα μετά από μία αεροπορική επίθεση. Στην προσπάθειά του να διαφύγει στη Λιβύη είδε τον θάνατο τρεις φορές μπροστά του, ενώ κατά το ταξίδι του προς την Ευρώπη θα πνιγόταν, εάν ένας συνταξιδιώτης του δεν τον τραβούσε έξω από το νερό από τα μαλλιά. Ο Άνταμ σήμερα φιλοξενείται από μια οικογένεια ψαράδων στη Λαμπεντούζα, μαθαίνει ιταλικά αλλά και πώς να φτιάχνει πίτσα. Όταν μεγαλώσει θέλει να γίνει πολιτικός για να αγωνιστεί για μία καλύτερη κοινωνία.

Τους τελευταίους μήνες καταφθάνουν στην Ιταλία εκατοντάδες ανήλικοι πρόσφυγες. Τα καταλύματα που προσφέρονται από τις αρχές δεν επαρκούν, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά και έφηβοι να φιλοξενούνται σε σπίτια οικογενειών της περιοχής. Οι οικογένειες αναλαμβάνουν τη συνολική τους φροντίδα μέχρι να ενηλικιωθούν, κάτι το οποίο αποτιμάται ως μία σημαντική αυθόρμητη πρωτοβουλία της τοπικής κοινωνίας από το 2011. Τη χρονιά εκείνη το μεταναστευτικό κύμα προς την Ιταλία ήταν πρωτοφανές. Μέσα σε λίγες μόλις μέρες 25.000 νέοι από την Τυνησία έφθασαν ως πρόσφυγες στην Ιταλία, κυρίως στη Λαμπεντούζα. Ο ψαράς Έντσο Μπιλέτσι, όπως και πολλοί άλλοι συνάδελφοί του, έφτιαξαν ειδικούς χώρους στα σπίτια τους για να φιλοξενήσουν πρόσφυγες. «Οι πρόσφυγες μοιάζουν με ναυαγούς, πρέπει να τους βοηθήσουμε. Για εμάς αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό», λέει ο Έντσο Μπιλέτσι.

Έλλειψη κρατικής συνδρομής

«Στην Ιταλία είμαστε πάρα πολύ φιλόξενοι», αναφέρει ο Τζιοβάνι Γκαμπούτσα, υπεύθυνος για τον προσφυγικό καταυλισμό στο Ποτσάλο της νότιας Σικελίας. «Η φιλοξενία όμως από μόνη της δεν είναι αρκετή», εκτιμά ο Τζιοβάνι Γκαμπούτσα, εκφράζοντας ανησυχία για το μέλλον των νέων προσφύγων στην Ιταλία, μιας και η ιταλική γραφειοκρατική μηχανή δεν είναι σε θέση από μόνη της να αντεπεξέλθει στα δεδομένα αυτά. «Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να επιληφθούν άμεσα του θέματος. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το θέμα με νηφαλιότητα και αποτελεσματικότητα», εκτιμά ο Τζ. Γκαμπούτσα.

Προς το παρόν τα «ηνία» στην υποδοχή και κάλυψη των βασικών αναγκών των νεοαφιχθέντων προσφύγων από περιοχές που μαίνονται συρράξεις στην Αφρική και Μ. Ανατολή κατέχουν πρωτοβουλίες πολιτών και σύλλογοι, από κοινού με την Εκκλησία. Μάλιστα πρόσφατα ο Πάπας Φραγκίσκος απηύθηνε έκκληση να δημιουργηθούν περισσότεροι χώροι φιλοξενίας σε μοναστήρια και εκκλησίες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του μoναστηριού Σαν Κάρλο στο Παλέρμο, το οποίο προσφέρει κατάλυμα σε πρόσφυγες, οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν ως τελικό προορισμό άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου ζουν συγγενικά τους πρόσωπα.

Συσσίτια για 1.200 πρόσφυγες

Άξια μνείας είναι και μια αντίστοιχη πρωτοβουλία στο Παλέρμο, όπου οι εγκαταλελειμμένες στρατιωτικές εγκαταστάσεις πίσω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης απέκτησαν και πάλι ζωή, έχοντας μετατραπεί σε μία μεγάλη «λέσχη» που παρέχει καθημερινά φαγητό σε περίπου 1.200 πρόσφυγές. Ο φραγκισκανός μοναχός Μπιάτζο Κόντο αποκαλεί τον χώρο αυτό «κάστρο της ελπίδας». Τα συσσίτια χρηματοδοτούνται από δωρέες πολιτών αλλά και προσφορές σε τιμές χονδρικής από εμπόρους της περιοχής. Στον ίδιο χώρο φιλοξενούνται ημερησίως μέχρι και 700 άτομα για ύπνο. Κάποιοι περνούν εκεί μόλις λίγες μέρες, ενώ άλλοι μένουν μέχρι και ένα μήνα. Η σίτιση και η διαμονή είναι απλή, αλλά αξιοπρεπής.

Από την άλλη πλευρά, οι συνθήκες στους ειδικούς χώρους προσωρινής διαμονής προσφύγων που παρέχει το κράτος είναι κακές. Οι αιτούντες άσυλο περιμένουν έως και δύο χρόνια για την εξέταση της αίτησής τους. Η διατροφή τους είναι κακής ποιότητας, ενώ πολλοί άνθρωποι αποκτούν προβλήματα υγείας. Και εκεί όμως η συμβολή των απλών πολιτών είναι σημαντική. Έξω από τον προσφυγικό καταυλισμό στο Μίνεο της Κατάνια, αγρότες της περιοχής διανέμουν στους πρόσφυγες φρούτα και λαχανικά. Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους: ο αγρότης Αλεσάντρο δίνει σε μία νεαρή μητέρα από τη Σομαλία φρούτα για το μωρό της, το οποίο χρειάζεται βιταμίνες. Αντίστοιχα, τρεις νέοι από τη Σομαλία, ο Σισάο, ο Άμπντι και η Ίσα που ζουν σε έναν αντίστοιχο καταυλισμό εδώ και ένα χρόνο αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα, λένε, ότι μόνη διέξοδος είναι οι ώρες που πηγαίνουν στην πόλη και έρχονται σε επαφή με τους κατοίκους. Έτσι παίρνουν κουράγιο και στήριξη, συνεχίζοντας να ελπίζουν σε μια καλύτερη ζωή.

Karl Hoffmann / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης