«Θα ήθελα σήμερα να ζητήσω συγχώρεση στο όνομα της Γερμανίας». Με αυτά τα λόγια ο Γερμανός Πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ υπογράμμισε την ιστορική και ηθική ευθύνη της Γερμανίας για τα αθώα θύματα των ναζιστικών στρατευμάτων την περίοδο της Κατοχής στην Κρήτη και σε όλη την Ελλάδα: Την ευθύνη της σύγχρονης Γερμανίας για τη διάσωση της μνήμης των αμάχων, γυναικών και παιδιών που δολοφονήθηκαν από τη Βέρμαχτ σε μια επιχείρηση αντιποίνων στην Κάνδανο, λίγες μόλις μέρες μετά τη Μάχη της Κρήτης τον Ιούνιο του 1941. 

Αλλά και για όλα τα θύματα των ναζί την περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα και βέβαια για τους Εβραίους που εκτοπίστηκαν και αφανίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. 

«Ζητώ συγχώρεση από τους επιζώντες και τους απογόνους για τα αποτρόπαια εγκλήματα του διέπραξαν εδώ Γερμανοί» ανέφερε μεταξύ άλλων σε μια ιστορική ομιλία που αποτελεί άλλη μια βαρύνουσα στιγμή της πορείας των ελληνογερμανικών σχέσεων.

Η γερμανική ευθύνη

Ως πρώτος Γερμανός πρόεδρος στην Κρήτη μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φρανκ-Bάλτερ Σταϊνμάιερ επανέλαβε κάτι αντίστοιχο με τη «συγγνώμη» του προκατόχου του Γιόαχιμ Γκάουκ το 2014 στο μαρτυρικό χωριό Λιγκιάδες των Ιωαννίνων. «Δεν είναι εύκολο για έναν Γερμανό πρόεδρο να βρίσκεται εδώ» ανέφερε στην ομιλία του στο δημαρχείο της Κανδάνου ο Γερμανός Πρόεδρος. «Αλλά δεν γινόταν να επισκεφθώ την Κρήτη χωρίς να έρθω εδώ». 

«Αισθάνομαι ντροπή» επανέλαβε για δεύτερη φορά μέσα σε τρεις μέρες από την Ελλάδα. Το ίδιο είχε πει και από τη Θεσσαλονίκη, δίπλα σε Εβραίους της Θεσσαλονίκης που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα.

«Η ευθύνη μας πηγάζει από αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της γερμανικής ιστορίας. Είναι η ευθύνη να υπερασπιστούμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ευθύνη για την ισότητα όλων των ανθρώπων. Ευθύνη για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας. Η ενωμένη Ευρώπη βασίζεται σε αυτές τις αξίες. Είναι επιτεύγματα που οφείλουμε στην αρχαία Ελλάδα» ανέφερε μεταξύ άλλων.

Το αίτημα της Κανδάνου: «Δικαιοσύνη και αποζημιώσεις»

Η άλλη πλευρά της πραγματικότητας, η σκληρή πραγματικότητα ενός μαρτυρικού χωριού φάνηκε όμως ήδη στην πράξη κατά την άφιξη του Γερμανού προέδρου στην πλατεία του χωριού, όπου συνάντησε και συνομίλησε σε έντονα φορτισμένο κλίμα με επιζώντες της θηριωδίας της Κανδάνου. 

Κάποια από τα βρέφη και τα παιδιά του 1941 είναι σήμερα ηλικιωμένοι και δεν ξεχνούν τι έγινε στο χωριό τους, στις οικογένειές τους στις 3 Ιουνίου του 1941. Οι κάτοικοι της περιοχής υποδέχθηκαν τον Γερμανό πρόεδρο με ένα και μόνο σύνθημα: «Δικαιοσύνη και αποζημιώσεις», φωνάζοντας «Δεν υποχωρούμε, αν δεν δικαιωθούμε».

Ο Μητροπολίτης Αμφιλοχίας μάλιστα απηύθυνε έκκληση από την μαρτυρική πλατεία για έμπρακτη απόδειξη της γερμανικής ιστορικής και ηθικής ευθύνης με την καταβολή αποζημιώσεων, ενώ θύμισε στον Γερμανό Πρόεδρο τα δύσκολα χρόνια της ευρωκρίσης, όταν η Γερμανία για δεύτερη φορά μεταπολεμικά τιμώρησε την Ελλάδα με την σκληρή στάση της, σε συνεργασία με το ΔΝΤ, όπως είπε. Παλιές και νέες πληγές ανοιχτές στην τοπική κοινωνία που αποτυπώνουν τη δύσκολη πλευρά των σύνθετων ελληνογερμανικών σχέσεων.

Καλλιόπη Λιαδάκη: Δεν ξέρω τη μορφή του πατέρα μου

Μάλιστα, στο περιθώριο της επίσκεψης Σταϊνμάιερ η DW συνομίλησε με επιζώντες άλλων μαρτυρικών χωριών της Κρήτης. Η Καλλιόπη Λιαδάκη, Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος, ανέφερε στην DW: 

«Κατάγομαι από ένα άλλο μαρτυρικό χωριό, τη Δαμάστα Ρεθύμνου. Και εκεί οι Γερμανοί έδειξαν όλη τη βαρβαρότητά τους. Εκτέλεσαν τριάντα παλικάρια από 18 μέχρι 30 χρονών, κατεδάφισαν και λεηλάτησαν όλα τα σπίτια του χωριού, εκδιώχθηκαν οι κάτοικοι σε κοντινά χωριά. Όταν αποσύρθηκαν τα γερμανικά στρατεύματα, οι άνθρωποι που επέστρεψαν δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τα σπίτια τους. Εγώ ήμουν ενός μηνός».

Και συνεχίζει: «Τα σπίτια όλων των συγγενών μου καταστράφηκαν. Δεν βρήκα φωτογραφία του πατέρα μου, δεν ξέρω τη μορφή του πατέρα μου. Αυτά τα εγκλήματα ούτε παραγράφονται, ούτε ξεχνιούνται. Προσπαθούμε με όλες τις δυνάμεις μας η μνήμη να περάσει στα παιδιά και τα εγγόνια μας. Ας μην ελπίζουν ότι όταν φύγει αυτή η γενιά, θα ξεχαστούν τα ναζιστικά εγκλήματα».