«Οι ιστορικές εποχές απαιτούν ιστορικές αποφάσεις»... Με αυτή την αιτιολογία, η πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρέντρικσεν είχε προκηρύξει τον περασμένο Μάρτιο δημοψήφισμα που διεξάγεται σήμερα, για τη συμμετοχή της χώρας στην αμυντική πολιτική της ΕΕ. Σε αντίθεση με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, η Δανία ήταν ιδρυτικό μέλος του ΝΑΤΟ και είχε ενταχθεί στην ΕΕ από το 1973, αλλά μέχρι σήμερα παρέμεινε μία χώρα βαθιά ευρωσκεπτικιστική. Το 1992 οι Δανοί, με ισχνή πλειοψηφία 50,7%, είχαν μάλιστα απορρίψει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, για να την εγκρίνουν αργότερα σε δεύτερο δημοψήφισμα. Στο μεταξύ όμως η κυβέρνηση της Κοπεγχάγης είχε διαπραγματευθεί ειδικές ρήτρες εξαίρεσης (οπτ-άουτ) από την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ, αλλά και τη συμμετοχή στο ευρώ. Ωστόσο, μετά τις δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία, τα πράγματα αλλάζουν. H πρωθυπουργός και επικεφαλής του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (Socialdemokraterne) καλεί τους συμπατριώτες της να υπερψηφίσουν το νέο αμυντικό δόγμα.

«Με όλη μου την καρδιά σας συνιστώ να ψηφίσετε ΝΑΙ», λέει η Μέτε Φρέντρικσεν σε μία από τις τελευταίες προεκλογικές εμφανίσεις της στην Κοπεγχάγη. «Δεν νομίζω να έχω απευθύνει ποτέ τόσο ξεκάθαρη και ισχυρή σύσταση. Όταν ο Πούτιν δείχνει τέτοια επιθετικότητα, σήμερα στην Ουκρανία και αύριο ίσως κάπου αλλού, τότε εμείς, οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, θα πρέπει να συνεργαστούμε». Για τους Δανούς δεν είναι μία εύκολη απόφαση. Μία νίκη του «ΝΑΙ» στο δημοψήφισμα δεν σημαίνει μόνο «λιγότερη ουδετερότητα», αλλά και «περισσότερη Ευρώπη». Θα ήταν η πρώτη φορά που μία χώρα-μέλος καταργεί οικειοθελώς την ευρω-σκεπτικιστική ρήτρα που η ίδια είχε διαπραγματευθεί στο παρελθόν.

Τα κόμματα στηρίζουν το «ΝΑΙ»

Εννέα από τα δώδεκα πολιτικά κόμματα που εκπροσωπούνται στην «Φόλκετινγκ», στη Βουλή της Δανίας, στηρίζουν το «ΝΑΙ» στην αμυντική συνεργασία της ΕΕ. Στους «σκεπτικιστές» περιλαμβάνεται το υπερσυντηρητικό Λαϊκό Κόμμα της αντιπολίτευσης (DF). Ο νέος πρόεδρος του κόμματος, Μόρτεν Μέσερσμιντ, έχει επανειλημμένα εκφράσει αντιευρωπαϊκές θέσεις, ζητώντας την επαναφορά συνοριακών ελέγχων, τη μείωση της εθνικής χρηματοδότησης στην ΕΕ, ακόμη και την κατάργηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο οποίο πάντως ο ίδιος συμμετέχει. Αυτή τη φορά στηρίζει το «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα, λέγοντας ότι το μόνο αποτέλεσμα που θα είχε μία συμμετοχή στην αμυντική συνεργασία θα ήταν η αποστολή Δανών στρατιωτών σε ειρηνευτικές αποστολές στην Αφρική. «Τι κάνουμε με τον Πούτιν και με την Ουκρανία; Το μόνο που θα γίνει αν πατήσετε το ‘κουμπί' της αμυντικής συνεργασίας, θα είναι να στείλουμε Δανούς στρατιώτες σε ευρωπαϊκές αποστολές στην Αφρική, δηλαδή να τους απομακρύνουμε από εκεί που είναι απαραίτητοι σήμερα, από την αμυντική γραμμή απέναντι στον Πούτιν και την Ουκρανία», λέει ο Μέσερσμιντ σε πρόσφατη τηλεοπτική συζήτηση.

O βετεράνος πρώην πρωθυπουργός Λαρς Λόκε Ράσμουσεν έχει αποχωρήσει από το φιλελεύθερο κόμμα Venstre, στο οποίο πρωταγωνιστούσε επί δεκαετίες, για να ιδρύσει ένα δικό του πολιτικό κόμμα, τους «Μετριοπαθείς» (The Moderates). Και στο δημοψήφισμα παραμένει μία φωνή σύνεσης και νηφαλιότητας, επισημαίνοντας ότι «το ζητούμενο είναι η ενίσχυση της ασφάλειας για τις επόμενες γενιές σε όλη την Ευρώπη, μέρος της οποίας είναι και η Δανία. Ο κόσμος δεν γίνεται αυτομάτως πιο ασφαλής αν ψηφίσουμε ΝΑΙ, ούτε πιο ανασφαλής αν ψηφίσουμε ΟΧΙ. Και το ερώτημα δεν είναι ‘ΝΑΤΟ ή ΕΕ', χρειαζόμαστε και το ΝΑΤΟ και την ΕΕ». Η τελευταία δημοσκόπηση που έγινε την Τρίτη, δείχνει ότι ένα ποσοστό 44% των ερωτηθέντων θα ψηφίσει υπέρ της αμυντικής συνεργασίας, ενώ ποσοστό 28% την απορρίπτει. Ωστόσο, δεν αποκλείονται και εκπλήξεις, καθώς το 19% δεν έχει ακόμη αποφασίσει τι θα ψηφίσει. Οι κάλπες παραμένουν ανοιχτές μέχρι τις οκτώ το βράδυ (τοπική ώρα) της Τετάρτης και στη συνέχεια θα δημοσιευθούν τα πρώτα έξιτ πολ, ενώ αποτελέσματα δεν αναμένονται πριν από τις 11 το βράδυ.

Συνεργασία για νέα αμυντικά συστήματα;

Με βάση τις σημερινές ρήτρες εξαίρεσης η Δανία συμμετέχει σε πολιτικές, αλλά όχι σε στρατιωτικές αποστολές της ΕΕ. Επίσης δεν συμμετέχει στην αποκαλούμενη «Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία της ΕΕ» (PESCO), που έχει ως στόχο την ενίσχυση της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας με την προώθηση κοινών εξοπλιστικών προγραμμάτων, ιδιαίτερα στην αεράμυνα και στο διάστημα, με αρχική χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο. Όλα αυτά θα μπορούσαν να ανατραπούν με ένα «ΝΑΙ» των Δανών στο δημοψήφισμα. Επιπλέον η κυβέρνηση της Κοπεγχάγης υπόσχεται τη σταδιακή αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 2% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις συστάσεις του ΝΑΤΟ, μέχρι το 2033. Σε πρώτη φάση, για τα δύο επόμενα χρόνια, αποφασίστηκε να εκταμιευθούν επιπλέον επτά δισεκατομμύρια κορώνες (περίπου 950 εκατομμύρια ευρώ) για επιπλέον αμυντικές δαπάνες.

Γιάννης Παπαδημητρίου (DPA, AP)